Monday, September 6, 2010

ZAWLAIDI!

¢ HC Vanlalruata

Hnahlan leh Champhai khuaa grape chingtute thar chhuah atanga grape wine siam chhuah tur chuan titi a titam leh ta hle a. Engkim khap tumte leh lu tihai thei tawh dek dek chu suala ngaia khap vek duhtute, Mizote tana thalo bik riauva hriate chu an phi leh sek tawh an ti. Hetianga kan awm hian tunhmaa Catholic Kohhran hruaitute kha ka hre chhuak thin a. Anni pawh khan Bible hi chu mifing leh thiam chauhvin an chhiar loh chuan sakhaw thilah mipui an kal sual ang tih hlauvin Latin tawng atanga lehlin pawh an phallo thin a nih kha.

Hnahlan leh Champhai khawmite grape thar umna Wineries atangin tun thla tharah hian grape wine siam chhuah a ni dawn ta a. Chuta an grape wine siam chhuah chu ‘Zawlaidi’ an vuah dawn a. VAT leh Excise duty lak a nihna turin sorkarin thutlukna a siam tawh a ni awm e. Hlauh ngah lutuk leh khap tur zawng reng rengho ngaihtuahna atanga lo chhuak niawm takin kan sorkar pawh hian thutlukna a siam em maw ni le tih mai tur a ni.

Sapramah te khu chuan wine hi food item (chaw chi khat)ah ngaih a ni a. Chaw ei hma emaw-a in lovin chaw ei rualin an in (an hmeh) thin a. Wine hi an in neih hlui siak a, an chhuang em em a, awm thei deuh chin chuan an in hnuaiah pindan pakhat chu ‘Wine Cellar’ atan an serh hrang thin a ni.

Tuna mi thenkhat leh sorkarin kan buaipui dan luih luih hi chu zu buaipui takin kan chaih leh chu a ni ber mai a. Grape hi thlai a nih avangin grape atanga siam chhuah pawh hi horticulture product a ni a, chuvang tak chuan a buaipuitu ber pawh Horticulture department a ni. Horticulture product ni bawk si food item ni bawk si, awmze nei leh scientific taka sawngbawlin an thar chhuak tan dawn chauh va mulukawlh saruang hmu ang maia kan vir hut hut mai hi chu a dik theiin a lang lo.

Sorkar chuan chhiah tam zawk lakna tur chu a dap ngei tur a ni a. Keini ram ang sorkar laipui sum pek ringawt deuhthaw-a innghat tan phei chuan a tul pawh a tul khawp mai. Mahse, India ram hmun dang kan en pawhin agriculture leh horticulture tih hmasawnna atan chuan nasa takin subsidy pek a ni thin a. Diesel man a tlawm bikna chhan hi eng dang ni lovin loneitute’n an huan lo ram enkawlna atana an hman rim ber ber tractor leh power-tiller te’n an hman a nih vang a ni. Chutiang zelin electric eng an hman-ah te pawh loneitute’n an leilet leh huan lo rama an hmannaah chuan ‘power subsidy’ siam sak an ni a, leitha (fertilizer) te pawh a thlawna an sem bakah nasa takin an subsidised thin a nih hi.

Chutianga lo leh huan neitute sorkar laipui leh state sorkar dangin an duat laia, keini ve-in an thil thar chhuah awmze neia an hralh theih dawn veleh-a chhiah hmanga an phurrit kan siam sak mai tur hi chu a dik thei lovang. Anmahni grape chingtute chuan chhiah an chawi dawn hlei nem, a grape wine leitu-te’n a lawm chawi dawn kan ti ngei ang a, a dik a lawm. Mahse an thil thar chhuah man kha a to phah dawn a, a hralhna kawngah harsatna an tawh phah dawn hrim hrim a ni.

Nakinah an lo ngelngheh a, an eizawnna pawh a lo kal tluan hunah tlem deuh atanga tanin chhiah te pawh lak la ni ta sela chu a hriatthiam theih deuh. Industry ding tir leh hma la sawnlo tan chuan sorkar laipui pawhin kum 5 emaw kum 10 chhung atan emaw ‘tax holiday’ te a puangin a siam sak thin kha maw le. Chutiang deuh chuan kan grape thar chhuaktute pawh hi kum 5 emaw chu chhiah han awl tir rih phawt i la, an lo ngelngheha an kal dan pawhin awmze fel tak a neih hnu-ah chuan sorkarin tul a tih ngang chuan chhiah a la la mai ang chu. Kan sorkar hian ngaihtuah nawn leh teh se.

Grape wine siam a nih theihna atan sorkar hmasa hun lai khan Zu Khapna Dan hi siam danglam a lo ni tawh a. He dan siam danglam hi kuthnathawktute hmakhaw ngaia siam a ni tih chu kan hre theuh a. Mahse, helai section ringawt lo hi siam that a ngai ngei dawnin a lang. MLTP Act-a zu in ‘consume’ tih lai hi siam danglam a ngai dawn a ni. Kan dan hremite’n an sawi angin zu nam ringawt mana tanina khung theihna section hi siam danglam a tul a ni. A grape wine siam, hralh leh in kan phal a nih chuan ‘Nam Case’ an tih maia man theih a nih chuan thil fello tam tak a la awm ang. Grape wine no hnih khat in pawhin zu rim kan tih ang hi chu an nam ngei ngei dawn a. Chutiang chu kan man leh si a nih chuan a hmaa dan siamthatna hian awmzia a nei dawn lo a ni.

Hemi kawngah hian dan lam mithiamte’n tih tak zeta kan MLTP Act siamthat dan tur an ngaihtuah a tul a. Mi grape wine a in a, amah inthunun theilo khawp emaw-a a ruih chuan man theih tho ngei ngei tur a nih laiin tlemte a in a, alcohol rim a nam vang ngawta kan man leh si chuan he dan siamthat tawh sa hian awmzia a neilo thei mai ang tih a hlauhawm a ni.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment