Monday, May 25, 2009

Engati Nge UPA?

India chu Indian te bawkin an barakhaih a tih theih ang. 2003 Inthlanpuiah khan tute mahin Congress kaihhruai UPA khan sorkarna an siam theih an ring lo. Mahse, an siam ta si. Tunah pawh Congress mi leh sate chuan Lok Sabha inthlana hnehna an chan chu an lawm leh mek a nih hi.

2009 Inthlanpui-ah hian Congress kaihhruai UPA bawk chuan seat an chan tam ber chu tlang rin dan a ni a, mahse, Congress-in seat 201 zet lain sorkarna an siam ang tih chu mi rinphak bak a ni. Kum 25 chhunga India ram inthlanpuia party malin seat an lak tam ber tum a ni hial a, UPA lak zawng zawng phei chu chu ai chuan a tam.

Kumin inthlanpuiah hian national issue tling thil lian tham a awm lo. Mahse, India rama vote nei mi maktaduai chuangte chuan sorkar ngelnghet an duh hle tih a langah ngaih a ni. Manmohan Singh chu prime minsiter a ni leh dawn a, kum 1961-a Jawaharlal Nehru-a’n term khat a hman tluan hnua prime minister chelh nawn leh hmasa ber tur a ni. A danglam lehna chu UPA-in Left party te tel lova sorkarna a siam thei dawn a ni.

Maharashtra, West Bengal, Tamil Nadu state tea Lok Sabha bial tina Congress party chet that dan em em hi a mak hle. UP leh Bihar-ah pawh rin phak bakin an che tha. Bihar-a Muslim- ho vote an la teuh thei chuan mak tih a hlawh hle bawk.

Manmohan Singh tan ngat phei chuan prime minister tha tak a ni tih lantirna ang a nih avangin a ropui zual. Sonia Gandhi tan pawh ropui taka a sorkar pui leh theih avangin thil ropui a ni.

Mithiamte chuan kumin Lok Sabha inthlan hi national party te tan hun tha an ti. Congress leh BJP te Uttar Pradesh-a an chet that danah ringawt pawh chu chu thudik a nih zia a lang a ni. UP-ah hian regional party tam tak an awm a, chu’ng te chuan seat tam tak an la thin. Mahse, tun tum inthlanpuiah erawh BSP chu party lian ber la ni mah se mipuiin national party lam an bawh tih a lang. Kum 2004 inthlanah khan Congress, BJP leh Left te seat chan belhkhawm zat chu 345 a ni a, kuminah erawh 344 a ni.

Engvangin nge Congress an chet that em em? Eng nge an tih? An tumpuite aiin voter ten an ngai thutak a ni thei. Manmohan Singh-a belhchiandawlna leh eiruk kawnga a fihlim vang a ni thei. Sonia Gandhi vang a ni thei a, Congress party bultum ‘‘aam admi'', te National Rural Employment Guarantee scheme te, loneitute tana loan rulhsak scheme vang tein retheite party anga ngaih a nih vang a ni thei.

A bul berah chuan a hun takah Congres party chu mipui duh angin a kal a tih theih ang. Manmohan Singh-a’n Nuclear Deal a hlawhtlin theihnana huaisen taka hma a lakna te chu ram leh hnam tana tha turah chuan ke a pen ngam zia a lantir tihna a ni thei a, khawpuia cheng ten policitician upa aia naupang lam, chutah pawh Rahul Gandhi te ang chu BJP next-generation-ho aia an thlan vang a ni thei bawk.

BJP tan chuan hun thim a ni thung. Gujarat chief minister Narendra Modi chu LK Advani thlak thei tura vawrhlar a nih lai a ni a, chutih laiin Varun Gandhi chu UP-ah Modi ang mai nih tuma hma a lak lai a ni bawk a, BJP campaign dan fuh loh vang nge heti taka an chan nasat?

LK Advani chuan an party chak lohna nasa tak chu a thiam lohah ngaiin banna a thehlut a, mahse, hei hi BJP chuan an pawm lo.

Thuneihna a piang a, thuneitute atangin mipui te’n beisei an nei thin. India mipuite chuan Congress party-ah rinna an nghat a, ‘Gandhis’ leh Manmohan Singh-a te chungah rinna an nghat a ti theih ang.

India-in Manmohan Singh
Jawaharlal Nehru-a hnua a zawna prime minister ni thei Manmohan Singh chu India politics-ah a hming a dai ngai tawh lo ang. Engtiang takin nge Manmohan Singh hian India politics-ah pawimawhna a neih le?

Mi duham ni lova lar a ni a, eirukna lama fihlim nia hriat lar a nih vangin media lam chuan ‘Mr Clean’ ti hialin hming lem an vuahsak. Kum 2004-a Sonia Gandhi-i’n prime minister ni tura a ruat khan MP zinga thawm nei lo ber leh prime minister nih tuma khel ngai lo a ni. Mahse, kum 5 a ral a, India leh khawvel chuan Manmohan Singh chu an ngai ropui tak zet mai.

Principle nei tia hriat lar a ni a, a rin dan leh ngaihdan, tha leh dik nia a hriat tawhah chuan hnungtawlh ngai lo mi a ni. Chu chu nuclear deal chungchangah khan a lang a, prime minister bansan hial pawh pawiti lo khawpin a tang na ngam a, chu tak chu Left leh BJP te’n an ngam lohna chhan tiin a sawi theih.

Nuclear Deal chu economist ropui Manmohan Singh-a hmingchherna a ni reng tawh dawn a, Nuclear Deal vek chuan Manmohan Singh chu vision nei hruaitu a nihzia a lantir bawkah mi thenkhat chuan an ngai.

Lok Sabha inthlanah Manmohan Singh chu nasa taka beih a ni a, BJP president LK Advani phei chuan a bei na hle. Mahse, politics lama mithiamte chuan chu tak chu BJP tlakchhiatna a nih phah zawk tiin an sawi.

Inthlan hma khan Manmohan Singh chuan India chuan sorkar ngelnghet a neih a ngaihthu a lo sawi tawh. A sawi chhan ber pawh khawvelin economic crisis a tawng mek a, chutih laiin India thenawm ramte chu buaina nasa takin a khuh vel mek lai a ni.

Tunah chuan thlantlin a ni ta. India economy chuan siamthat lehzual a mamawh dawn. India thenawm rama buaina nasa tak awm vel te chuan India a tihbuai lohnana hmalak ngei pawh a tul ang. Manmohan Singh chuan India ram energy leh education system chu siamthar ngai a tih thu a lo sawi tawh a. A sawi ang ngeiin 123 agreement hmangin energy chungchangah chuan hma a la tawh a tih theih ang a. Tunah chuan a thil tum lian ber tur anga ngaih chu zirna siamthat a ni ta thung.

Lar tum ve hluai chi a ni lo a, a tih tur tha taka tia, a hmaa tih tur awm hlen mi tia hriat lar a ni. India rama politician lar ber berte ang a ni ve lo a, thusawi thiam lo chungchuang a ni a, mahse, a thusawi chhun erawh thil pawimawh a ni ziah thung.

Politician Hmelthar
Lok Sabha 2009 danglamna lian tak pakhat chu MP thlan thar zingah naupang tak tak an tam vang a ni. Hei vang hian Lok Sabha 15 na hi experience nei leh thalai te inchawhpawlh berna a ni ngei ang.

Kum 40 hnuailam MP 79 lai an awm a, chutih rualin kum 70 chunglam MP pawh 36 lai an awm bawk.

Lok Sabha inthlan dang zawng aiin thalai politician tling thar an tam. Tihian Lok Sabha-a MP te kum chawhrual chu kum 50.03 vela chhut a ni.

13th Lok Sabha kha House Member te kum chawhruala an upat ber tum a ni a, kum 55.5 ang vela chhut a ni. Lok Sabha hnuhnung ber kha 52.7 vel a ngaih a ni a, Lok Sabha hmasa ber kha House Member te naupan ber tum a ni a, mahse, a hnuah a upa lamin a thangta char char thung.. 12th Lok Sabha ah khan house member te an naupang ber a, kum chawhrualin 46.42 ang vela ngaih a ni.

Member of Parliament-a thlantlin meuhte erawh politics khawvela la zunglut ngai hauh lo te an ni lo thung.

Tun tum inthlana thlantlinte pawh hi MP lo ni tawh te, Rajya Sabha MP emaw tal a nih loh pawhin State Assembly-a thlantlin lo ni tawhte an ni tlangpui.

Tihian India ram chu khawvel pum anga chhut pawhin Parliament-ah kum upa te rorelna a ni bik lo. Tun dinhmunah UK-a House of Commons a MP te kum zat chawhrual chu 50.6 a ni a, Japanese-ah pawh 52.3 a ni.

Tun tum Lok Sabhaah hian Ram Vilas Paswan, Hajipur biala hnehtu JD(U) MP Ram Sundar Das chu kum 88 mi niin a upa ber a. Kum 26 mi Lakshadweep atanga Congress MP Muahmmed Hamdulla Sayeed chu a naupang ber.

Hmeichhia te’n Lok Sabha-a 33% seat an chan theihnana tura ruahmanna - women's reservation bill chu House-ah pass ni lo mah se kumin Lok Sabha hian hmeichhia, MP-a thlantlin a nnih tam ber tum a hmu. 13th Lok Sabha- a hmeichhe MP 49 chu khumin kumin hian hmeichhe MP 50 thlantlin anni ta a ni.

Tihian Indian history-ah thil thar awmin hmeichhia te’n Lok Sabha-a 10% an khum hmasak ber tum a ni. Mahse, industralize ram te nena tehkhin chuan la beitham tak niin UK, USA, Italy, Ireland leh France te chuan 19.3%, 16.3%, 16.1%, 14.2% leh 13.9% lai hmeichhe MP an nei thng a. Sweden parliament chuan 47% hmeichhe MP neiin khawvelah hmeichhe MP ngah ber ram an ni.

Politician Misual
Politician zinga dan phal loha khawsa thanga lar Vijay Shukla, D P Yadav leh Mukhtar Ansari te leh politician lar inthlanna a ding thei lo an aiawha an nupuite dintir te ho chu tling lo mah se dan phal loha khawsa tawh thin tam takte chuan 15th Lok Sabha-ah hian hlawhtlinna an chang tho.

Chu mai a ni lo, kum 2004-a Lok Sabha inthlanna aiin kumin hian sualna neiho an tling tam zawk a, 22% laiin an tling tam a ni.

MP-a thlan thar zinga 150 lai chu criminal case awrh thei dinhmunah an ding mek. Chu’ng zinga 73 laite phei chu dinhmun hlauhthawnawm taka ding an ni bawk.

National Election Watch ho hmuh dan chuan BJP party-in chutiang mi chu an ngah ber a, MP 42 lai an nei. Congress party-in 41 neiin, SP-in 8 an nei. BSP pawhin 6 an nei.

Kumin Lok Sabha-a criminal case nei lar deuh deuh tling zo ta lo langsar zual zingah Atiq Ahmad of Apna Dal, UP; Vijay Shukla of JD(U), Bihar; Mitrasen of SP, UP leh Akhilesh Singh, Nawada atanga independent a dingte an tel.

Crorepati MP
15th Lok Sabha-a member-te chuan hlawhsan lam an buaipui hmel loh mai thei. MP zinga 300 zette chu crorepatis chin an ni tlat. Lok Sabha hnuhnungah khan crorepati MP 154 an awm a, tihian a punna chu 95% lawih a ni.

Election Commission-a thil neih leh rohlu an tarlanah chuan MP zinga hausa ber chu Khammam, Andra Paradesh atanga thla tlin TDP MP Namma Nageswara Rao niin Rs 173 crore lai a nei. Amah hnaih bertu Kurukshetra atanga thlantlin Congress MP Naveen Jinal chuan Rs 131 crore a nei bawk.

Crorepati club-ah hian L Rajagopal (Congress), Praful Patel (NCP), Supriya Sule (NCP), Rajkumari Ratna Singh of Pratapgarh (Congress) leh Andhra CM Y S R Reddy's fapa Y S Rajamohan Reddy te pawh an tel.

He crorepati chin MP te hi National Election Watch (NEW) India ram puma inzarpharha NGO 1,200 lai inzawmkhawm pawlte chuan an tarlang a ni.

Congress party-in crorepati MP hi an ngah ber a, MP 137 lai neiin BJP in MP 58 an nei a, SP in MP 14 leh BSP in MP 13 an nei bawk a. DMK leh Shiv Sena ten an nei nual bawk.

JD(U) chu House-a party zinga crorepati tam party zingah pasarihna an hauhpha a a, anni aia party anga hausa zawk NCP, BJD leh TDP te chu an khum a ni.

State zingah Uttar Pradesh chuan crorepati MP 52 neiin an ngah ber a, Maharashtra state chuan 37 an nei a, Karnataka-in 25 neiin Bihar-in 17, Tamil Nadu-in 17 leh Madya Pradesh in 15 an nei bawk. Gujarat chuan 10 na hauhin Lok Sabha-ah MP crorepati 12 an nei. Punjab leh Rajasthan atangin an tlem hle thung.

Hetih lai hian NEW coordinator Anil Bairwal chuan, “Vote leinana pawisa emaw therhlo diklo taka hmanchu inthlan hmasak aiin a nasa zawk hle a, hei hi democracy tithuanawp theitu a ni,” tiin a sawi.

Bairwal chuan MP thar crorepati chinte chuan an pawisa hloh tawh neih let leh chu an tum ber a ni dawn nia tarlangin, “Inthlanna a an senso hliahkhuh leh chu an tum ber tur a ni dawn a, chumai bakah anmahni puitute chu an duhsak bik dawn tih a chiang a ni,” a ti.

A hlui an til, Rahul Gandhi lar zual
Inthlan result chhiar hma ni-a Exit Poll tihchhuahah UPA chu NDA aia sorkarna siam thei tura tarlan a ni. BJP chuan an ngai thei lo hle a, Exit Poll chu rintlak loh leh hmantlak loh angin an chhuah a, mahse, a tuk May ni 16-ah chuan Exit Poll chu a dik zawk tih a lang a, BJP chuan UDA chakna chu an phak lo hle.

UPA chuan sorkarna an siam leh dawn ta a, thil danglam tak awm chu Left party-ho che thei lo lutuk kha a ni. An ropuina Kerela-ah leh West Bengal-ah an che thei leh lo a, national politics-a pawimawh an nihna chu nasa taka tihhniamsak an ni.

Kumin Lok Sabha -a hloh nasa ber nia an ngaih chu LK Advani a ni. Tennis khel thiam Wimbledon champion ni thei hauh lo, a dang zawnga turu em em Ivan Lendl nen hial an tehkhin phah. Politics lama mithiamte chuan Lok Sabha inthlan awm leh turah LK Advani chuan BJP chu hma a hruaipui theiin an ring tawh lo a, Gen Next ten an kaihhruai tawh ringin Narendra Modi chu BJP hruaitu la ni thei tura ngaih a ni.

Hetihlai hian BJP chuan hlimna tur an nei tho. Sorkarna an channa hmun Gujarat, Madhya Pradesh leh Chhattisgarh-ah te chuan an che tha a. Mahse, State thenkhatah erawh BJP chu an pawm thei lo bur tih erawh inthlan result atangin a lang chiang em em thung a, Delhi khawpuia vawk lallen an chakna leh an tumna berah pawh engmah anni leh thei lo bawk.

Uttar Pradesh-ah pawh BSP chu an che tha lo. Chief minister Mayawati-i’n prime minister nih a tumna thawm pawh a daih nghal. Chutih laiin Bihar-ah erawh Nitish Kumar rorel thatna chuan awmzia a nei tih a lang. Hindi heartland tihiala an koh state-ah hian chi inthliarna leh identity politics lam a lang vak dawn tawh lo niin a lang a, chu chu good governance-in a ken tel a ni a tih loh theih loh ang. Chu chu a dik a nih ngat chuan India ram pum tan chanchinthar lawmawm em em a ni.

Uttar Pradesh-a thawhpui nei hauh lova Congress an maldin ngamna chhan chu Rahul Gandhi vang tih a ni. Congress tan star campaigner a ni a, hmun tin hmun tangah kalin rally tinah thu a sawi a. Chu chu Congress party chuan hlawkna tel phahin an chet ropui phah hle. Andra Pradesh-ah pawh Congress an che tha. Delhi-ah pawh Sheila Dixit chu a ropui tial tial a, national level-ah pawh Congress leader chhuanawm leh zahkai a ni ta zel.

Sawiseltute chuan dynastic politics chuan India ram a la tuam an ti thei ang. Congress chuan Nehru-Gandhi family chu an that phah em em a, an vote hmuhna hnar ber a ni tih an hai lo. Rahul Gandhi mai a ni lo, Uttar Pradesh-a Congress chetthat chhan ber pakhat chu thawkrim em em Priyanka Gandhi vang nia ngaih a ni.

Inthlan hma khan Congress chuan huaisen takin thutlukna an siam a, Left party-te nena an thawhhona an chhu chhia a, Uttar Pradesh-ah anmahniin an ding a nih kha. Congress hi hlawhtling lo se Uttar Pradesh-ah hian nasa taka chau thei an ni. Mahse, inthlan hmasa aia nasa zawkin an chak a, chu mai a ni lo, India ram politics-a pawimawh em em reng mi pahnih Laloo Prasad Yadav leh Ram Vilas Paswan te chu inngaitlawm takin an awm tir theih phah bawk.

UPA chuan kum 5 chhung sorkarna an chang leh dawn a ni.. Manmohan Singh chuan naupan lam a pan hauh tawh lo. A hma emaw a tlai emaw Rahul Gandhi prime minsiter a nih hun a thleng hnai hle tih a lang tawh.

India politics zirmi te chuan tun atanga rei lo teah Rahul vrs Modi tih chu sawi ber tur niah an ngai.

BJP-in Modi an vawrh an ring a, chutih laiin Congress hruaitu tur chu Rahul a ni dawnah an ngai a ni.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment