Monday, September 6, 2010

Love Potion - Zawlaidi

¢ PB Lalrammawia

"There is an old saying that a Love Potion once existed in the exotic land of Mizoram... A potion so powerful that once casted upon a person, they fall madly in love."


He thu hi grape atanga siam grape wine "Zawlaidi" um tuamna (label)-a thu inziak a ni.

Ngaihzawng i nei a, hmangaih thu i hrilh ngam lo. Hmangaih thu hrilh ngam pawh ni la, a hmangaih let ve loh che chuan zahthlak i ti ang, hrehawm i ti ang, i rilru a na vawng vawng ang. Tichuan Zawlaidi i nei a, i ngaihzawng chu i han tat ta zauh mai a, chu veleh a hmangaih ta em em che a, tichuan... a fel ta.. Hei hi kan pi leh pute atanga Zawlaidi hnathawh dan nia kan sawi thin a ni.

Tun hnai khan pawimawh thil dang avangin Champhaiah ka kal a, ka tih turte ka tih zawh hnuah Champhai Grape Winery ka tlawh hman hlauh mai a, ka thil hmuh leh hriat thenkhatte ka han tarlang ve dawn a ni.

Champhai khawpui atangin khawchhak lam hawiin Champhai leilet zawl kan paltlang a, hriat hlawh tak Lalzawna leh a pawlte awmna khua Tlangsam khaw dai tlang pawng chunga Grape Winery chu kan thleng a. Grape chingtuten grape an pek hun lai tak kan nang fuh hlauh leh nghal.

He hmuna lo awm Champhai Grape Growers Society hruaitute nen kan han inhmelhriat te te a, an lo fel hle mai a, Grape Winery chungchang min hrilhfiah mawlh mawlh pahin Zawlaidi siamchhuahna khawlpui leh an hnathawh dan chu min fanpui a.

Society vice chairman Pu HKL Thanga chuan July ni 16, 2010 atanga Winery-a grape sawr tan a nih dan te, Zawlaidi siamchhuak tura thla khat vel a ngaih thute min hrilh a. Tun dinhmunah chuan a dahkhawlna tanky a tlem avangin an duh anga grape an lak tam ngam loh thu te a sawi bawk. Hetih lai hian Zawlaidi siamchhuahsa pawh an la thal chhuak thei lo a, a chhan chu bottle cap leh label a la rawn thlen loh vang niin a sawi. Bottling Plant chu hman theih turin peihfel vek a ni tawh a, bottle pawh thahnem tak chu a thleng tawh (He chanchin ziah lai hi chuan bottle cap leh label te hi a lo thleng hman tawh mai thei).

Zawlaidi siamchhuahsa chu steel tanky lianpuiah an dah a, min duhsakna an lantir kha a ropui hle. Tanky lian atangin tlem an siakchhuak a, min temtir ve ta a ni.

Phai lam atanga mithiam an rawih Chemist leh Technician-te chuan Zawlaidi 'taste' chu min zawt a, kei chuan ka hriatthiam loh thuin ka chhang a. "India ram hmun hrang hranga Grape Wine-te hi ka la in ngai lo a, ka khaikhin thiam lo, amah rau rau hi chu in nuam tak a nih hi," ka ti ve thei chauh a.

Anmahni zawk chu ka zawt let a. "A tha, a tha lutuk, best quality a ni," an ti a, an lu an bu nghat nghat a.

Chutianga an sawi chu ka duhtawk mai lo a, India ram hmun danga mi nen khaikhinin eng nge a dinhmun tih ka zawt zui a. "India ram hmun dang ami aiin a tha zawk," an ti. Midang hian chutiang chuan sawi zel thei se a duhawm khawp ang. Best quality te chu kan duh theuhvin ka ring si a.

Zawlaidi-ah hian alcohol content hi 14%v/v a ni a, rialno khat kan han in chhin pawh khan ka hai deuh chhalh hmanin ka hria. Min kalpuitu, ka first cousin Ropuia pawhin 'a hai deuh chhalh theih a nih kha' a ti bawk. Midang pawhin in ta se, an hai deuh chhalh ve tho ang. A senchi pangngai (Whisky/Rum)-ah hian alcohol content chu 42%v/v niin ka hria a, Zawlaidi alcohol chak zawng hi a senchi nen a inhlat vak lo.

Pu HKL Thanga chuan tanky dang 20/30 vel an mamawh belh thu a sawi a. Tuna Tanky an neihsate hi 75% steel a ni a, a sheet phurh luh a, a hmuna khawr pum ve mai theih dan te pawh an ngaihtuah mek niin a sawi. Tanky hi a phurh man ringawt pawh cheng sing sarih vel a ni a, a man pangngai chu cheng nuai thum vel a ni bawk. Steel sheet an phurh luh theih chuan tanky man hi 50% deuh thawin a tlawm thei dawn nia hriat a ni bawk.

Tuna Grape Crusher an neih hi a chak tha tawk a, darkar khatah quintal 20 vel a her zo hman a, Grape lah lak tur a awm reng dawn a, tuna an mamawh hmasa chu a dahkhawlna tanky thahnem tawk siam leh a ni.

Kan awm laiin Hnahlan atang te pawhin grape an rawn phur a, Kg khat Rs 33/-in an pe a, Kg khatah hian grape tui 650ml vel a chhuak thei niin an sawi.

Zawlaidi hi a man a tlawm thei lo. Production cost bakah excise duty leh VAT neuh neuh bakah a zuar chhawngtute hlep ve tur nen a tlawm thei ang ber pawhin Rs 150/- chu a pelh a ngai. Excise & Narcotics lam an thu hle dawn a, a man pawh anmahni bithliah tur nia sawi a ni a. Excise hotu thenkhat sawi danin Zawlaidi um khat hi Rs 200/- tal a nih a ngai mai thei. Chanchin buatsaih lai hian thuneitute chuan Zawlaidi man atan Rs 250/- an rawt a, hei hi chanchin buatsaih lai hi chuan final a la ni lo. Hetih lai hian Society hotute chuan Mizoram Industrial Policy, 2000 hnuaiah kum nga chhung atan excise duty/tax exemption awm theih dan a awm niin an sawi a, hei hi an buaipui mek a ni.

Pu HKL Thanga chuan grape chin kawngah sawrkarin hma a lakpui hmain mahni thua hma lo la ten a hlawkzia hriain pawl "Mizoram Grape Growers Assosiation" an din tih a sawi a. "Grape kan thar tam si a, a process lamah kan buai ta a, Horticulture Deptt lamin hma min lakpui a. Loan lak loh chuan tihngaihna a awm si lo. Sawrkar hmasain cheng nuai 8-in bul min tanpui hnuah loan pawh ni lo, grant pawh ni lovin MIP sum cheng nuai 83 min hman tir leh a. Chumi hnuah Rural Bank chuan cheng nuai 125 loan min pe a, kan mamawh ang zela min pek belh hnuah heti hian kan lo puitling chho ve tan ta a ni," a ti.

"Horticulture hian nu leh pa chan an chang a, kan mamawh min buaipui a, Consultation min koh chhuah sak a, consultation fee-ah hian Hnahlan nen Cheng nuai 10 ve ve kan pe a, tuna chemist leh technician kan rawihna hi chu a hranpaa chawi tur a ni," Pu HKL Thanga chuan a ti. "A tihdan min zirtir thiam hunah keimahnin kan buaipui chho tawh ang," a ti bawk.

Grape Wine siamchhuah kawngah hian Excise & Narcotics lam chu an thu hle dawn niin thudawnna chuan a sawi a, tunah hian a hmunah OC-in a thutchilh mek a ni.

Pu HKL Thanga chuan, "Grape bakah hian Sapthei, Sawhthing leh Lakhuihthei hi Champhai leh a chheh velah hian ram pum hmasawnna tham tura buaipui theih a ni tih hi a chiang tawh a, sawrkar hian policy lian takah nei thei se, ram leh hnam tana thatpui tham a ni," a ti bawk.

Zawlaidi hian kan hmangaih em em kan ram tan hian eng nge hamthatna min thlen dawn tih hi, hma lam thil la ni mah se, a lang deuh ruak tawh a. Chhungkaw tam tak eizawnna tha tak a siam bakah ram hian a hnemhnanpui theihna kawng hrang hrang a la awm thei.

Buh kan ching a, ramngaw kan hal kang dur dur a, ram kan tichereu a, kumkhat eikhawp takngial pawh kan thar chhuak thei si lo. He eizawnna hi a hlawk lo mai pawh ni lovin kan chenna ram tihchhiat vekna a ni.

Tichuan ramngaw thiat a, hal kang chhe dur dur lo zawnga eizawnna hlawk leh tlo si kan zawng a, chung zinga pakhat chu grape chin a ni. Hnahlan leh Champhai velah chuan thingtlang lo neia eizawng chhungkaw 2500 chuangin grape an ching ta a, chumi awmzia chu kumtin buh tin 5000 hmun ram tichhe lovin kan hum thei ta tihna a ni a; hei hi a tlem thei ang bera chhut a ni. Ramngaw nei tha ram chuan 'carbon trading' hmangin financial market tha tak a nei thei nia sawi a ni tawh lehnghal a, Zawlaidi chuan thil tam takah hamthatna min chhawp chhuahsak dawn niin a lang.

Hetih lai hian he Zawlaidi hi kan economy chawikangtu a nih theih rualin social aspect-ah ve thung chuan engtinnge nghawng a neih theih tih hi kan chhut tel a ngai a, chumi atana kan lo inven lawk leh lo inrin lawk chu a ngaiin a rinawm. Thil eng pawh hian side hnih a nei vek a, a side tha lam buk a rit zawk thei a, a side chhe lam buk pawh a rit zawk mai thei; balance kan khai thiam a ngai.

Tunah chuan Love Potion pakhat chu kan nei dawn ta niin a lang. He Zawlaidi hi kan ramah kan tat zauh dawn a, engtiang chiahin nge min zawl thluk dawn tih i lo thlir phawt mai teh ang u. n

(He thu ziaktu hi The Aizawl Post joint editor a ni.)

Related Posts :



2 comments:

  1. zawhlai di tak tak chu ka ma mawh ang eng zat man nge um khat chu ka ma mawh ang eng tik ah nge dam chuan a lo thlen theih ang / bilkhawthlir kualmawi b4 nb 6009734400

    ReplyDelete
  2. A tak2 nh chuan pH no 8258829178

    ReplyDelete