Hindu Nge Nunna Lalhnam

¢ B Lalthlengliana
Saron Veng, Aizawl

Ni 26 Aug, 2009 Zozâm Weekly chhuakah khan, “Mizoram Kristianna a Nghing Em?” tih thu kha ka lo chhiar ve a; a rawn ziaktu khan thil a chik a, a bengvarthlakin a thlir zau hlein ka hria. Thu dik engemaw zat a sawi laiin kha ai khân la thlir zau lehzual sela; a hming rawn tarlang ngam sela a chiang lehzual tur hi a ni a. Chu mai bakah chuan thian thenkhatte’n, “Ka bawnghnute in chu in sawi duh mang si lo a, ka thil dang in chu in sawi duh hle si a,” an tih ang deuhin, ka bawnghnute in lam chu sawi turin inphut lo mah ila, kei pawhin a ziaktu thil dang in lam chu ka ngaihtuah lo a, sawi pawh ka tum bawk hek lo a ni.

Nunna Lalhnam leh Hindu hi an lo inzawm reng em tih hi han sawi zau ila. Kei hi Mizoram Kristiante zingah chengin, "Kristian nun dan tha ngaihsân," tih Motto-a neihtu YMA-ah te telin lungawi takin ka chipuite zingah ka awmin ka khawsa a. Eng sakhaw pawmtu pawh ni se a pawmtu mihring nuna thil tha hi chu a that ngaiin a tha reng tho mai a ni. Kan ramah hian chhiat ni that ni-a kan inenkawl dan hi a tha ka ti a, ka tlin ve ang tawk tea khawhar inah te lengin, tlaivar deuh thaw hiala khuang nena zai hruai tum te pawh ka nei ve nual a. Kristian ni ve lem lo chu keimah chiah ka ni thinin ka hria, eng hla pawh sa se tui takin ka sakpui ve mai thin a ni. He'ng hi tih dan tha leh kan hnam ziarang (culture) a nih miau avangin kei chuan ka zawm ve mai kha ka tih tur niin ka hria. Kan Mizo ziarang kha Kristiannaah a herlut a. Mizo Kristian tih danah a lo chang ta a; hei ai hian la lut thuk lehzual deuh se, kan hnam zia hi Pathian thu a nih ang takin la thupui lehzual thei ila ka duh khawp mai.

Hindu lehkhabu, "GITA", Ramthanga Khalhring-in Mizo tawnga a lehlin chu a buin a lo chhuak a, a thuhmaa malsawmna ziahsak tura a sawmte’n an lo ziahsak chungchangah Hindu sakhaw thehdarh tumna anga a lo lang kha a chanchinbu kawm han en chuan a rawn ziaktu khan a thehdarh chak zawk mai awm mang e ka ti deuh a ni. Chutih rual chuan Nunna Lalhnam sakhaw dinhmun lam erawh chu tarlan ve thain ka hria a. Nunna Lalhnam chuan Pathian (Khuanu) chauh lo chu biak leh rin kan nei lo a; hmeichhe hrin mihring zingah hian Pathian biak ang ema biak tur tumah kan hre hek lo. Pathian, Khuanu hi engkim siama dintu chu a ni a, Amah atangin chatuana nunna pawh hi lo chhuak chauh a ni a, minring lo piang tawh zawng zawng leh lo la piang tur chenin chu chatuan nunna pe thei tumah an awm lo. Mi zawng zawng tan leh kan vaia tan chu nunna petu chu kan Pathian a ni.

Heti anga Zofaah hian Kristianna a bo hlau taka thu ziak leh chanchinbu-a chhuah a ni hi fimkhurna chi khat chu a ni phawt mai. Setana hlau reng reng leh sakhaw dang chimral hlau reng renga awm hi a pawi ka ti khawp mai a, Mingohoin thiam taka sakhua hmatheha hmangin, Phungpuinuin Tumchhingi a dawlh angin min dawlh a, kan hnam ziarang (culture) pawh hre lo mai ni tawh lova, hmelma ena en hial thei khawpin min chimral thawthang a. Kan nih lohna pui, thing bul lung bul bia leh mi lu la hnam, sakhaw nei mumal lo angin min chhuah a. Chu chu kan nihna reng emaw kan la ti zui a, A Aw B min siamsakin chhiar min han zirtir a; an hnam kan ngaihsan theihna turin, ‘Mingo an fing ber a, an huai ber,’ tih te min han by-heart-tir a. Mary Winchester pa, thingpui huan manager chu lal Bengkhuaia hote’n an zuk thah kha Mizote tih dik lohah kan ngai a (mi thah hi a tha tihna ni loin). Pathian hnenah te thupha kan chawi chamchi a. Israel-ho tih ni sela chuan, an ram leh hnam chhanah kan ngaih sak tho awm e.

Kan hnam thuam mawi tak takte chu lâm dawn chauha inbel tur emaw kan ti a. Kan hnam hla thluk lungkuai tak takte chu Setana kan pe zo a. Chuti taka chimral thawthânga kan awm tawh avâng hian hlauhnaa khah pawh hi a awm tho e. |hian dun khualpâng zin an sawi pawh kan ang thei rum rumin ka hria. An khualzin chu khuain a thim hnan a, “Ram chin engmah lah kan hre si lo a, hetah hian i riak mai ang,” tiin an riak ta a. Zing an han thawh meuh chuan an awmna chu kham ko sang em em mai bul hi a lo ni a, an hlau hnuhnawh hle a. A zan lehah chuan khaw en laiin riahna an siam a, phaizawl zau em em maiah hian zankhuain innek thlak hlauin an mu a. “Thianpa, min nek thla ang e,” an inti reng mai e, an tih chu. Chuvangin tuna kan riah hmun hi chu Pathian Khuanu kianga riak kan ni tih hi lo hre tlang tawh ila ka duh khawp mai.

Tunah chuan kan mithiamte an lo thangharh zel a, kan hnam thuamte leh ziarang te leh kan thuam (hmanrua) te hi Pathian Khuanu min pek a ni a, saphoin, ‘God,’ an tih kha kan Pathian KHUANU hi a ni tih an hrechiang a; keini thleng hian chu harhna chuan min tuam mek a. Chu ram leh hnam leh sakhaw lama thanharhna chuan Kohhran leh ram mipuite hi a tuam mek a, a lawmawm ka ti khawp mai. He rama min hruai luttu leh kan awm dan zawng zawng min lo ruahmansak a, tawngte, hnam ziate min siamsaktu hian, Amah biak dan tur pawh kan thiam loh lai atang khan min biain min lo kaihruai a; Khuanu kaihhruai leh a biak hnam kan lo ni reng a ni tih hi tunah chuan kan lo hrechhuak ta. Hnam dangte pawhin an Pathian an bia a, keini pawhin kan Pathian Khuanu kan bia a. Kan biak Pathian hi a lo inang lo a nih chuan keini chuan hnam dan Pathian chu kan be dawn lo a ni tih leh, kan Pathian engkim siamtu Khuanu hi in Pathian a nih ve phawt chuan, hnam dang sakhua lakah leh rin hran neihte lakah hian lo hlauthawng lo turin ram mipuite ka chah duh bawk a ni.

Zofate hi Khuanu’n min din atang khan A TA kan ni a, A THU-in min awmtir a, chenna ram leilung min pein tawng leh zia te min pe a, Pathian thua din leh awm kan ni e. Min dah danah leh kan chunga a rorelah hian kan lungawi a, sakhaw dang vawn kan tum lo. Pathian leh keimahni kan inzawmnaah hian kan chiang a, chu lo chu sakhua kan nei lo; mahni hnam sakhua kalsan a, hnam dang sakhua zawm chu hnam boralna a ni zawk tih kan hre si a.

Related Posts :