Thursday, September 29, 2011

RORELNA DIK LEH FORENSIC

Thuhmahruai: Tun hnai maia chanchinbu hrang hranga kan thil hmuh rilru khawih tak chu Zarzokima thattua puhte finfiahna awm loh vanga chhuah an nih thu a ni a. Hetiang deuh hian tun hma pawhin finfiahna awm loh avanga thil tisualtute chhuah zalen an nih fo thu hi a hretute kan ni \heuh mai.
Pawikhawihtute hrem lohva chhuah zalen an nih hian a tuartu lam tan rilru a na a, chhun leh zan pawh sawi lova rim taka thawktu leh misual mantu police-te tan a thanatthlak bawk. Amaherawhchu, roreltu thlirna a\ang chuan finfiahna awm loh avanga mifel pakhat dik lo taka hrem palh ai chuan misual sawmkua leh pakua hrem lohva chhuah zalen pawh a \ha zawk tih a ni a. Thil tisualtute an phu tawka hrema mifel, pawisawi lote humhima rorelna dik lekkawh tur chuan finfiahna \ha a awm tur a ni. Chu finfiahna chu a sap \awng chuan 'forensic evidence' tiin a sawi theih mai awm e. Rorelna dik nei tur chuan 'forensic evidence' hi thil pawimawh tak a ni.
Rorelna khawl: Rorelna khawl kan tih mai, Justice Delivery System hian ke pathum, pawimawh tak tak a nei a, chungte chu- Police, Judiciary leh Forensic-te a ni. Heng rorelna khawl ke pathumte hi an pawimawh dan a inchen vek lo a nih pawhin a pawimawh lo ber erawh a awm bik lo ang. An pawimawh dan chu Mizo khawsak phunga lungthu pathum ang mai kha a ni. Police te'n thil tisualtute theih tawp chhuahin an zawng a, an chhui a, an man veleh court-ah an thlen a. Chutih laiin forensic lamin science thiamna hmangin thil tisualtu nia puhte thiltih a nih leh nih loh finfiahna an lo zawng ve char char a. Chu an finfiahna hmuhchhuah hmang chuan court-in rorelna a siam ta \hin a ni. Fiah ret rawtin sawi ta ila- rorelna dik siam turin eng pawl pawl emaw te'n kawng an zawh bung bung lam a ni ber lo tihna a nih chu.
Thil thleng chanchin pakhat chauh han sawi ta ila. Kum tam pawh a la liam lo, Mizoram khaw pakhata hmeichhe pakhat chu a inchhungah thah a ni a. A hmunah hian police lam leh forensic expert-te an tih tur ve ve ti turin an kal hlawm a. Chu lai hmuna awm mi pakhat chuan a tih ngei a nih thu a sawi a sawi mai a. Mahse chu pa inpuanna chu police-te lu tihaitu mai chauh a ni. Vanneihthlak takin forensic expert te'n thil pakhat hmuh an nei hlauh mai a. Chu thil pakhat a\ang chuan a titu tak zawk chu midang daih a nihzia finfiah a ni a, rorelna dik hlenchhuahin a awm ta a ni. Hetiang thil hi sawi tur tam tak a awm a, sawi sen a nih loh bakah sawi vek chi a ni lo.
America ramah chuan forensic evidence hi an ngai pawimawh khawp a, forensic finfiahna a awm phawt chuan 'investigation' ti lem lo pawha hremna order an tihchhuah chang te pawh a awm \hin. Hei hi India ram tih dan phung nen chuan a inhlat hle a ni. Chutih laiin forensic finfiahna awm lem lo pawha \ha tak leh dik taka 'judgment' siam theih thil pawh a awm tho mai tih chu hriatsa a ni a.
India ram Dan: India ram dan kan en chuan CrPC Section 163-na chuan police officer te'na tharum hmanga mi an dawp a phal hauh lo tih kan hmu a. Tharum thawha mi dawp police officer-te chu kum 10 thleng tantir theih an nih thu IPC section 331-ah kan hmu a. Chu mai a ni lo, police hmaa inpuanna hi court-ah thu tlinga ngaih tur a ni lo tih pawh Evidence Act Section 25-ah kan hmu bawk. Hetiang taka mihring dikna chanvo dan rorelnain a humhalh avang hian forensic evidence hi court hmaah a hlu em em a, a \ul nia a lan phawt chuan court hmaah ngei forensic expert-te pawh an thil hmuh leh hriatte sawi tura koh theih an ni. Forensic scientist-te nihphung leh hnathawh dan tur hi CrPC section 293-ah hmuh theihin a awm.
Heng avang hian sorkar laipui leh National Human Rights Commission chuan forensic unit hi state tina a awm ngawt hi a tawk mai lo a, district zawng zawngah a awm vek tur a ni a ti a. District tina a awm loh chuan crime scene thleng phakin hna a thawk thei dawn lo a, rorelna dik a awm thei dawn lo a ni.
Tunlai hian sorkar laipuia chief forensic scientist, Dr VK Kashyap chuan forensic tihchangtlunna tura North East ho hmalaknate a duhkhawp lo hle a, sorkar laipui hnuaiah awm vek se a \ha ber ang tiin hma a la mek a. Hei hi North Eastern Council phei chuan a thuphungin a remti tawh a ni awm e, Home ministry-ah pawmpui turin thlen leh a ni ang a, a tawp berah chief minister \heuhte remtihna lak leh tur a ni ang. Chief Minister remti lo pakhat chauh pawh an awm chuan he thil hi a hlamzuih mai ang tih chu hlauhawm tak a ni.
Technology thar: Forensic DNA hmuhchhuah a nih hmain David Shephard chu pawngsual thubuaiah 1984 khan dik lo takin jail tantir a ni a. Tichuan Forensic DNA te hmuhchhuah niin, kum 12 lai hrehawm taka tantir a nih hnuah New Jersey Court chuan DNA hman te a lo phal ve ta a. A case chu DNA hmanga chhui \ha leh turin a ngen a. Chuta an thil hmuhchhuah tak chu pawngsualtute chu mi pahnih niin an DNA-te chu David Shephard-a DNA nen chuan a inmil hauh lo mai a. Tichuan DNA avangin jail a\ang chuan zalenna a lo chang ta a, dik lo taka kum 12 tantir a nih avangin sorkarin dollar 240,000 lai compensation a pe nghe nghe.
Dik lo taka hrem, DNA vanga jail a\anga chhuahtir hi America ramah chuan an tam khawp mai a, association din tham, mi 200 dawn lai an tling a; an zinga 13 phei chu khaihlum tura tih te an ni nghe nghe.
Australia-ah pawh DNA Technology avang hian Case 7000 dawn lai chu chhui \hat leh tur an ti. DNA aia Technology tharlam leh tunlai zawk forensic khawvelah hian sawi tur a tam tawh mai, amaherawhchu, DNA Technology aia \ha zawk anga sawi tur chu a la awm mai lo rih zawng a ni e.
He Technology ropui tak hian India ram pawh a tuam hneh ta viau a, India hmarchhak state pahnih, Assam leh Tripura te pawhin an nei ve ta reng mai. Rorelna dik hlenchhuak tura a pawimawhzia kan hriat avang hian Mizoram pawhin he DNA Technology hi nei ve se tih hi kan duh dan \heuh a ni awm e.
Tuna kan dinhmun: Tun dinhmuna Mizoramin rorelna khawl ke pathum (Police, Judiciary, Forensic) a neih dan han thlir thuak ila. Police lam hi 12200 vel an ni a, chu chu Mizoram Population nena khaikhin chuan police pakhatin mi 82 zel a veng angin a chhut theih a. Battalion 8 leh police station 30 velah inzar pharhin Mizoram hi min tuam a. Duhthusam pha chiah lo mah se kan changtlung khat alawm he lamah chuan tih mai theih zawng a ni awm e.
Judiciary lamah hian nikum lawk atangin Separation of Judiciary hmang \anin tunah hian judicial officer 34 vel an awm bakah officer dang 32 lai lak thar mek a ni a. Hetiang zat judicial officer bakah Gauhati High Court Bench awm nen chuan kar lovah judiciary lamah chuan kan changtlung thuai awm e.
A ke pathumna forensic lamah tunah hian forensic expert 14, discipline 7-ah an awm a, chungte chu- Ballistics-te, Fingerprint-te, Serology-te, Chemistry-te, Document-te, Toxicology leh Photography-te a ni a. Discipline pawimawh leh \ul tak tak heng, DNA, Cyber Forensic leh Lie Detector-te hi an la nei lo a; tin, Aizawl tih loh district dangah Forensic Unit bun a la ni lo bawk.
Heti ang dinhmuna kan awma District danga forensic unit kan neih loh reng chuan finfiahna a awm lo tiin misual pawikhawih chingte chhuah zalenin an awm zel ang tih a hlauhawm hle a. Rorelna dik kan duh chuan heng rorelna khawl ke pathum te hi an vaia an changtlun vek hi thil pawimawh hmasa chu a ni.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment