Pan-i panin

¢ Lalhruaitluanga Chawngte

"Engatinge i tah?"

"Ka hre bik lo, ka sawi thiam lo..."

"I thiante kha an tap ve em?"

"Kan tap vek, hmeichhe pathum kha chu kan tap vek..."

"Engatinge?"

"ka hre bik lo, a na em alawm!"


T-shirt ban bul dum leh kekawr bul hring, khup chen vel a ha a, min rawn pan lai chuan Pan-i a ni tih ka hre lo, a'n nuih deuh seih hma kha chuan!

'Van in nuam panin' ni lo, Pan-i panin kan thawkchhuak a, kan tum loh deuh deuh kan hmu ta zawk ni berin ka hria. Zaithiam pana thawkchhuak ni mah ila rimawi lam kan sawi ta meuh lo a, Pan-i aw ngaihnobei thu te sawi lovin Pan-i tah thu te a ni kan sawi tak ni!

A thla lak kan duh avangin a inthlak a, camera hmaa inlan tur ni mah se kekawr tlawn a rawn thlawhchhuak tlat lo. Puan a rawn bih hnap mai. Mizo nula engemaw zat chu camera hmaa 'in-pose' tura an insiam lai ka lo nghak ve tawh; Pan-i bak hi puan bih ka la tawng lo awm mange.

An thlenna - Yatri Niwas kawt zawlah chuan thla kan la a, 2006 atanga zaithiam ka tih tawh Lalpanliani chu ka hmaah chuan beram, a hmul mettu hmaa thuawih taka a ding ang hian a ding a, a nui sen sen mai. A ngawi reng a, engmah a sawi lo. Modelling lam a tui lo tih a hriat a, han inti hmeltha chi a ni lo tih pawh a hriat. "Ka awm angin ka lo kal e," ti rilru chungin ka hmaah chuan a inlan ve tawp ni maiin ka hria.

A tah thu kha ngaihthlak chhunzawm ka duh a, thla pawh chu kan la rei ta lo. Inchhungah lutin kan inthutchilh a, kan titi leh ta a ni.

Mizoram hmuh ve a chak thinzia a sawi lai chuan a lai deuh niin ka hria. A piaha thu, a u Chhunga a'n melh zauh a, Mizoram hmuh a chak theih em vang ni lo, a u-te Aizawl zin tur a ngen thu a sawi dawn avang zawkin a ni, a lo laih ni.

"Kan naupan lai atangin Mizorama zin hi kan chak a, vawi khat tal Mizorama zin hi ka tum ve thin. Ka u-te hi chu an rawn zin fo a, ka chak ve thei lutuk a..."

A sawi zawm zel a: "Puitling nih ve thuai thuaia Mizorama zin ve ka chak thin. Ka nu te leh puitlingho hian an sawi nasa a, 'Mizoram' tih hi naupang te kan nih lai atangin kan bengah a ri reng reng thin a. 'Vawi khat na na na chu ka zin ve ang' tiin rilru ka siam a. Chuan, vawi khat chu, ka u-te hi an rawn zin dawn a, ka ngen ta a. Min hruai peih lo a, zinnaa naupang hruai an peih lo a ni ang, mahse, ka tap a, ka ngen tlat a, an tih ngaihna hre lo chuan min hruai ve ta a ni."

"Mizoram chu ropui ka ti lutuk. Chu'ng lai chuan Tahan-ah electric current hi a awm lo a, Mizoram chu a lo eng chuai mai a, ropui ka ti lutuk a. Chuan... nuam ka ti lutuk a, Mizoram chu kan pianna ni lo mah se kan pianna angah ka ngai nghal thlap. Keima ram angah ka ngai, ka inti mikhual lo. Mahse, Mizoram chu a awih ka ti lutuk a, step a tam bawk si, mak ka ti lutuk a..."

Chu chu 1996 kha a ni a, Pan-i chu naupang te a la ni. Tahan atangin Champhai an rawn pan a, chuta tangin Aizawl an rawn thleng ta a ni. A naupan tet atanga hmuh a chak thin, 'Mizote Jerusalem' tia an lo sawi thin - Mizoram chu a hmu ve t
"Ka intithei lutuk a, kan haw hnuah chuan ka thiante hi ka awhfik nasa mai. Mizoram hmu tawh kha ka ni bik a, ka thiante chuan min awt a nia aw..."

Aizawlah chuan mi thenkhatin "Nghapih" an lo ti a, mahse, Pan-i chuan a haw lo. A hnua a sawi leh pawhin, "Nghapih te chu a tui alawm," a ti mai. Khami tuma "Nghapih" lo titute khan hetia TV vela a zai an hmuh chang hian putar tawp deuh kha Lersia a lo ni reng tih an hre thin tak maw!?

Pan-i hi unau panga zinga a naupang ber dawttu a ni a, Champhai chhak lawk Thinglei khuaa piang a ni. Thinglei atangin Tahan-ah an pem a, chutah chuan a seilian a, chuta tang chuan Rangoon-ah a insuan leh a ni.

An naupan lai atangin Mizoram chu mitthlain an hmu thin a, Mizoram chanchin aia ngaihnawm tih an nei lo. "Khu lamah khuan kan mite an awm a, ram nuam tak, ram ropui tak a ni," tih chu an nu leh pa te hnen atanga an hriat thin dan a ni.

"Mizoram tih hi kan hre ngun lutuk, vawi khat tal thlen ve hi naupang chuan kan chak thin. 'Khutah khuan ram kan nei, kan mite awmna a nia,' tih chu naupangina kan hriat dan chu a ni mai. 'Mizoram chu a ropui lutuk' tiin kan sawi thin bawk. Kawlho hnenah pawh kan sawi thin a, kan intihtheihna ve ber a ni," Pan-i chuan a ti.

"Inkhualtelemnaah pawh Mizoram chu kan thupui a ni mai. Mizorama lar deuh hi chu khi lamah pawh a lar ve zel. Kan thianho pawhin Thangkura drama te hi kan chang ve thin a, inkhualtelem nan te kan lo hmang ve thin. Puitlingho hian Mizoram chanchin thar an hriat hi an sawi a, an inhrilh thin a, Mizorama thil thleng langsar deuh chu kan lo hre ve zel," a ti bawk.

Chutiang khawp chuan Mizoram chuan an rilru a luah a, mahse, Mizoram vangin a tap!

Hun chu a liam zel a, Pan-i pawh veng dang mite tan chuan nula emaw tih tur khawp a lo ni ve ta. Zai nuam a tihna chuan a la kalsan lo a, Mizoram a thlakhlelhna chuan a la thlah hek lo.

"Naupan lai atangin Mizoram chungchang hi chu kan titi ber a ni a, ram danga pianga seilian ni mah ila mahni ram ang chiahin kan en. Ka thian thenkhat chu, Mizorama zin chak em em ni mah se an zin ve thei lo a, min awt thei lutuk a. Ka naupan laia kan lo zin bik kha ka intithei telh telh niin ka hria. Mahse, hmuh tawh a awm thei lo, ka nulat ve hnuah pawh Mizorama zin leh chu ka la chak reng," a ti.

Nula tak tak a lo ni ve ta; Rangoon khawpuiah an pem a, Burma rama Zofate khawpui Tahan an chhuahsan ta.

Rangoon-ah chuan Zofa engemaw zat an awm a, "Enga?" hmang chi, Lusei chhungkua ringawt pawh in 400 vel an awm. Chu chu a ni, "Rangoon pawh 400 kan chuang e..." tia 'Zoram ngaih hla'-in a sawi ni. "Rangoon pawh 400 an chuang e," a ti lo, "Rangoon pawh 400 kan chuang e," ti ngatin a ni a sawi ni. Mahse, mahni veng atanga 'Burma mi' hnawtchhuak thinte pawhin inthlahrung lo takin chu hla chu an sa ve thin tho!

"Enga?" hmang in 400 vel an awm bakah "enga?" hmang lo Zofa in sang chuang fe an awm a, sipai sorkar hnuaiah Rangoon khawpuia Zofate chu a theih ang angin an inpawl khawm ve thin. Danial-a te Jerusalem lam hawia an tawngtai thin ang khan anni pawh 'Zofate Jerusalem' lam hawiin an tawngtai thin a, chutih laia 'Jerusalem' fate'n 'Nghapih' tia an ko nawmnah te chu na an ti ve ngawih ngawih thin. He khawvelah hian ram khat khawpui engemaw zat a awm a, chu'ng zingah chuan Rangoon khawpui aia Mizo tamna hmun hi a awm lo mai thei. New Delhi hian Zofate tan sum tam tham tak tak a sikchhuah thin a, mahse, thu leh hla erawh Rangoon khawpui hian Zofate tan a thehchhuak hnem zawk ngei ang. Kan hre lo mai mai a!

"Rangoon-ah hian Mizo zawng zawng huap pawl a awm lo a, pawl hrang hrang a awm a, mahse, kan inlungrual. Duhlian tawng hmang pawh, hmang lo pawh, kan inlungrual a, unau vek kan nia..." Pan-i chuan a ti.

"Keimahni leh keimahni kan inkawm khawm a, kan inngaina... A mak lutuk, Mizo chu khawlaiah pawh inhmu ila kan inhre chat chat, bus-ah pawh inhmu ila, inhre ngai miah lo pawh ni ila kan inhre chat chat tho," a ti bawk.

Pan-i hian Rangoon-ah hian Dagon University-ah lehkha a zir thin a, he university atang hian English literature-ah degree a sualchhuak a ni.

"English-ah hian, kan batch-ah chuan Mizo 7 kan awm a, kan inkawmngeih lutuk. Mizoram chanchin kan sawi thin a, Mizoram-a thil thleng te hi kan hriat chuan kan inhrilh ve sap sap thin. Pathianni hi Mizo kan inhmuhkhawm ni ber a ni a, kan nghakhlel thei lutuk," tiin Pan-i chuan a sawi.

"Kawl-ho pawh Mizoram chanchin hi kan hrilh thin a, university-a kan thiante pawh kan hrilh thin. 'Khutah khuan ram kan nei a, Mizo hlir kan cheng a, ram nuam, ram ropui tak a ni,' tiin kan hrilh a, Kawl-ho pawh hian Mizoram hmuh ve an chak thei lutuk asin," a ti a, hmuh an chak chhan erawh han sawi fak tur a hre mai lo! "Kan sawi nasa thei em alawm," tih bak sawi tur a hre lo.

A eizawnna ni lo mah se a theih ang angin rimawi chu a luhchilh ve reng a, Mizo intawhkhawm nikhuaah te hian an chhuan ber pakhat a ni ve thin. 2005-ah khan Rangoon khawpui-ah YZ|P te'n 'Sweet December' tia vuahin Mizo intawhkhawmna hun an huaihawt a, Mizoram ang bawkin rimawi chuan chu programme-ah chuan hmun pawimawh a chang. Mizo thalai rual bus-a an chuan reng reng hian, an zai lo a nih chuan mitthi an phur tihna a ni duh khawp. Chutiang ve tho chu an ni, Burma-a cheng Zofate pawh.

'Sweet December'-ah chuan Pan-i pawh a zai a, pungkhawmho beng a fah ngang mai. Pungkhawmho changin an lawm lo, Mizoram pawhin a lawm. Pan-i zaiin Mizoram a thleng ta.

"Mizoram-ah kan zai an lo ngaithla a, mi tam takin min lo duh der ve tih ka hriat khan ka lawm lutuk a, awih har ka ti hial zawk," tiin Pan-i chuan hemi chungchang hi a sawi a ni.

"Mizoram zaithiamte zai hi kan ngaithla a, music video te hi kan lo en ve thin. Mizoram zaithiamte music video nei te chu kan intithei thin a, chutiang a nih laia ka zai an lo lawm ve tih ka hriat chuan ka hlim tak zet a ni," a ti bawk.

Mizoram mipuiin a zai an ngaina tih a hriat chuan Mizorama zin leh a chak zual a, mahse, duh hun huna zin ngawt theih a ni si lo. A naupan laia a lo zin tawh avang erawh chuan a la intithei reng a, a thiante pawhin an la awt reng.

Lehkha a zir zo tawh a, Rangoon khawpuiah hna tha tak thawkin a inbengbel tawh. Lehkhazir chawlhsan tawh mah se zai erawh a la chawlhsan lo. Mizo intawhkhawmnaah te a zai zel a, Mizoram pawhin a duh telh telh bawk.

Pan-i a zai leh a, mahse, a tap! A tap nasa lutuk a, a zai hlei thei lo!

2008 a lo herchhuak a, YZ|P te'n Zoawi music album buatsaih an rel. Audio bakah a video nena siam an rel a, Pan-i chu an chhuan ber pakhat a ni.

T Melody te nen an zaiho a, hla an zir tluk tluk mai. Pan-i erawh a tap.

"Ka tah chhan ka hre bik lo; 'Sirah nem te'n puan ang min lo hnawl e,' tih kha, a na em alawm!"

'Duhaisam' tih hla an zir a, mahse, an zai hlei thei lo. Mipa lam chu an insum thei deuh a, hmeichhe pathumte erawh an insum thei ngang lo!

"Kan pathumin kan tap a, kan sa thei lo, kan han ti dawn thin a, kan tap zel a..."

'Duhaisawm' tih hla chu T Zorampela phuah a ni a, Mizoram ngai em emtu Burma rama Zofate dinhmun puanchhuahna hla a ni.

"Chhaktiang kawlrawnah hian leng mah ila... I sakhming sawi reng kan bang thei si lo..." tiin Jerusalem lam hawiin an tukverh an hawng a, "Aw Zoram, ka ngai em a che...Nang lo chuan lawm a kim thei lo..." an ti vawng vawng mai.

Mahse, a zawmtu chu - "Mahse, vangkhua leta fan leh ni chuan...I chhunga lungduh naufa zawngte'n...Khawchhak mi tia hming min selin...Sirah nemte'n puan ang min lo hnawl e..." tih a ni.

Chu hla vang chuan Pan-i a tap a, vawi khat mai a tap lo, a tap a tap mai. Pan-i chang a tap lo, a zaipui nula pahnih - Eden-i leh Daisy te pawh an tap.

An han sa thin a, mahse, an sa rei thei lo. Mittui hi tuiril mai mah ni se mihring a tidanglam vek thei a, nula hriselte pawh zai thei lo khawpin a siam thei. Pan-i te pathum pawh an zai thei lo, an tap miau a ni!

"Kan han zai thin a, mahse, kan tap zel a, zir pawh kan sir hlei thei lo. Recording kan tih lai pawhin chuti tho chu a nia, kan khawtlai phah vek alawm. Kan han record thin a, mahse, kan tap zel a, kan thaichhia a, kan ti tha leh a, kan tap leh a..." Pan-i chuan a ti.

Chu thu a sawi lai chuan "mipaho kha an tap ve em?" ka lo ti var a, "Anmahni zawt rawh," ti bakin min chhang lo. A sir thu Hlimtea, T Melody bassist chu a melh ralh mai.

Hlimtea chuan bang lam a lo hawi a, engmah a sawi lo. Zawhte tuibur rui ang maiin a thle kawi chhar ringawt!

Ka hre chak ngang a, Hlimtea chu ka zawt ta tawl mai.

"In tap ve em?"

"He hla hi chu a ropui alawm."

A bak engmah a sawi lo a, "He hla hi chu a ropui alawm," tih chu "kan tap" tihna nge "kan tap lo" tihna zawk pawh ka hre chuang lo.

Pan-i chuan a lo sawi zawm a, "A tirah kan u-tehoin he hla chanchin hi uluk deuhin min hrilh a, a phuahtuin a phuah dan te, tin, Mizote history te min hrilh a, chu chuan kan rilru a kaihruai a ni," tiin.

"Kan mittui a tla zel a, Pathian zarah recording pawh eng tin tin emaw kan zo thei hram alawm."

"Min hmusit a nih pawh mak ka ti lo, ram hrana cheng na na na chu kan mizia leh awm dan te a lo dang a, bakah keini lam hi chu kan hniam ve bawk a," tiin Pan-i chuan a ngaihdan a sawi a, a u, Chhuanga pawhin, "Burma lam atanga rawn tlathla zingah hnawksak tak tak an lo awm leh thin a, pawi kan ti thei lutuk. Khaw khat tlangval sual te hi an rawn tlathla a, tin, Burma rama kan dinhmun a chhiat avang hian mi thenkhat chuan pawisak an nei loh phah te pawh a ni mai thei a," a lo ti ve bawk.

"Kei chu 'Nghapih' min ti mah se pawi ka ti lo, foreigner-ah ka inngaih phah chuang lo. Mizoram chu 'kan ram' ka tia, mahni ramah ka ngai ve tawp... Mizoram chu a nuam em mai..." Pan-i chuan a lo ti a, nuam a tih chhan ber pakhat chu hawina lam apiangah Mizo a hmu thin chu a ni.

"Khawlaiah kal ila, mi reng reng chu kan mite hlir an lo ni a, Mizo hlir kan hmu a, hei hi a nuam ka tia, a thlamuanthlak ka ti. Hetiang hi kan hre ve ngai lo," a ti.

"Mizo tawng hlirin kan tawng a, hei hi Mizoram nuam ka tih chhan ber pakhat a ni," a ti bawk. A u pawhin a lo sawi zawm a, "Mahni tawng ngei hmanga mi zawng zawng kan be thei hi keini tan chuan nuam tak a ni," a lo ti ve bawk.

"Burma-ah te chuan kawl tawng kan hmang a, Mizo tawng chu Mizo kan awmkhawm chauhvin a hman theih a. Pathianni te hi kan nghakhlel thin asin, inkhawm turin Mizo kan kalkhawm a, Mizo tawng hlang hlak kan hmang thei a, kar tluan hian Pathianni kan nghakhlel thin alawm. Hetah chuan Burma-a kan Pathianni ang chu ni tin in nei bik a," tiin Pan-i chuan Mizoram nuam a tihzia a sawi zawm a ni.

"Duhtawka Mizo bai ei tur a awm hi nuam ka ti," a ti bawk.

"Mizoramah chuan maian te, chingit te a tam sia, nuam ka ti lutuk," tia sawiin, "Kei chu Mizo chawhmeh hi ka duh a, bai te hi ka heh lutuk a, Rangoon-ah chuan maian te, chingit te hi a awm ve lo a," a ti a, "Mizoramah chuan Mizo chawhmeh duhtawka ei tur a awm a, nuam ka ti," a ti bawk.

An pianna khua - Thinglei hi Mizo khua a ni a, chuta tanga an pemna - Tahan pawh Mizo khua, 'a khawmi za zela 99 vel chu Mizo an ni' tia sawi thin a ni. Rangoon erawh a lo dang ta a, Mizo nula Pan-i khua a har ta thin a ni. 1996-ah Mizoramah a zin a, 2009 kum tirah a zin leh a, maian te, chingit te chu amah lawmin an lo bu siau siau angah a ngai a nih ber chu!

Mizo milar dangte ang bawkin Pan-i pawhin a kum zat min hrilh duh lo a, Mizo nula dang ang bawkin la naupang tak anga en leh mahni aia upa anga ngaih a duh lo ve ve!

Ngaihzawng a neih leh neih loh ka zawt ta lo. Bible College-ah lecturer a lo ni a, chu college-ah chuan a u Chhuanga nen an thawk dun nghe nghe. Miin an hre chak tih chu ka hre reng; mahse, Bible College lecturer te meuh kawm ve a, "Chhass i nei em?" tih nulh nulh te chu ka duh bik hlei nem! Chutiang te zawng, 'free concert'-ah pawha lut ru talh thinte zawh tawk a ni!

Related Posts :