Monday, May 25, 2009

Nauban humhalh turin hmalak tum

¢ Vanlalremruata Tonson

Zoramin neitu nihna a hauh tlat theih, a duh apiangin sorkar hriatpui lohva sumdawn nana hmanga an lak rem theih Nauban chu humhalh tura hmalak tum a nih thu Mizoram forest department-asenior official pakhat chuan a sawi.

Intellecual Property Rights chungchanga National Research Development Corporation (NRC), Mizoram Council of Science, Technology andEnvironment (MCSTE) leh Zoram Research Foundation (ZoRF) ten seminar anbuatsaiha tel Mizoram Forest department-a senior official pakhat chuannauban humhalh chungchang hi nasa zawka thawh an tum thu a sawi a ni.

Hemi chungchangah hian ZoRF hruaitute nen pawh project neih zui an inhuam thu a sawi a, ZoRF general secretary Rochamliana pawhin bawhzui an tum niin a sawi ve bawk. Seminar-ah hian Mizoramin a neitu nih a hauh theih thil chi hrang hrang sawiho niin, Nauban chu sawi hlawh berte zinga mi a ni.

Mizo hnam thil dang - puan, zu leh hmanraw chi hrang hrangte pawh humhalh theih a nih thu te pawh seminar-ah hian sawi a ni. Mahse, hetianga humhalh a nih dawn chuan a humhalhtute hmuhchhuah a ni ngei tih finfiahna tha tak a awm a ngai thung.

Hemi chungchangah hian humhalh diltute dilnachu uluk taka lo endiktu (examiner) an awm a, a endiktuten humhalh theih a ni tia an puan hnuah chauh humhalh a, a neitu nihna hauh theih a ni. Mizo hnamlam lar tak Cheraw te hi khawchhak lamah pawh an lo uar ve avangin Mizote tan humhalh bik theih a ni lo mai thei.

Intellectual property danah hian thil, a neitu nihna hauha humhalh theih dan chi thum - copyright, geograpgical indication, patent leh registry-te a awm a, Mizo hnam ro hlu Nauban, zu, puan, hmanrua, damdawi etc te chu geographical indication (GI) hmangin humhalh theih a ni.

NRDC hi India sorkarin intellectual property chungchang buaipui tura a din a ni a, a hnuaiah IP Consultancy and Management Division a awm. Chu chuan intellectual property rights hmanga thil humhalh tur nei leh humhalh duhte an pui thin a ni.

Mizo tualchhuak thiamthil, P&B Machineries leh Hnam Chhantu te khawl hmuhchhuahte pawh humhalh a nih theih nana theihtawp chhuahpui an inhuam thu seminar-a resource person-te chuan an sawi a, anmahni sum senga hmalakpui an inhuam thu thlengin an sawi.

Patent hi intellectual property rights hmanga thil humhalh dan lar pakhat a ni a, miin a thil ngaihtuah chhuahte a humhalhna a ni, tiin a sawi theih ang. Mi tuin emaw thil thar a hmuchhuak a, chu chu midangin an chuh buai theih lohna turin sorkarin a lo humhalh sak thin a ni. Mahse, patent hian hun tiam chin a nei a, chumi chhung chuan a thil hmuhchhuah chu sum leh paia hlawkna atan a hmang thei a, a lo tibuai leh chuhpuitute hrem an nih theihna turin hma a la thei bawk. Tin, thil hmuhchuah hi patent a nih dawn chuan a hmuchhuaktu hian a thil hmuhchhuah a nihna engkim a puangzar tur a ni. Patent hi kum 20 chhung a nung thin.

Design Office an ti a, design registry ti te pawhin a sawifiah theih tho ang, hetiang hi design humhalhna tur a ni a, industry atanga siamchhuah leh chhawn theih design hmuhchhuahte hi register a, humhalh tur a ni. Hei hian lemziak (painting), milim ker (sculpture), art lam chi leh copyrights act huang chhunga mite chu industry atanga siamchhuah theih ni lovin a tira siamchhuaktu kut themthiamna avang liau liauva hlu nia ngaih a nih avangin design office kaltlanga humhalh theih a ni lo thung.

Design hi register a nih chuan a humhalhtu hian sumdawn nan awlsam takin a hmang thei a, a hralh chhawng theiin miin an lo hmang ve a nih chuan dan hmanga hrem a nih theihna turin hma a la thei bawk.

Trademark hi sumdawnnaah chuan thil pawimawh tak a ni a, lo inhmansak ve ngawt vangin buaina pawh a chhuak fo. Hemi humhalhna tur hian Trade Mark Registry a awm a, chutah chuan register tur a ni.

Patent, design leh trademark te hi a buaipui turin Controller of Patents, Designs & Trademarks a awm a ni. Pawl chhinchhiahna logo leh trademark te hi chu patent hmanga humhalh tur a ni thung.

GI hi intellectual property hmanga thil humhalh dan chi khat a ni.Thil engemaw, thlai chin, khuarel vanga lo awm (natural) leh siamchhuah, mahse, a lo chhuahna hmun nena inzawmna nei bik riaute humhalhna a ni, ti pawhin a sawi theih ang.

India rama GI lar zualte chu Basmati rice, Darjeeling Tea, Kanchipuram Silk Saree, Alphonso Mango, Nagpur Orange, Kolhapuri chapal, Bikaner Bhujia etc te a ni. Basmati rice phei hi chu India hian ram dang nen an lo inchuh viau tawh a ni. Hemi atan hian GI Registry, Chennai-ah a awm a, Registrar of Geographical Indication-in a awp a ni.

Copyright hi Mizoramah chuan intellectual property rights chungchanga sawi hlawh leh hriat hlawh ber a ni awm e. New Delhi-ah National Copyright Office siam a ni a, Registrar of Copyrights-in a awp a ni.

India hian Copyright Act, 1957 a siam a, thuziak, drama, music, artistic work, cinematograph film leh sound recording te thlengin humhalh theih a ni. He dan hmanga copyright humhalh a nih thin loh avangin buaina a chhuah phah fo.

Seminar hi American Embassy-in Workshop on Building Partnership between US & India Higher Education Institution, Delhi-a a buatsaih tuma ZoRF general secretary a zuk tel atanga lo chhuak niin, khami tum khan ZoRF general secretary Rochamliana chu NRDC hotu pakhat nen an inhmu fuh a, NRDC hian hmun hrang hranga state Council of Science, Technology and Environment te nena tangkawpin intellectual property right chungchang zirhona an buatsaih thin tih a lo hrilh a ni.

NRDC hotute chuan intellectual property chungchang hi ukil-te hian ngaihven se an duh thu an sawi a, sminar-a ukil an kal tha lo chu mak an tih thu an sawi uar hle niin seminar huaihawttute zinga mi ZoRF general secretary Rochamliana chuan a sawi.

ZoRF general secretary chuan ukil-te hi an sawm tho na a, an kal hlawm ta lo niin a sawi a, hetih lai hian an beisei aiin seminar chuan ngaihven a hlawh thung niin a sawi.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment