Monday, November 30, 2009

Hlo thlawh ngai lova loneih dan

"Tlangram loneih dan hlawk zawk hi a awm ka ring tlat a, 'tiang ngawt tur hi chu a ni lo' ka ti rilru thin," a ti a, loneih dan thar a hmuhchhuah dan a sawi a ni.


'A hmuhchhuah' han ti ngawt ila, amah chuan 'ka hmuhchhuah' a ti duh lo; "Chung lam pawh hi kar ve a ngai bawk a..." a ti.

"Ka ngaihtuah chhuah pawh a ni lo, a pe theituin a pek loh chuan ngaihtuah chhuah theih a nih ka ring lo," a ti bawk.

"Mizorama lo kan neih dan hi a hahthlak lutuk a, a hlawk lo bawk si, loneitute hi rethei te te kan ni bawk si, kan khawngaihthlak lutuk. Ramngaw a tichhia a, lei kan luan raltir bawk a, hetiang reng hi chu a ni thei lo," tih chu a rilru put thin dan a ni.

Amah chu Lalnithanga a ni a, loneimi, kuthnathawkmi a ni. Mahse, Mizote loneih dan chu a hlawk loh bakah a hahthlak em avangin a tih dan dang a awm a beisei tlat a, mi rama lo an neih dan te pawh lehkhabu velah a chhiar kual thin. Chutianga a beih tauh tauh hnu-ah chuan loneih dan thar, hlo thlawh pawh ngai lo chu a hmuchhuak ta a ni.

'Project Seki buhchhuak' tiin a vuah a, 2001 atang khan hlawhtling takin 'project seki buhchhuak' hmang hian buh leh bal a thar tawh.

Durtlang-pa Lalnithanga hian 'project sekibuhchhuak' hmang hian bean a ching phawt a, a hlawhtlin hnu-ah thlai dang a'n ching chhin leh a, 2003-ah buh ching lehin, a tih chhin tawh chinah chuan a hlawhtling vek. A hlawhtling tihah hian 'thlai a nung thei' tih a ni mai lo, hlawk takin, hlo thlawh ngai lovin thlai a thar thei tihna a ni.

"Bean-in ka tan a, a tha ta em em a. Chumi hnu-ah thlai dang dang ka chig leh a, a tha ta em em zel a. Kei chuan vai leitha hi hman ka tum tawh lo. Tihian, tlangramah hlawk takin thlai a thar theih a ni," Lalnithanga chuan a ti.

"Tlangrama kan awm hi kan vannei lutuk. Tlangram kan nei hi kan la lawm ngawt ang. Kan hman thiam hunah chuan mi thar theih loh laiin buh leh bal kan thar reng thei dawn a ni. A en chhin zel theih a, thlai hrang hrang kan en chhin zel ang a, mi ram hian min la awt ngeiin ka ring tlat," a ti bawk.

"Project sekibuhchhuak' a tih dan chu tiang hi a ni (bean a chin dan bik hi sawi phawt ila): A kawmthlang huanah terrace a siam a, chhawng tin chu sarang-in (polythene) a khuh. Sarang chu Ft 1 dan zelah a chhun kua a, a inzawn zela chhun kaw lovin, a kaw pahnih inkarah a tlar dawtah a chhun kaw thin. A chhun kuakah chuan bean chi a ching ta a, tichuan, a tona zawnah tih loh chuan thil dang a to thei lo. Thil dang (hnim) a to theih loh miau chuan hlo thlawh a ngai ta lo.

A terrace chhawng khat hi a dung Ft 21, a vang Ft 4 a ni a, bean kung 120 a phun. Bean chin dan pangngaia a chin aiin a letin a thar hlawk a, a thang chakin a rah hma fe zawk bawk.

Chutiang chuan thlai dang pawh a ching/tuh chhin a, tarlan tawh angin, a tih chhin tawhah chuan a la hlawhtling vek.

"Loneitute tan chuan kum tluana hlo thlawh hi a hahthlak ber lai a ni a, thil dang ti thei lovin hlo kan thlo ngat ngat a, chutah ei khawp te kan thar chuan kan lawm em em a. Hetianga saranga tuama ka'n tih chhinah hi chuan hlo thlawh a ngai ta lo a, eizawnna dang nei tan pawh a kah pahin thlai a chin theih tihna a ni a, a thar hlawk em em bawk a," Lalnithanga chuan a ti.

A kawmthlang huanah hian kuminah pawh buh a tuh a, a rah tha lutuk a, a kungin a zo ta lo a, ruah tla hlekah a then chu a tlu. Mahse, a kung hi chelh khawng emaw tawn khawng emaw a theih a, thlai dang pawh a puitlin hnu-ah a tawn khawng thin.

Sarang (polythene) hi dawrah a lei a, metre 1 Rs 30 vel man a ni. Sarang dum kher a ngai a, rawng dang a hman chuan hnim tlem a zawng a to theih avangin thlai a tha tawk lo. Mahse, sarang rawng dang a hman pawhin thar hlawk tak chu a ni, sarang dum a tluk lo e tih mai a ni.

Hetiang hian loneitute'n ti ve se a duh a, mahse, sarang man-ah loneitu rethei tak takte chu an harsat deuh a ring. Tin, sarang hian a daih lo ve thei bawk. Chutah chuan sorkar inrawlh se a that a ring.

'Project Sekibuhchhuak'-ah chuan thlai chinna kha kum tin sawn tur a ni a, entirnan- nikuma bean chinnaah khan kuminah chuan buh a tuh ang a, buh tona hnu-ah thil dang, chutiang chuan thlak kual zel tur. Chuti a nih chuan lei tharah thlai kan ching reng tihna a lo ni a, chu chu a hlawk hle a ni tih chu Lalnithanga sawi dan a ni.

Agriculture deptt. lamah a thil hmuhchhuah hi a thlen tawh a, mahse, vawiin thlengin tuipuitu a la hmu chiah lo.

PROJECT SEKIBUHCHHUAK

* Terrace acre khat hmun chu hmun 3, Bigha 1, Ft 120 bial zela then tur.

* Bigha 1 (Ft 210) hmun zelah, entirnan, buh, thlai, sawhthing te chin tur.

* Thlai chinna chu kum tin thlak kual tur.

* Terrace hmun sirah tin khat hmunah emaw Ft 15-20 kar danah thei phunna tur Ft 10 emaw 8-a lei lai zawlin, Ft 4 bial, Ft 4-a thuk lai khuarin, leitha kan neih ang ang leh lei chunglang hang tha chawhpawlh, muk tha taka hnawhkhatin, kan thei duhzawng phun tur. Kum tawp favang ruahtui tlak tawpah serbul Ft 10-a zau hi polythene dum ngeia khuhin, kar khatah tui vawi khat tal pek tur. Thei phunna tur Ft 4 bial, Ft 4-a thuk hi a mawngah lungphek phah cement mortar emaw cement inches hnih emawa chhun hi duhthusam a ni.

THLAI CHIN DAN
"Project Sekibuhchhuak-a thlai chin dan thenkhat, a hmuchhuaktupa sawi dan:

Buh: Terrace chu ran ek leitha kan neih ang ang leh chinai thi te nen, uluk tak leh dip tha takin kan chawhpawlh ang a, man tha tak leh rual tha takin kan siam ang. Chutah polythene-i mar tha takin kan khuh ang a, buh 'bi' tur kan rek pawp ang. Kan reh pawh lai takah tlem tikhuarin buhchi kan thlak ang. Lei dip tlem-a vur a tha.

Bean: Polythene kha lungthu ang deuha reh kuak tur a ni. Bean ngul atan chuan mau phelsep tiat lek leka phelin, bean 'bi' tur reh pawhah khan vih phun tur a ni a, pathum hmer khawmin a lerah hnanga tawn tur.

Hmarcha: Buh chinna tur ang bawkin a hmun chu siam tur. 'Bi' khatah hmarchamu pathum emaw thlak tur a ni a, a lo tiah hunah a tha ber pakhat dahin a dang paih vek tur.

Sawhthing: Buh chinna tur ang bawkin leitha kan neih ang ang chu lei nen chawhpawlh tur. Thuk taka a kawm kan siam hnuah sawhthing chi kan ling ang. Chumi hnuah vau-a hnimte lakhawmin inches 2 vela chhaha khuh tur a ni. Lei kan cheh dur hma leh hnu-ah kan terrace chu bamboo vinegar-a kah a tha.

PROJECT SEKIBUHCHHUAK |HATNA, A HMUCHHUAKTUPA SAWI DAN

* Hlo thlawh a ngai lo.

* Lo hmun nghet a nih dawn avangin ramngaw tichereu lovin loneitute'n lo an nei ang.

* Terrace siam a ngaih avangin lei luangral tur venna a ni.

* Buh leh thlai zungin 'direct'-in ni zung an do dawn lo a, hei hi thlai tan a tha.

* Terrace chu polythene-a khuh a nih avangin hnim hnah leh hnim zungte up hmuarin chu chuan thlai chaw a siam a, chuvangin buh leh thla chu leitha pek vak vak a ngai lo.

* Hlo thlawh a ngaih dawn loh avangin loneitute'n hna dang an thawk thei ang.

* Kum tin hmun ngaiah kan bun dawn avangin buh leh thlai venhim a awlsam bik.

* Organic farming a nih avangin ranvulh lam uar deuh deuh a ngai dawn a, ranvulh lama hmasawnna a thlen thei ang.

* Thingtlang kuthna-thawktute'n sum leh pai tam tham tak an thawkchhuak ve thei ang.

Related Posts :



5 comments:

  1. Mulching hi a ṭha an ti khawp mai

    ReplyDelete
  2. A van tha dawn vele,kan sorkhar chak tak hian sarang min supply thei sela,mizoram chu ei leh barah kan in to delh nghal ngei ang.Keini thingtlangpa rethei ve tak tak te chuan sarang leina kan nei zo ve silova.

    ReplyDelete
  3. Silpaulin in ka ti ve chhin ang mawle.

    ReplyDelete
  4. Kumin kumtirlama assam kankalin antih kahmua, aṭha katikhawpmai.bawkbawn anchin laitak a lo ni a.

    ReplyDelete