Monday, November 30, 2009

Zofate Nuihtirtu Comedian Search

Khawvel hian fiamthu thiamte a ngaisang a, khawvel milar tak tak zingah pawh fiamthu thiamte hi an kat nuk a, mi pawimawh tak tak pawh an ni.


Ram changkanga programme enhlawh ber berte pawh Comedian-ho programme a ni a, Canon O’ Brien leh Jay Leno te chu khawvel huap pawha milar an ni.

Comedian te thiltihtheihna chu pui tak mai a ni a, Mizo chauh ni lo hnam hrang hrang zingah Comedian te thusawi chu a hunlai zela society tilang chiangtu a ni thin.

Mi tihlimtu an nihna chu an vanneihna a ni a, an hlutna pawh a ni.

Ram changkangah chuan Comedian te hi chi hrang hrangin an la thliar ve leh a, Comedian Search tia kan sawi ve ber hi chu Stand-up comedian an tihte a ni deuh ber.

Mi ramah chuan fiamthu thiam hi eizawnna tling tak meuh a ni. Tun laia lar ber pawl Indian thisen kai Russel Peters te chu khawvel pumah a fiamthu duhin a lar em em a ni.

Film lamah pawh ni se fiamthu chuan hmun thuk tak a chang lo thei lo. Chutiang bawkin talk show thlengin fiamthu thiam te inawlh lohna a awm lo a, show changkang ber ber kaihruaitu atan pawh fiamthu thiam te chu thlan an ni tlangpui bawk.

Mizoram-ah pawh Comedian Search vangin fiamthu hlutna a pung kan ti thei ang.

Fiamthu thiam chu talent a ni a, zaithiam te ang bawka mi tin neih theih a ni lo. Icon/idol vangin zaithiam te'n an talent phochhuah theihna an nei a, an talent vangin sum tam tak an la lut a, ngaihsan an ni. Chutiang chiah chuan fiamthu thiamte pawhin an talent hmangin ram an la ve mek, tia sawi theih a ni.

Mi an tihhlim theihna chu sum hailuhna tham a ni a, an talent hmangin mi tam tak tihhlimin kan awm thin.

Chief Organizer Rotluanga chuan, “Pathian kaihhruaina zarah tluang taka kan zo thei kha kan lawm,” a ti.

Rotluanga chuan, “Aizawl mipuiin an hlut tih pawh hre chang mang lo khawpin a buatsaihtute nih chuan kan buai a, mahse kil tinah mi titi a nih thu an han sawi takah chuan kan beisei phak bakin a hlawhtling kan ti,” a ti a, “Duhthusama tlin lohna lai tam tak a awm, sawiselna tur tam tak a awm. Kan theihtawp erawh kan chhuah tak meuh meuh a ni,” tiin Zozam Weekly a hrilh.

Comedian search chu Reality Show dang nena khaikhin chi-ah a ngai lo thung a, “Comedian search hi Mizorama Reality show dang nen khaikhin chi-ah ka ngai lo a, a ropuina lamah phei chuan eng a ni ka ti lo a, mahse, khaikhin loh theih loh a nihna lai chin leh danglam riauna a nei tih hi a buatsaihtute leh a chhunga chenchilhtute tan chuan a hriat theih a ni,” a ti.

Mapuia chuan, “Mizoram Reality Show/ Tv show dangah chuan an contestant te hi a tam zawk chu hmelhmang leh pawnlam lan danah (abikin incheina) pawh mi pangngai tak tak an ni hlawm a, mahse, Comedian Search contestant-te erawh a tam zawk hi incheina lamah pawh mihnuai hnung te te leh mi tlawm te te an ni a, Comedian Search Judge Pu Hruaite-a tawngkam takin, hei hi khawvel hian an lo hmu chak niin a lang. Slumdog Millionaire Film-in khawvel a den natzia atang pawh hian a lang chiang hle awm e. Eizawnna lamah pawh han sawi ta zel ila, Comedian Search Contestant te hi tu'n ka tawng lo haw lo se, inhlawhfa leh a rem rem thawk mai te an awm. A buatsaihtute thleng hian mi tlawm te te vek kan ni hlawm e, te pawh han ti leh zel ila, heng a nih avang hian Comedian Search hian sawi chhuah mai theih loh khawpa danglam bik riauna a nei niah ka ngai,” tiin Zozam Weekly a hrilh.

Mipui hlut em em a ni a, a hlawhtlinna erawh Judge te vangah thui takin a ngai thung a, “Comedian Search Contest hi a hlawhtlina bulpui ber chu contestant-te fiamthu thawh that leh that loh hi a ni ti ila, a dawt lehah chuan contestant-te fiamthu thawh, an fiamthu hlutna leh anmahni contestant-te leh mipuite ngaituahna tizau thei zawnga judge-te comment-na kha a ni a ni awm e. He Comment hi mipui tam zawk te paw'n nghakhlel taka an lo ngaihchan thin a ni reng a, hei hian Comedian Search show chu a ti hlu-in, a hlawhtlinna zingah a chhiar hmaih theih loh reng a ni” Mapuia chuan a ti.

“Khawlai titi atangtein a hriat theih a, Mizoramah kher pawh ni lovin, TV programme-in mipui mimir titi leh nunphung a tihdanglam nasat theihzia hi kan hre tlang vek ang a, naupang zual deuh phei chu an thil hmuh leh hriatin a kaihhruai nasatzia chu kan hre tel bawk awm e. Comedian Search-a contestant te tawngkam te khan tunah ngei pawh Aizawl chu a chiah hneh em em a ni. 'Kal mai teh' tih te 'Parlam' tih te 'Mikhual tlangnel' han tih te hian mipui titi a luah nasa khawp mai," a ti bawk.

“Kan thudawnna pakhat han tarlang lawk ila, Taxi Driver pakhat chu No-parkingah lo dingin Traffic Police chuan a man dawn emaw a ti a, 'kal mai teh' a ti ta mai , Taxi driver chu inthlahrung takin a nui, Traffic Police lah nui bawk, hlim takin an inthen fel a ni ta mai,” tiin Mapuia chuan a sawi.

Comedian Search hian 'mihlim tawng takin' hna a thawk nasa hle. A hlawhtlinna-ah kan chhiar tel thei awm e. Nula leh tlangval inngaizawng, inthen tur tawngkam na tak hmanga inthen tum te pawh Comedian Search hnu hi chuan hlim takin an inthen e an tia lawm!

"Khawvel changkanna hian Mizoram hi a thlawhkhum lo. Ni tin Star TV-a programme hrang hrang kan hmuhte hian chhungkaw inpumkhat lohna min thlen emaw ni chu tih mai tur te pawh hi a ni a, thenkhatin Korean Film an en duh a, thenkhatin VH1, thenkhatin vai film Mizo tawnga lehlin an en duh. Chhungklaw khata awmho vek ni si, kan en duh channel te a hrang a, channel en duh inan loh avangin chhungkua-ah 'Family War' a thleng fo tih pawh kan hre tlang awm e. Chhungkaw thenkhat te'n 'Comedian Search show hun lai hi chuan kan chhungkua chuan channel thuhmun kan ring tlang e' tih te an han sawi chhuah takah chuan Comedian Search chuan channel khatah kan chhungkua min hruatrualin, a te ber atanga a lian ber thlengin kan en duh min pe niin a lang ta tlat mai a, chu chuan min ti lawm khawp mai," Mapuia chan a ti.

“Tute chhungkua mahin kan mualphonaah ngai ta lo ila, Comedian Search atanga kan thudawn lawmawm lam a nih avangin kan han puang chhuak ve lawk ang e, chhungkua ang pawha TV enho thei tawh lo hi Mizoram-ah hian tam tak kan awm a, kan thu dawn a nihna angin han puang chhuak ta ila, 'Kan fapa damdawi ti thin a ni a, TV enho chu sawi loh, chhungkuaa han nuihho leh han titi tlan hi kan neih lohna hi a rei tawh lutuk a, Comedian Search lai khan hlim takin kan enho leh thei ta' tih te, 'Ka pa hi mi tawngtlem lutuk a ni a, a nui hmel hi hmuh tur a awm mang lo a, Comedian Search show hian ka pa a ti nui nasa lutuk, kan lawm tak tak a ni' tih te, 'Ka nu natna khumah, beiseina chau tak nena kan enkawl hian Comedian Search avanga a hun hnuhnunga a nui kan hmuh hian kan lawm tak zet a ni' tih te han dawn chuan a nuam, engmah ni mah suh ila rilru nuam tak min pe a ni," a ti.

Mapuia chuan thu hriat nuam a tih sawiin, “October thla hma lam zawng kha chu Comedian Search contestant thenkhat chu 'vawiin tu hnenah nge i inhlawh dawn? Eng nge i thawh dawn?' tih kha an thu dawn thin a ni a, tunah chuan 'khawi veng KTP-in nge, YMA-in nge, eng pawlin nge sawm che?' an ti tawh a ni,” a ti.

“Mi tam tak hlawhtlinna chu pha lo mah se, Anmahni ngei maiin an sawmna dawnna hmun an han sawi lai hmui hmai han en chuan lawmpui loh chi rual an ni lo a ni. Hei hi hlawhtlinnaah kan chhiar hmaih theih loh bawk chu a ni," a ti bawk.

"Fiamthu Daihzai" a chhuah tawh a, tun hnai lawkah "Fiamthu Ngeiawm" bu a chhuah leh tawh. Fiamthu a ngaina a, a rualawhna ber pawh a ni. Chu pa- PL Liandinga chuan, “Comedian Search hi thil tha tak niin ka hria a. A lawmawm ka ti khawp mai. Thil reng reng hi kan changkan dan a zir zelin kan kalpui a tul a. Chutianga kan changkan entirna pakhat chu he Comedian Search hi a ni,” tiin Zozam Weekly a hrilh.

“Fiamthu hi a kumhlun a, kan mihring nuna thil bet a ni a. Chumi tihmasawn tura beihna reng reng chu a ngaihhlutawm ka ti phawt a. Chutah an tih dan hi a tha hlein ka hria. Khawi lai laiah emaw duhthu han sam tawk lo te chu awm mah se keia duhthusam ang hlir hi mi zawng zawngin tuipui a, tha ti ve chhunzawm tura beisei chu a fel chiah lovin ka hria. Chu thlirna atang chuan a tha thawkhat hlein ka hria,” tiin a sawi bawk.

P.L. Liandinga chuan, “Comedian han tih hrim hrim mai khan eng tak nge kan kawhtir tih ngaihtuah a ngai nain a chiannna lai tak a awm a. Sap tawngin Joker te, Comedian te, humourist te, prankster te leh midang dang an nei a ni mai thei. Mahse a enga pawh hi keini chuan fiamthu thiam kan tih tak vek avangin fiamthu thiam kan zawng a ni lo thei lo a, chutah pawh a ziaha ziak thiam ni lovin a thawha thawh thiam kan zawng a ni,” a ti.

“Nikum lama Comedian Search-ah khan midang la sawi ngai lem loh sawitu deuh ngawt kha kan zawngin a lang a. Kuminah erawh chuan chutiang ni mai lo, Comedian, fiamthu thawh thiam kha kan zawng tain a lang a. A lawmawm ka ti khawp mai,” tiin nikum Comedian Search leh kumina Comedian Search danglamna a hmuh dan a sawi.

“Duhthu han sam ta ila, theih ni se fiamthu pakhat insawi ngaihnawm siak te hi tel hial se ka duh rum rum mai. Engkim hi a innghahna zaa sawmsarih vel lai chu a titu zelah a ni. Fiamthu kan tih pawh hi a ngaihtuahtu, a sawitu, a sawi dan leh a thawhtu takah khan a innghat tlat a. Thu nuihzatthlak tak pawh a thawh ve thiam lo chuan nuihzatthlak hauh lovin a chhuah thei a. A sawi thiam tan chuan zahmawh lo pui hi a zahmawh thei a, zahmawh tenawm tak hi nuihzatthlak tak a ni thei bawk a. A thu laimu ai mahin a sawidan kha a pawimawh hial law maw ka ti. Chu chuan a hun te, a hmun te a keng nghal tlangpui bawk,” a ti bawk a.

“Comedian (fiamthu thiam) chuan mi hmuh ang vek kha nuihzatthlak takah a chan chhuak thei ta tihna a ni ber. Chutiang mihring chu kan zawn tur chu a ni a. An zawng thiam hlein ka hre bawk,” a ti.

“Fiamthu thiam te khan an thiam hlein ka hria a. Mahse thenkhat kha chuan an thil hriat nuihzatthlak tak tak kha a indawtin an sawi ta deuh mai niin a lang a. Fiamthu thiam an nihna kha duh angin a lang chhuak tha lo deuh em maw ni ka ti hial. |henkhat chuan an sawi thiam hrim hrim a, a thiam ka atanga a chhuah chuan, ‘Kal mai teh,’ tih kha fiamthu ngaihnawm tak a ni,” a ti a.

Judge te a fak thu sawiin, “Tun tum Comedian Search chu judge te comment a ngaihnawm a. Judge te kha an tha ka ti khawp mai. Mahni style theuh hmangin an comment a. Chawl lova kan tih zel chuan industry dang pakhat, talent haichhuahna kaw pakhat dang kan neih belh dawnah ka ngai,” a ti.

Rev. C Lalhlira chuan Comedian Search neih zawh tak chu a en thinthu sawiin, “Fiamthu tha a, mi talent an han phochhuak kha a lawmawm khawp mai,” tiin Zozam Weekly a hrilh.

“Mihringin nuihzat zawng leh nuihzat loh zawng kan nei vek a, a then te kha thenkhatin an lawm rualin lawm lo pawh an awm thei tho a. Mahse, a concept erawh a tha ka ti,” a ti bawk.

Judge te chungchang pawh sawiin, “Duh ai chuan thu a sei thin a, mahse, thurawn an pek thinte erawh kha chu a tha a ni. An zawm ang em, zawmna chang an hria ang em aw ka ti deuh a, thurawn an pek thin te kha chu tha tak a ni,” tia sawiin, “Judge te ber kha intihsiak sela a standard a sang dawn hle mai te ka lo ti zawk,” a ti bawk.

Read more...

Mizote Leh Fiamthu Thiamte Fiamthu thiam te'n hahthlak tih chang an nei

Vawi khat chu Chhinga Veng branch YMA section pakhat hian Variety Show huaihawt an tum a, fiamthu thawh turin B Lalthlengliana (Thangkura) an sawm, an inbia, an inbe fel; a tawpah YMA hruaitu pakhatin, "A nih leh Pu Thangkur...." a'n ti palh a!


Ani chuan hawihhawm tak hian, "Tunah hi chuan Thangkura ka ni lo a......" a'n ti chuar chuar a, tichuan, an inhrilhfiah fel hnuah an inthen ta a ni.

Stage-ah chuan Thangkura a ni ngei a, mahse, engtik lai pawhin Thangkura chu a ni lo. "Huatthlala chu a ni lo, lemchannaah chuan Thangkura chu ka ni ngei a, mahse, hming tak kan nei ve a..... a hun leh a hmun a awm," B Lalthlengliana chuan chuan a ti.

"A tih dan a zir te pawh a ni ang, keini paw'n hmun thenkhatah chuan, a chang chuan 'Thangkura' han intih chang te pawh kan nei ve tho a, mahse, inkoh nawmnahnan chuan ka duh lo," a ti bawk.

Zephyr frontman Mapuia (H Rotluanga) paw'n fiamthu a thawh thin avanga bawl ena en an awm niin a sawi a, a chang chuan hrehawm te pawh a ti ve deuh thin niin a sawi nghe nghe. Stephen Auhmun (Uang Huang) pawhin naupang te te chenin fiam kher an tum thin niin a sawi a, ninawm chang te pawh a awm niin a sawi nghe nghe.

Mapuia chuan hemi chungchang hi sawiin, "Kan Mizo society-ah chuan a hman hmanin fiamthu thiamte an bawl thin," a ti a, hei hi pawi a ti hle. A hun tawn tawha a hrehawm tih chungchang sawiin, "Vawi khat chu damdawi inah ka awm a, ka chau khawp mai a, mahse, chuti chung chuan mi chuan min fiam lui char char. Ka chau lutuk a, ka mu tawp a, chuti chung chuan mi reng reng chuan min fiam kher an tum a, 'comedian nih hi a va'n lo hrehawm em' ka ti hial," a ti bawk.

Stephen Auhmun pawhin, "Thenkhat chuan thutak hunah pawh min nuih tlat a, nuihzat chana min chang an tam. A lawmawmna chen a awm a, chutih rual chuan a hrehawm chang pawh a awm khawp mai. Mood hrang hrang kan nei ve a, mood fuh vak loh laia mi zawng zawngin an thianpa emaw min han ti tlat hi chu a hahthlak chang a awm ve," a ti ve bawk.

Inkoh dan chungchangah Rotluanga chuan, "Hming danga inkoh chu tha ka ti lo, entirnan, 'Thangkura' tih te chu hming mawi a ni lem lo a, puthlen pawh a chakawm loh ang," tiin a sawi. Amah ngei pawhin a fiamthu drama atangin 'Mapuia' tih hming a pu a, hemi chungchang hi sawiin, "Hming chhia a lo ni lem lo a, ka haw lo. Mahse, hming dang chu ka duh chuang lo," a ti.

"Tun hma deuha kan fiamthu thiam pakhat Dusty-a pawh khan miin an en dan a dik loh avangin a lo chawlhsan phah tawh a, 'Cowboy Rorum' C Vanlalduha pawhin a tih that duh loh phah tawh bawk. Vawiin thleng hian fiamthu thiamte kan en dan hi a dik lova, an kalna apiangah bawl kan tum a, hei vang hian kan fiamthu pawhin hma a sawn muan phah niin ka hria. Mahse, fiamthu thiamte hi insum lo turin ka duh a, tanla ho ila, kan fiamthu hi promote tum tlang ila a tha ka ti," a ti bawk.

Rotluanga chuan fiamthu thiamte kan en danah hma kan sawn hle nia a hriat thu a sawi thung; "Tunhmaa kan fiamthu thiamte kha chuan bawl an hlawh a, an khawngaihthlak pawh ka ti khawp mai. Fiamthu thiamte kan en danah hrim hrim hian hma kan sawn hlein ka hria; tun hma deuh te ai chuan tha tawh tak a ni," a ti. Chutih rual chuan, "Tha tak chu a ni chuang lo. Hmasawnna tur chu kan la ngahin ka hria. Tun hma aiin keini generation-ah hian a tha tawh e tih a ni mai a, generation dawt lehah chuan a tha tawh ngawt ang," a ti.

1979 September atanga mipui hmaa inlan tawh, B Lalthlengliana pawhin hemi chungchang hi sawiin, "Tunah hi chuan kan thiam viau tawhin ka hria, zaa za hi chuan a fel tak tak theiin a rinawm loh a, mahse, hma chu kan sawnin ka hria," a ti ve bawk.

"A tir lamah kha chuan han inauh nawmnah te kha a awm ngei a, tunah hi chuan min fiam nawmnah hi an awm lem lovin ka hria. Siamthat kha kan tum ber a ni ve reng reng a," a ti bawk.

Ani hian fiamthu a thawh avanga enhniam a hlawh leh hlawh loh chungchanga zawhna chu, "Min enhniam phahin ka hre lo. Thenkhat chu min hmuh ringawt pawhin an nuih a za a, mahse, tunlaiah chutia min enhniam phah an awm ka hre lo," tiin a chhang. Fiamthu khawvel a luhchilh vanga inchhirna a neih loh thu sawiin, "Fiamthu duhmi hrim hrim ka nia. Mipui hmaa ka tih hma paw'n in chhung leh thiante bulah te pawh ka thawh thin reng reng. Pathian min pek a nia, ka tia, ka hlut khawp mai," a ti. Rotluanga pawhin, "Ka inchhir hi a tlem zawk," tiin hemi chungchang zawhna a chhang ve bawk.

Read more...

Kan Veng Pa Roluaha

¢ Stephen Auhmun

Kum 3 lai a liam ta - Tlangnuam chhuahsana ka khawsak. ‘Chhuahsan’ tih lemah eizawnna vangin hmun dangah ka awm a ni mai a, ka awm tlem ta deuh tih mai a ni.


Tlangnuam sawi apianga rilrua lo lang thin mi tlem azawng an awm - Pu JF Laldailova te, Pu Dengrikhuma te, Pu Sanglianthanga te, Pu Mafaa te leh Tv U Roluaha te.

Kan naupan ve duh lai ata tawh U Roluahtuma hi a la pangngai reng ni hian ka hria - a hmel leh pianzia reng reng hi. Amah kan hmuha kan duh theihna turin hmel mawina engmah a nei lem lo.

Mi veng hi an ni ve em ka hre lo a, kan vengah chuan mitthi kan nei ve zeuh zeuh. Hetiang hunah hian Roluaha (U Roluaha ti buangbar tawh lo mai ang, ka chhu peih lo) a hlu thin. Mi chhiattawh laia kan han hlimpui tlat thin erawh a khawlh viau. Khawhar in thingpui lum ilo fahranah tlangval patuaiin kan khalh ngai lo. Fiamthu tharlam fahrah te te a thet pah reng bawk. Chutiangin thlan laihnaah pawh. Amah hi a la naupang ve bawk a, khawhar in riah te kha a va peih rei tak (Inah tih tur a neilo ve hle a ni mai thei).

Hetia Comedian Search-a pakhatna a ni hi veng mipui chuan mak kan tih vak ka ring lo. Amah hi ‘uanna hmuchhuaktu’ a ni hrim hrim tlat. Mak ka tih zawk erawh chu mipui hmaa fiamthu a thawh thei tlat hi a ni. Vengchhungah thlan laih ilo fahranah chuan a nuihzatthlakin a nuihzattlak hle na a mipui hmaah erawh chuan a hlawhtling lem lo thin. Mahse Comedian Search-ah erawh chuan amah nuih lo tute'n kan nuih leh tlawrh tlawrh lawi si! Mi mak tak a ni.

Heti khawp hian ram pum huapin amah kan la lawm dawn tih chu hria ila, veng chhunga a titi chi hrang hrang te kha ka chhinchhiah chiang ngawt ang. Mahse, hetianga Roluaha (U Roluaha ti buangbar tawh lo mai ang, ka chhu peih lo) celebrity a la nih tur thu hi ka hre lawk bik bawk si lo.

Amah Roluaha (U Roluaha ti buangbar tawh lo mai ang, ka chhu peih lo) hi khawvel thiamna lamah eng he hu a ni lo mai thei a, mi taima tak erawh a ni.

Inrinni zingkarah arsa a ser thin a, a lun thei hle. Tum khat pawh ka hmu ve ngei mai - Inrinni tuk, khaw ti chip chep hnuaiah sa a ser a, tui lah chu a tling deuh piau puau lehnghal. Tuemawni hian sa sattupa thutthleng hniam chu a lo phet a, sa sattupa chu tui tlingah chuan a thusawp ta nawi mai! “Ehe! Buaina a chhuak ngei dawn e” ka ti rilru a, police leh VDP phone turin ka inring nghal. Amaherawhchu, ka beisei loh takin sa sattupa chu a lo tho a, nui thu chungin “Ka dive-na chu a va pawnlang e...” a ti duh chauh. Roluaha (U Roluaha ti buangbar tawh lo mai ang, ka chhu peih lo) ti thinrim tur chuan mi tumruh tak nih a ngai an tih thin chu a takin ka hmu ve thiam.

Tawng bungrua te hi a ngah khawp mai. Rem lo deuhvah remchang deuhva tawngkam zeh a thiam tlat. Ka hre seng tawh lo mai mai a ni.

“Ka nu pawisa dil chu a rap (Vincy te, Michael M. Sailo te ang chi) nghal char char zel” a han tih te hi a nu hmel mitthla nghal thei tan chuan nuih ngei ngei a ngai. A nu, kum upa tawh lampang chu engti fakauvin 'Rap' ang maw!

A nu nena an inchhan dan chi hrang hrang hi hria an awm nual ang. Khatia U Roluaha a pianthar hma pawh khan a nu nen an titi a:

“Khaw’maw, ka nu, fun khat man Rs. 200 min lo pe”

“A tul lo, a tul lo! Pawisa ti reng mai. Fun khat man Rs. 200 a ni bawk lo. Kha, Rs. 50 hian fun khat a daih tih ka hre reng”

U Roluaha bulah tumah an thinrim rei ngai lo! A theih loh a ni tawp.

A rei ve leh deuh ta - U Roluaha a bo tum kha. Hei vang hi a nih mahna, Fapa Tlanbo chanchin a ngainat em em. Ina haw lova zan hnih-thum a awmbo te hi chu a chhungte'n ngaiah an neih ve hrim hrim thin a, hemi tum erawh hi chuan kar khat lai a haw ta lo. A thawmhnaw an han en a, a hak lai bak a awm vek bawk si. A chhungte an buai , khawtlang pawh kan mangang.

A chettlatna thin nia kan hriatah te kan zawng ta sup sup lo thei lo. Tlangval tlawmngai thenkhat phei chuan chakai khawrh tak hian lungte thlengin an phawk. Thlawhtheihna hmanga Kolkatta thleng thla phei chu an awmin ka hre lo. Chutia kan zawn fe hnuah Radio-ah a awmna chin hriat a nih loh thu chu kan puantir ta nge nge a.

Piler khuaa radio an lo herhnung fuh hlauh kha a lawmawm ngawt mai. Chutia radio-a Tv. Roluaha, kum 45, Tlangnuam Vengthar, a awmna chin hriat a nih loh thu an han puang chu amah U Roluaha chuan a lo ngaithla ve kar. An han puang zo a, “Chu, ka bo a nih chu” a tia, haw ta’nge phei chu a ti lem hlei law! A chhungte hnenah a awmna chin erawh a rawn hrilhhria.

Vawi khat pawh a zin a, chhuna a ramchhuak chu a bo ta mai. Ramhnuai chu a vawi khat kalna a nih avangin ding leh vei pawh a hre lo. A vak a vak a, a tawpah chuan thingbuk hnuaiah a riak ta. Zingah khua a lo var a, khaw engah chuan a'n hawi a, thingbuk chu a thlen inte kawt-a tengtere kung kha a lo ni a!

Tlangnuam Vengthar Presbyterian Kohhhran-in camping an buatsaih a, U Roluaha pawh a lut ve. A rawn hlim chhuak khawp mai tih chu camping hnu lawka buatsaih Comedian Search-ah khan a chiang. A fiamthute kha a ‘camping chhuak fiamthu’ riau a, pakhatna pawh a nih phah ta hial niin ka hria. Camp-ah khan lut lo se chu thil eng engemaw kha a sawi leh ang a, kan nui dur dur ang a, a tla tho si emaw a ni’ang a!

Read more...

Fiamthu leh kan nunkhua

Mihring hian a rilru-a thu awm a sawichhuak thin a, a thinlung luahtu thil a puang thin. A puan dan hrang hrang a awm; tingtang hmanga puang thin an awm a, thuziak hmanga puang thin an awm. Hla hmanga puang thin an awm a, a then chuan lemziak hmangin an puang thin. Milim ker hmangtein a then chuan an puang a, thawnthu hmanga puang thin te pawh an awm. Chutianga mahni rilru leh thinlung chhunga mi, midangte hriat theih tura puang thiamte chu 'artist' an ti a, khawvel hian a ngaisang hle.

Chutianga mihring rilru puanchhuahna lar tak, mipui mi mir lawm em em thil pakhat a awm; fiamthu hi.

Fiamthu chu 'art' a ni a, fiamthu thiamte chu 'artist' an ni. Hnam tinin kan lawm a, kan lawm mai a ni lo, kan mamawh a ni.

Fiamthu chu mihring atanga chhuak a ni a, mi fing leh fing lo en nan pawh a fiamthu a fin leh fin loh chu tehkhawng hman tlak pakhat a ni a, chutiang bawkin hnamin hma a sawn leh sawn loh te, an rilru zau leh zau loh te pawh fiamthu atang hian thui tak a hriat theih a ni.

'Hmasawnna' han tih hian Mizote rilru-ah chuan a hmuh-a hmuh theih, thlawhna tumhmun te, rel kawng te, stadium te, hotel tha te leh thil dang dang a lang thin. A hmuha hmuh theih loh lama hmasawnna lam hi kan ngaihthah tlat a, kan politics-ah pawh chu tho chu a ni. Hnam politics te, rilru leh thinlung lama hmasawnna te aiin 'infrastructure' lam kan ngai pawimawh a, Millenium Centre changkang takah bazar thin mah ila Tuikuk pawh hneh thei lo khawpa chak lo kan ni reng a ni!

Car man to ber berah kan chuang a, bungraw man to pui pui kan nei sup sup a, computer leh motor lamah chuan a zuarte pawhin hralh that lawmman an dawng fo. Hmasawn chak kan inti a, Pathian malsawmna liau liau ni te pawhin kan hria. Mahse, kan rilru lam erawh a la hniam hle a, art lama kan hniamzia te phei chu phuahchawp emaw tih tur khawp a ni. Kan sorkar pawhin a ngai pawimawh lo.

Kan fiamthu ngei pawh enkawl lovin kan kaltir emaw tih tur khawp a ni; a thahnemngai zual mi thenkhatin an kalpui naw naw a, sorkarin ngaisang hek suh, society-in ngaisang hek suh, kan fiamthu pawh a thang hlei thei lo reng a ni. Mahse, mi hnam ang bawkin fiamthu tel lovin kan awm thei si lo!

Kan hnamin hma kan sawn leh sawn loh chu art leh culture lama kan dinhmunah hian a lang thui khawp ang a, art-ah pawh kan fiamthu-ah hian a lang thui viau ang. Kan fiamthu chuan hma a lo sawn lo a nih pawhin fiamthu tel lovin kan awm thei dawn si lo a, fiamthu hniam tak kan nuihpui fo dawn tihna a ni mai!

Read more...

Hlo thlawh ngai lova loneih dan

"Tlangram loneih dan hlawk zawk hi a awm ka ring tlat a, 'tiang ngawt tur hi chu a ni lo' ka ti rilru thin," a ti a, loneih dan thar a hmuhchhuah dan a sawi a ni.


'A hmuhchhuah' han ti ngawt ila, amah chuan 'ka hmuhchhuah' a ti duh lo; "Chung lam pawh hi kar ve a ngai bawk a..." a ti.

"Ka ngaihtuah chhuah pawh a ni lo, a pe theituin a pek loh chuan ngaihtuah chhuah theih a nih ka ring lo," a ti bawk.

"Mizorama lo kan neih dan hi a hahthlak lutuk a, a hlawk lo bawk si, loneitute hi rethei te te kan ni bawk si, kan khawngaihthlak lutuk. Ramngaw a tichhia a, lei kan luan raltir bawk a, hetiang reng hi chu a ni thei lo," tih chu a rilru put thin dan a ni.

Amah chu Lalnithanga a ni a, loneimi, kuthnathawkmi a ni. Mahse, Mizote loneih dan chu a hlawk loh bakah a hahthlak em avangin a tih dan dang a awm a beisei tlat a, mi rama lo an neih dan te pawh lehkhabu velah a chhiar kual thin. Chutianga a beih tauh tauh hnu-ah chuan loneih dan thar, hlo thlawh pawh ngai lo chu a hmuchhuak ta a ni.

'Project Seki buhchhuak' tiin a vuah a, 2001 atang khan hlawhtling takin 'project seki buhchhuak' hmang hian buh leh bal a thar tawh.

Durtlang-pa Lalnithanga hian 'project sekibuhchhuak' hmang hian bean a ching phawt a, a hlawhtlin hnu-ah thlai dang a'n ching chhin leh a, 2003-ah buh ching lehin, a tih chhin tawh chinah chuan a hlawhtling vek. A hlawhtling tihah hian 'thlai a nung thei' tih a ni mai lo, hlawk takin, hlo thlawh ngai lovin thlai a thar thei tihna a ni.

"Bean-in ka tan a, a tha ta em em a. Chumi hnu-ah thlai dang dang ka chig leh a, a tha ta em em zel a. Kei chuan vai leitha hi hman ka tum tawh lo. Tihian, tlangramah hlawk takin thlai a thar theih a ni," Lalnithanga chuan a ti.

"Tlangrama kan awm hi kan vannei lutuk. Tlangram kan nei hi kan la lawm ngawt ang. Kan hman thiam hunah chuan mi thar theih loh laiin buh leh bal kan thar reng thei dawn a ni. A en chhin zel theih a, thlai hrang hrang kan en chhin zel ang a, mi ram hian min la awt ngeiin ka ring tlat," a ti bawk.

"Project sekibuhchhuak' a tih dan chu tiang hi a ni (bean a chin dan bik hi sawi phawt ila): A kawmthlang huanah terrace a siam a, chhawng tin chu sarang-in (polythene) a khuh. Sarang chu Ft 1 dan zelah a chhun kua a, a inzawn zela chhun kaw lovin, a kaw pahnih inkarah a tlar dawtah a chhun kaw thin. A chhun kuakah chuan bean chi a ching ta a, tichuan, a tona zawnah tih loh chuan thil dang a to thei lo. Thil dang (hnim) a to theih loh miau chuan hlo thlawh a ngai ta lo.

A terrace chhawng khat hi a dung Ft 21, a vang Ft 4 a ni a, bean kung 120 a phun. Bean chin dan pangngaia a chin aiin a letin a thar hlawk a, a thang chakin a rah hma fe zawk bawk.

Chutiang chuan thlai dang pawh a ching/tuh chhin a, tarlan tawh angin, a tih chhin tawhah chuan a la hlawhtling vek.

"Loneitute tan chuan kum tluana hlo thlawh hi a hahthlak ber lai a ni a, thil dang ti thei lovin hlo kan thlo ngat ngat a, chutah ei khawp te kan thar chuan kan lawm em em a. Hetianga saranga tuama ka'n tih chhinah hi chuan hlo thlawh a ngai ta lo a, eizawnna dang nei tan pawh a kah pahin thlai a chin theih tihna a ni a, a thar hlawk em em bawk a," Lalnithanga chuan a ti.

A kawmthlang huanah hian kuminah pawh buh a tuh a, a rah tha lutuk a, a kungin a zo ta lo a, ruah tla hlekah a then chu a tlu. Mahse, a kung hi chelh khawng emaw tawn khawng emaw a theih a, thlai dang pawh a puitlin hnu-ah a tawn khawng thin.

Sarang (polythene) hi dawrah a lei a, metre 1 Rs 30 vel man a ni. Sarang dum kher a ngai a, rawng dang a hman chuan hnim tlem a zawng a to theih avangin thlai a tha tawk lo. Mahse, sarang rawng dang a hman pawhin thar hlawk tak chu a ni, sarang dum a tluk lo e tih mai a ni.

Hetiang hian loneitute'n ti ve se a duh a, mahse, sarang man-ah loneitu rethei tak takte chu an harsat deuh a ring. Tin, sarang hian a daih lo ve thei bawk. Chutah chuan sorkar inrawlh se a that a ring.

'Project Sekibuhchhuak'-ah chuan thlai chinna kha kum tin sawn tur a ni a, entirnan- nikuma bean chinnaah khan kuminah chuan buh a tuh ang a, buh tona hnu-ah thil dang, chutiang chuan thlak kual zel tur. Chuti a nih chuan lei tharah thlai kan ching reng tihna a lo ni a, chu chu a hlawk hle a ni tih chu Lalnithanga sawi dan a ni.

Agriculture deptt. lamah a thil hmuhchhuah hi a thlen tawh a, mahse, vawiin thlengin tuipuitu a la hmu chiah lo.

PROJECT SEKIBUHCHHUAK

* Terrace acre khat hmun chu hmun 3, Bigha 1, Ft 120 bial zela then tur.

* Bigha 1 (Ft 210) hmun zelah, entirnan, buh, thlai, sawhthing te chin tur.

* Thlai chinna chu kum tin thlak kual tur.

* Terrace hmun sirah tin khat hmunah emaw Ft 15-20 kar danah thei phunna tur Ft 10 emaw 8-a lei lai zawlin, Ft 4 bial, Ft 4-a thuk lai khuarin, leitha kan neih ang ang leh lei chunglang hang tha chawhpawlh, muk tha taka hnawhkhatin, kan thei duhzawng phun tur. Kum tawp favang ruahtui tlak tawpah serbul Ft 10-a zau hi polythene dum ngeia khuhin, kar khatah tui vawi khat tal pek tur. Thei phunna tur Ft 4 bial, Ft 4-a thuk hi a mawngah lungphek phah cement mortar emaw cement inches hnih emawa chhun hi duhthusam a ni.

THLAI CHIN DAN
"Project Sekibuhchhuak-a thlai chin dan thenkhat, a hmuchhuaktupa sawi dan:

Buh: Terrace chu ran ek leitha kan neih ang ang leh chinai thi te nen, uluk tak leh dip tha takin kan chawhpawlh ang a, man tha tak leh rual tha takin kan siam ang. Chutah polythene-i mar tha takin kan khuh ang a, buh 'bi' tur kan rek pawp ang. Kan reh pawh lai takah tlem tikhuarin buhchi kan thlak ang. Lei dip tlem-a vur a tha.

Bean: Polythene kha lungthu ang deuha reh kuak tur a ni. Bean ngul atan chuan mau phelsep tiat lek leka phelin, bean 'bi' tur reh pawhah khan vih phun tur a ni a, pathum hmer khawmin a lerah hnanga tawn tur.

Hmarcha: Buh chinna tur ang bawkin a hmun chu siam tur. 'Bi' khatah hmarchamu pathum emaw thlak tur a ni a, a lo tiah hunah a tha ber pakhat dahin a dang paih vek tur.

Sawhthing: Buh chinna tur ang bawkin leitha kan neih ang ang chu lei nen chawhpawlh tur. Thuk taka a kawm kan siam hnuah sawhthing chi kan ling ang. Chumi hnuah vau-a hnimte lakhawmin inches 2 vela chhaha khuh tur a ni. Lei kan cheh dur hma leh hnu-ah kan terrace chu bamboo vinegar-a kah a tha.

PROJECT SEKIBUHCHHUAK |HATNA, A HMUCHHUAKTUPA SAWI DAN

* Hlo thlawh a ngai lo.

* Lo hmun nghet a nih dawn avangin ramngaw tichereu lovin loneitute'n lo an nei ang.

* Terrace siam a ngaih avangin lei luangral tur venna a ni.

* Buh leh thlai zungin 'direct'-in ni zung an do dawn lo a, hei hi thlai tan a tha.

* Terrace chu polythene-a khuh a nih avangin hnim hnah leh hnim zungte up hmuarin chu chuan thlai chaw a siam a, chuvangin buh leh thla chu leitha pek vak vak a ngai lo.

* Hlo thlawh a ngaih dawn loh avangin loneitute'n hna dang an thawk thei ang.

* Kum tin hmun ngaiah kan bun dawn avangin buh leh thlai venhim a awlsam bik.

* Organic farming a nih avangin ranvulh lam uar deuh deuh a ngai dawn a, ranvulh lama hmasawnna a thlen thei ang.

* Thingtlang kuthna-thawktute'n sum leh pai tam tham tak an thawkchhuak ve thei ang.

Read more...

Khawi lam mi nge hmanah he'ng hi? Mizo phur rit Tuikuk

¢ Vanlalremruata Tonson

"Whiteman's Burden" tiin sapho khan Pathian thu hril leh midangte tihchangkan a, tihhmasawn ve kha an tuipui viau a. Chutiangho zirtirna lo dawng Mizo-te pawhin 'mahni tum tawk' tiin an ram chhunga tei lut Tuikuk zinga Pathian thu hril leh an hmasawnna tur thil dangah thahnem an ngai viau. |hahnem ngai taka an buaipui hnuah Tuikuk-te chuan mahnia ro inrelna an neih ve tulin an hre ta a; silai kenga sorkar nawr pawl Bru National Liberation Front (BNLF) te pawh an piang hial a ni.

Thil a kal hlek a – Mizote chuan an rama awm hnam tlem zawk Tuikuk tia an kohte chu kut an thlak a, an pawngsual a, an in leh lote an hal sak a, an sakhaw hmun pawimawhte thlengin an suasam, chumi hlau chuan Tuikuk mi tam tak chu Tripura-ah an tlanchhia, tiin India ram mipuite chuan an hre ta hluai a ni.

Khatianga thu a than dawn vel khan Tuikuk tam tak chu Mizoram thenawm Tripura-ah an chhuk thla a, duhsak taka dik zawk nia an hriat Kristian rinna chungchang hrilh leh mihring an nih anga an mamawh zirna leh hriselna atana thawktute pawhin Tripura lama chhukthla lo turin an chelh zo lo.

"Hlauh tur engmah a awm lo tia kan hrilh lawm lawm chung pawhin an chhuk thla lui tlat a ni," tiin Mizoram Kohhran lian ber Presbyterian tirha Tuikuk zinga hna thawka awm pakhat chuan a sawi a; anmahni leh mahni insawithaih a, tlanchhuak duh lote chu an vau ni zawk maha a hriat thu a sawi nghe nghe.

Tripura-a chhukthla tam tak chu Bru Students' Union-in an tih luih vang niin Tuikuk helna chungchanga Doctor of Philosophy (PhD) hmuh nana research lo bei tawh Dr Lalthakima, Pachhunga University College-a zirtirtu chuan a thuziak "Mizorama hnam tenaute leh helna"-ah a tarlang nghe nghe.

Mizoram an chhuahsan hnu-ah BNLF chu ralthuam nen an che zui zel a, Tripura-Sakhan tlang dunga Mizo awm vete chu an bei ta a, tam tak chuan an in leh lo, an huan thlai leh thil neih an chan a, a then Mizoram lamah an tlanchhe bawk. Tu hriat leh ngaihsak erawh an hlawh lo. Tripura lama Tuikuk awmte chu India sorkarin a tuamhlawm a, Mizoramin a hmingchhiat phah hle thung.

Khatia Tuikuk-te Tripura pana an tawngpawng pemthlak chiam hnuah khan sum tam tak senga tihchangkan tuma hna lo thawk thin Synod Ramthar Department chuan hnathawktu 50/60 vel zet chu a bantir phah hial a ni. Synod Ramthar Department hian Kristian Kohhran peng pakhat a nih angin thlarau nun atana dik nia an hriat chu Tuikuk-te hian hre ve se a duh tak zet a, chuvangin Pathian thu hrilh turin hmun thenkhatah chuan evangelist-te zuk dah hial a ni. Mahse, he Synod Ramthar Department hian Tuikuk-te chu Mizote Pathian biak tir a tum ngai lo a, Tuikuk an nihna atangin Pathian dik nia an hriat chu hmuh tir an tum thin niin a thawktute chuan an sawi. An hnam nihna leh zia tih chhiat sak a tum loh ang bawk hian Synod chuan anmahni pualin kohhhran a dinsak a, Damparengpui-ah pastor a dahsak bawk.

Thlarau damna pek an tum rualin taksa damna pawh pek ve a, mihring khawsak dan pangngaia an lo khawsak ve theih chu an tum ber a ni, tiin Synod Ramthar Department-a thawktute chuan Tuikuk hnena an rawngbawlna chungchang hi an sawi thin. Tripura-a an pem thlak chiam khan Synod chuan kum 50 dawn (1949 atangin) Tuikuk-te chawikang turin a lo bei tawh a, sikul thenkhatah chuan anmahni (Tuikuk) ngei thawktu tur an awm tawh a, pastor pawh pahnih Rev Benny Lalmawia leh Rev AK Dawia te an lo awm tawh a ni.

Sum tam tak senga thawktu tam tak ruaiin Synod Ramthar Department-a Home Mission tia an vuah chuan sorkar-in nurse emaw health worker emaw, a nih loh leh sikul a dah theih lohna, mahse, Tuikuk-ho bik chenkhawmna lian deuhah chuan sikul hawngin healthcare lam buaipuitu tur thawktute a va dah thin a ni. Synod hlawh duh vang ringawt chuan Tuikuk zingah hian hna thawk tura kal chi a ni lem lo niin a thawk thenkhat chuan an sawi a, Pathian thu atanga rawngbawl tur nia an inhriat avangin an kal zawk niin an sawi. Chung hna thawkho chu a ni Tripura-a pem tur Tuikuk-te chelh leh thlamuan an tum ngial pawha hlawhchham leh a hnua hmingchhe taka puh ni ta te chu.

Khaw hmun nghet nei lo tan hmasawn a har hle thin a, Tuikuk nunzia pakhat chu khaw hmun nghet nei lova pem kual hi a ni. Sorkar pawh hian mihring nunphung pangngai taka an khawsak theihna ruahmanna siam pawh thil awlsam tak a ni thei lo. Sikul a hawnna khua chu a hnu lawka an pemsan leh tur a nih chuan awmzia nei lo tak a ni. Health centre eng emaw ber han dah dawn se, khawhmun nghet nei a, zirna lamahte hma an sawn fe hma chuan an zingah chutiang hnathawk tur an awm mai lovang tih a chiang. Mizo nurse emaw hetiang lam chi zir chhuak tam tak chu khaw hmun nghet neia kum tak tak lo awm tawh leh sikul pawh mumal taka a awmnaah pawh an awm tha duh lem lo. Hlawh hmuh nan a post an duh a, hna thawh nan an duh lo fo. Chubakah sorkar tan hian hmangaihna leh lainat thinlung nena thawk tur ni lo chu Tuikuk zingah hian tirh luh a him ber lo mai thei. Tuikuk tan a tha ber lo thei ang, inhriatthiam lohna thil eng emaw a thlen palhin Mizo tan pawh a tha chuang lo ang. Hetiangah hian Kohhran chu sorkar aiawhtu tangkai tak a ni reng a ni.

Tuikuk hian khawhmun nghet pakhat mah an nei lo a ni lo. An khaw hmun nghette erawh a lian lo a, Mizoram sorkar hian Tuikuk an nih vang liau liauin khawtê tê te pawh civic amenities tha thei tawp a pe thei lo tih a chiang bawk. Chutiang dinhmunah chuan Synod hian an khawsakna leh dinhmun chawikan tumin hma a la reng a ni. Synod chuan khua neia an chenhonaah chuan sikul a din sak zel a, an tam deuhna hmunah chuan primary school chauh ni lovin middle school thlengin a din sak a, Salem Boarding, West Phaileng bula a din sak chu middle school thleng niin naupang 100 vel awm theihna tura ruahman, nurse nena chhawp a ni. Zir zel thei an awm chuan tiin Aizawlah Ramthar Hostel, Synod Higher Secondary School, Mission Vengthlang bulah a siam sak bawk. Mahse, Tripura-a an pemthlak huk hnuah sikul tam tak chu khar a ni a. Ramthar Hostel-ah pawh zirlai awm tur an awm ta lo; Synod hnuaia thawktu fa Aizawla lehkhazir te dah nan an hmang ta ngawt nghe nghe.

Chawikan tuma Synod-in theihtawp a chhuah hnua Mizote leh Kohhran hmingchhe taka puh dan tur ngaihtuah chhuaka puhtu tam ber chu Synod hmangaihna zarzotute an ni, tiin a sawi theih. Mahse, Synod Ramthar office-ah chuan chutiang zawngin titi a leng ngai lem lo. An lehkhathiam awmchhunte chu an zirtir chhuahte an nih avangin a beitute zingah pawh tel ve turah an ngai mai niin a thawk pakhat chuan a sawi.

Tripura-a an pemthlak huk hma chuan Mizoram sorkar hian hmun thenkhatah khua a siamsak (settlement) a, anmahni inrelbawl dana inawp leh inkaihruai turin zalen takin a dah thin a ni. Hnahthialzawl leh Bethany te chu chutianga sorkarin ngawpui thiata khua a din sak a ni a. Mahse, Tripura-a an pemthlak huk khan khaw ram a ni ta a ni. Mizoram sorkar hian khua a dinsakah chuan tui tlan tur te a lak sak a, khawchhung awm dan pawh fel taka ruahman sakin khawchhung inkalpawhna tur kawng thlengin a laih sak a ni. Synod Ramthar Department hnuaia thawk, Bethany khua dinaa sulsutu zinga tel Remsiama chuan an khaw tuilak tur thlenga zawnpuiin, khawchhung kawng kal dan tur a ruahman pui niin a sawi a. Sorkar sumin a daih bak pawh anni (Tuikuk-te) nen hian phur taka hnatlangin an lai zui niin a sawi. Khawthar din sak an nih hian Kristian leh Kristian lo inthliarna a awm loh thu sawiin khawchhung inawpnaah pawh anmahni hnam danin an inawp a, an duha a remchan chuan VC te pawh an nei niin a sawi. Khawthara cheng tam tak chu Kristian lo an ni, a ti. Mahse, sorkarin khua a din saka chengte chu Mizo leh Mizoram dawta hek hmingchhiat nana tangkai ber ber niin an tana khaw din pawh rauhsan tute an ni.

Mizoram chhuahsana Tripura-a camp hrang hranga an inbenbel hnuah an pemchhuahna tura thu vaivirtu ber nia ngaih Tuikuk helpawl Bru National Liberation Front (BNLF) leh Mizoram sorkar chu an indawr zui a, remna leh muanna awm chu India sorkar pawhin a duh a, inremna chu a awm zui bawk.

Inremna a awm a, hel inpete chu an awmna tura siam Tuipuibari bula Sidon Transit Camp-ah dah an ni a. An thu thehdarh avanga India-in Mizote an hriat dan dik lo chungchangahte pawh thupha an chawi hial. Kum fe a liam leh hnuah pawh inremna chungchangah thil tihzui em em a awm lo va, Mizoram sorkar chuan India sorkar hian an tih tur an tih loh avangin hna an thawk zui thei lo niin a sawi. Tuikuk lam pawhin khatiang boruakah khan Mizoram sorkar chu an mawhchhiat lem lo. India sorkar hian a tih tur a tih loh avangin harsatna an tawk ni berin an inhria niin thuthar lamah chuan a lang thin. Transit camp-a awmte chu Mizoram atanga Tripura-a chhuk thlate awmna camp lamah an chhukthla leh nual nghe nghe.

Mizoram atanga Tripura pana chhukthlate chuan Mizorama letleh an duh a, a tirah phei chuan hmun pakhatah awmkhawm an ngiat nghe nghe a ni. Chu erawh chu Mizoram mipuite chuan an rem ti thei lo. A hre thuk deuh nia insawite chuan hmun pakhata awmkhawm a, mahni ro inrelna autonomous council eng emaw ngiat tumah an ngai nghe nghe a ni.

Tripura camp-ah hian India sorkar chuan tuamhlawmin tanpuinate pawh pe mah se sorkar hmalakna tam tak chu an chang pha ve vek thei lo, sikul mumal pawh an nei lo va, health care pawh a tha lo. Chu chuan an hruaitute lu a tihai a, Tripura camp-a piangte pawh tleirawl an ni mai dawn tawh a, lehkha an zir mumal bawk si lo. Mizorama let leh thuai thuai an chak et et niin an sawi. Tiam chin awm lova chawnghei hialin Mizorama letleh te an lo nawr tawh a, home ministry lamin an thlem lungawi a, thu thar vak erawh a awm tak tak hlei thei lo. A chang leh election boycott an sawi ri thuak thuak a, Supreme Court-a zualkote pawh an sawi bawk. Chutih laiin India sorkar atanga tanpuina an dawnte han khaihlak zauh a awm bawk. A tawpah chuan an thil phut thenkhatte an tidanglam a, hmun khatah awmkhawm te pawh an ngiat tawh lo.

Mizoram inthlanpui a lo ni a, Election Commission of India chuan hmun dang khawiah mah a tih ngai loh tiin Tripura camp hrang hranga awm Tuikukte hman tur postal ballot paper-ah candidate symbol chhut a phal a, hmanhmawh takin ballot paper siam fel vek tawh chu cancel-in a tharin a chhu a ni. Vote thlak hun pawh midang zawng aia reiin a hawng bawk. Citizen-in vote an thlak theih ngei chu an duh si a, ziak leh chhiar thiam lo an tam si avangin an duh angin postal ballot paper-a symbol chhut chu an rem ti ta niin Election Commissioner SY Quraishi chuan a sawi. Lok Sabha inthlanah pawh Tuikukte tan chuan chutiang tho chuan an ti.

Inthlan zawhah Mizoram sorkar thar a lo piang a, Tripura camp-a an hruaitute chuan sorkar rilru puthmang tur hrethiam lo a; mahse Mizorama an lo let lehna turah hian beiseina an nei niin an insawi. April thla tawp leh May thla tir lai vel khan an beiseina tihlawhtling turin India sorkar official pawimawh pahnih border management secretary Vinoy Kumar leh home ministry hnuaia north east bik enkawltu joint secretary Navin Verma te chu Mizoramah an rawn chuang chhuak a, Mizoram sorkar official pawimawhte leh Tuikuk hruaitute chu an kawm a ni. Hetih lai bawr vel hian Tuikuk hruaitute leh chief minister Lal Thanhawla te chuan meeting an nei thin bawk.

Tichuan, sorkar chuan an ram kal sante pek let leh a, sorkar hna an lo ban san tawhte pawh thawh chhunzawm tir leh a rem ti a, chumai ni lovin chhungkaw tin hnenah Rs 80,000 theuh a pe dawn niin khatianga inbiakna a awm hnu khan Mizoram Bru Displaced People's Forum (MBDPF) president Elvis Chorkhy chuan thuthar lakhawmtu IANS palai a hrilh nghe nghe. Chorkhy chuan, chief minister, chief secretary leh India sorkar official te pawhin Mizorama an let ngei tur thu leh tanpuina pek an nih tur thu chiang takin an sawi a, chu chu hetiang tawngkam an dawn vawi khat niin a sawi bawk. MBDPF hi Mizoram atanga Tripura-a chhukthla Tuikukte intelkhawmna pawl a ni.

Khatiang boruak a awm laia IANS thuthawn vek chuan Mizoram chief secretary Vanhela Pachuau chuan Mizorama hnam hrang hrangte thil phut chin fel hi Mizoram sorkarin a tum thu a sawi a, Tuikuk-te hi laklet an nih hmain Mizoram mi dik takte chu enfiah phawt tur niin chu chu May thla tawp lama tih tur a nih thu pawh a sawi niin a tarlang bawk.

Chief minister Lal Thanhawla pawhin Mizorama community leh hnam hrang hrang awmte chu an duhsak theuha chuvangin Tuikuk-te harsatna pawh chin fel an tum tih a sawi niin kha IANS chuan a tarlang a ni.

Tichuan, Mizoram a kaihhruai hmasak tuma dawt thu theh darh avanga law and order kenkawh chungchang leh human rights chungchanga a hmingchhiat phah Tuikuk-te chu Mizoram chief minister Lal Thanhawla chuan zaidam takin a lo tuamhlawm leh dawn ta ni awm takin a lang a ni. Mahse, Tuikuk-te harsatna chingfel tura Mizoram a inkau mek laiin thuthar lakhawmtu thenkhat chuan Tuikukte hian an harsatna sukiang tur hian sorkarin hma a la chak tawk lovah ngaiin a nawrtu tur pawl thar an din ni awmin an lo sawi a. Pawl thar hruaitute chu tunhmaa ralthuam kenga lo hel tawhte an nih avangin an hel mai rin a nih thute pawh an sawi nghe nghe.

May thla chhung chuan thawm chu a awm hman ta lo va, November thlatirah Tuikuk aiawhte leh Mizoram chu an inbe ta a ni. Hmun khata awmkhawm te chu an ngiat thar a, letleh mai thei an nih loh dan an sawi leh thung. India sorkar aiawh tela inbiakna neih leh phawt leh an tana development scheme hranpate pawh an ngiat bawk. Mizoram sorkar aiawhte chuan an khaw hmun hluia let leh turin an ti a; an tana development scheme hranpa siam chu thil remchang a nih loh thu leh sorkar ruahmanna pangngaiin a huam thute an sawi a ni. Tuikuk lamin an pawm loh thu an sawi loh avangin pawmah an ngai a, November 16 atanga laklet leh hna hi tan a nih tur thu Mizoram sorkar chuan a sawi zui nghe nghe a ni.

Mahse, Tuikuk hruaitute lam chuan thuthar lakhawmtute hnenah Mizoram sorkar aiawhte nena an inbiaknaah khan thutlukna an nei lo niin an sawi leh ta a. November 16 a hnai tual tual a, ni 14-ah chuan Bungthuam tleirawl Zarzokima, kum 17-mi hna thawk lai chu Bru Revolutionary Union (BRU) hnuaia Bru National Army nia insawite chuan an talh ta a ni. Tuikuk kuta Mizo 17 an thihna a ni.

Saptawnga pangngai taka ziak lehkha an hnutchhiah a, Mizoram lakah an lungawi thute an tarlang nia sawi a ni. "Lehkha hi an kahhlum zawh khan hmanhmawh takin an ziak a, an dah chu a nih hmel loh a, Saptawnga ziak tur pawhin tu emaw an ruai a nih loh chuan an hruaitu vengva chin an inrawlh a ni mai ang chu," tiin Zarzokima kahhlum chungchanga Bungthuama tlan thla MZP hruaitu pakhat chuan a sawi.

Pawisawi lo thah a ni ringawt chu mipui an thinrim a, an pungkhawm bawk. Tuikukte chu a hma ang bawkin Tripura lamah an chhuk thla leh chiam a, an khaw thenkhat a kang bawk. India chuan Mizote chu hnam tenau laka rawng taka che leh an in thlenga halsaktu niin a hre leh ta. Mahse, Tuikuk zingah hian thi leh hliam tuar emaw bo emaw an awm sawi a ni lo. Khua leh in eng emaw zah a kang a, Tuikuk leh India mipui chuan Mizo hal niah an ngai a, Mizo chuan thinrima in hal turin a in neitute an bungrua, mutbu leh ran vulh thlenga senghawi phawt tura an hrilh kher an rin loh thu an sawi thung. Lirthei thlenga lo inhralh hmante pawh an awm nia sawi a ni.

Tichuan, sorkar leh anmahni hmangaiha lo buaipuitute Kohhrante chuan an in leh lo kang Tuikukte chhawmdawl hna an buaipui a, a thenin sum awm sa an thawn a, vehbur lo khawn an awm bawk.

Mawlmang taka khawsa, khaw hmun nghet pawh nei loten mihring nunphung pangngai an neihna turin buaipui a ngai a, thlarau damna an neihna turin Pathian thu hrilh an ngai a, taksa damna turin nurse leh health worker pek an ngai a, a theih chuan doctor thlengin. An hmasawnna vena turin zirtirtu leh sikul pek an ngai bawk. Chutih laiin an thil duh an hmuh theihna turin Mizo nunna pek an ngai leh thin a, Mizo nunna pek a nih chuan a kaihhnawih thilah mualpho a ngai leh thin.

Silai nena sorkar an dawr tawh lohna tur ngaihtuahin inbiakna dawhkan kilpui an nihin inthen hnuah thawm dang a rawn ri a, rem an ti emaw tih chu an lo ti lo a; midang an rawn lang leh thin. BNLF-in ralthuam an tung a, Bru Liberation Front of Mizoram (BLFM) an lo chhuak a, tu pawl pawl emaw an ri leh a, BRU an lo lang a, BNA an hrang leh ta a ni.

Mizoram tan chuan Shan state, Burma atanga Bangladesh leh Tripura kaltlanga Mizoram lut nia sawi Tuikuk-te hi phurrit kumkhua tur ni mai awm a ni. Mizoram an luh hma hian Tripura-a Maian Tlang velah an awm thin a, mahse, Tripura lal enkawl that vak loh avangin eng emaw zah chu Mizorama vak lut tan hi an ni ber a, 1942-a Tripura lal Ratan Manikya laka an hel khan tih tham deuhin Mizoram hi an lut a, an pem luh tak tak erawh chu 1971 nia sawi a ni. Khami kum chhiarpuiah khan MIizoramah Tuikuk an pung hluai a, 9,828 lai an awm.

Read more...

Thil man to vanga harsatna

Mission Vengthlang nu pakhat chu alu leh eichawp thil mamawh thenkhat lei turin Bawngkawn-ah a kal thin. "Kan vengah aiin tlem tlemin a tlawm a, a hlawma lei chuan a lo hlawk ve deuh a, a hlawma lei turin kan va kal ta thin a," tiin chu nu chuan a sawi.

Alu chu hman ni lawkah Kg 1 Rs 13 vel a ni a, tunah chuan Kg-ah Rs 30 lam a ni ta daih mai. Hmun thenkhatah phei chuan Kg 1 hi Rs 35 te a ni. Dailuah pawh Kg 1 Rs 75 te a ni ta dawrh bawk. Purunsen pawh hman ni lawk te kha chuan Kg-ah Rs 10/13/15 vel te a ni a, tunah chuan Kg 1 man hi Rs 30 velah a kai ta.

Gas a harsa a, tui a har reng a, ni tin mamawh thil a harsat em avang hian mi tam tak an buai a ni. Eichawp thil, chhung tin mamawh thil thenkhat chu a to thut a, a buaithlak hle.

"Alu te, dailuah te a to ta lutuk a, vawksa te ei deuh tluk tluk law law ila a ziaawm zawkin ka hria," tiin nu pakhat chuan a sawi a, mahse, an chhung an tlem tih sawiin, chhung rual tan chuan a tih chi a ring lo. Engpawhnise, eichawp thil leh ni tin mamawh thil a to em avang hian mi tam tak an buai a, a bikin nuho an mangang niin a lang.

Zoram Research Foundation leh Mizoram State Planning Board tangkawp te chuan November ni 23-ah khan I&PR Conference Hall-ah ni tin mamawh thil man to chak lutuk chungchang sawihona hun an buatsaih a, a zuarte'n an duh dan danin thil man an chhiar thin a, mipui lahin thil man an ngaihtuah bawk si loh vangin Mizoramah ni tin mamawh thil man a to thin tih chu he hun-a telte ngaihdan tlangpui a ni.

Price Control Policy chungchangah hmanhmawh taka dan (legislation/ordinance) siam ni se tiin kalkhawmte chuan an rawt. Thil man to zel dan chungchang thlirho turin thla tin thutkhawm thin ni se, an ti bawk.

Miretheite tan ni tin mamawh thil lamna tur buatsaih an rel a, "Mizoram bikah harsatna nasa tak tawh mek a nih laiin thil man tona (inflation) rate erawh chu 5.65% chauh a la ni a, India ram pum huap ngaihtuahin a la tha zawk hle niin hriat a ni a. Amaherawhchu, miretheite tan bik ruahmanna mumal zawk siam erawh a hun tawh hle an ti a. Mirethei chhuanchham zawkte pualin Public Distribution System (PDS) kalphung ang deuhva ni tin mamawh lamna dawr siam sak ni se, chumi atan chuan Planning Board Vice-Chairman rawtna angin Cooperative Society chi khat din ni se, he rawtna atan hian Planning Commission-ah sum dilna thehluh ni se tih sawi a ni," tiin sorkar thuchhuah chuan hemi chungchang hi a sawi.

Prof Thangchungnunga, Mizoram University-a economics zirtirtu chuan, "Mizorama kan harsatna hi 'artificial problem' a ni tlangpui," tiin he hunah hian a saw a, tute emawin market an 'control' tlat thin vangin thil man a to thin ti-a sawiin, "Chutah chuan sorkarin engemaw a tih a ngai ta a ni," a ti.

Lalngheta Sailo chuan, "Thil man hi kan check lo a, kan hre lo a, a zuartute'n an chhiar dan danin kan lei mai zel a," tiin thil man to chhan chungchanga a ngaihdan a sawi a, sorkar hnathawk hlawh tihsan a nihin thil man a to thin tih sawiin, "Mizoramah chuan a hmain, a ni dawn tih kan hriat atangin a nghawng tawh a ni," a ti.

Dunglena pawhin, "Thil, miin an chhiar ang ang ngaihtuah chiang lova lei ringawt mi kan ni hi thil man to chhan pakhat chu a ni," a ti.

FLR Siama, MLA hlui chuan "sumdawnghovin, a zuartute'n thil hi chu an tito a ni" tiin a ngaihdan a sawi a, "Mamawh loh lei ching an tam lutuk. Nuho zawng zawng hian secondhand hi hak sen loh an lei vek, paho zingah sawisel ngam kan awm lo reng reng," a ti bawk.

Planning Board member secretary PL Thanga chuan, "Kan sorkar organisation hi a mumal lovah ngai ta ila, rilru na kan awm mai thei..." tia sawiin, tih tur kan tih loh avangin thil man a sang, tiin a hmuh dan a sawi. "Sorkarin a tih tur a tih loh avanga miretheite beidawnna hi ngaihtuah ngun a ngai khawp mai," a ti nghe nghe.

PL Thanga hian thingtlanga kuthnathawktute a kawm nual tawh thu sawiin, kuthnathawktute hian sorkar ruahmanna leh hmalakna te an chhawr lo hle nia a hriat thu a sawi a, Vervek tlangdunga sapthei chingtute dinhmun sawiin, "market intervention scheme an la avail lo" tiin a sawi. Kuthnathawktute'n an thil dehchhuah hralhna lamah sorkar puihna an dawng lo chu pawi a tih thu a sawi a ni.

"Mihausa leh tute emaw inthurualin, zahpah nei lek lova min rep dan hi chu zahthlak khawpin ka hria," tiin thil man to chungchang sawihonaah hian a sawi.

SL Sailo pawhin thil man to chungchangah sorkar a inrawlh tur a ni, tiin Delhi chief minister Sheila Dixit-i hmalak dan a sawi a, bazar-ah tomato a to chuan sorkar motor-in Delhi pawna mi an phurlut teuh a, bazar-ah tam tham tak an chhawp mai thin tih a sawi a, "Sorkar a inrawlh tur a ni," tiin eichawp thil man to chungchangah sorkarin hma la se a duh thu a sawi. He hun kaihruaitu Prof Tlanglawma chuan, "Kan sorkar pawisa hmuh tam tak hi kan hmang tangkai lo, chu chu inflation chhan bulpui a ni," a ti a, sum lengvak a tam nia sawiin, a leitu tur an awm zel avangin sumdawngte zingah inelna a awm lo a, chuvang chuan thil man a to ta tiin a sawi.

Zoram Research Foundation te chuan thil man to chungchangah tiang hian kum tir leh tun dinhmun an chhut:


Read more...

YMA!

¢ HC Vanlalruata

‘Young Mizo Association’ tih lam tawi a ni tih hrelo pawhin YMA hi an hre bel a; an hriat dan chu kum 1935-a YLA hmingpu-a a din tirh atanga hun engemaw thleng khan mi harsate leh tanpui ngaite tanpuitu, pawl zahawm, pawl thlamuanpui-awm leh retheite pathian tenau tih theih hial khawpa kan ngaih a ni a. Kei phei chuan tunhma khan phairam atanga lokal chanchinbumite hnenah chuan “In NGO neih leh hriat ang a ni ve lova, Social-based organisation tih pawh hian a hrilhfiah zo lova, ‘Mizo movement’, kan hnam nun leh ziarangin a mamawh em avanga ding lo theilova lo ding a ni e,” tiin ka lo fah ve mawlh mawlh thin.

Zep nak emaw, mi thahnemngaite ngaihtuah phei chuan YMA-ah hian ka inhmang tlem tak zet tih chu ka hai hauh lo. Mahse, chuti chung chuan ka pa (H.C. Sapthankhuma) kha a hun tam ber YMA tana inhmang, Central YMA-ah pawh rambuai chhah laia Vice President dinhmun hial hruaitu dangte zara han chelh ve a ni a. Chubakah hla phuahthiam, kan veng (Venghnuai) kohhran upa leh YMA hla kan tih tak mai phuah tam ber Rokunga ‘kid’ thin kha a ni a. Rokunga hlate kha Venghnuai YMA zaipawl sak lar hmasak thin a ni tiin min hrilh thin. Chutianga YMA thiltih khawmna ber ni ve thin inchhung atanga lo seilian ka nih ve avangin YMA tan thahnemlo hle mah i la a chanchin leh a nih phung sawi tur hian ka mikhual viau lo.

Kum rei vaklo kaltaah khan Mizoram min tibuai leh thalaite suat zawih zawihtu ruihhlo do kha kan rawt thlu kha a ni a. Hruaitu hlun, YMA hmangaihtu dik ni pawha ka ngaih thinte’n a do lam hi chu YMA tih chi nia an ngaih loh thu zaizap taka an sawi bengkhawn thei lovin ‘Ruihhlo Do Kum’ chu kan han puang ta a. Kan puang nawn awn awn a. Nghawng tha tak pawh a neih chin a awm. Mizo thalai suattu ruihhlo a tawmim a, ruihhlo zuarte an tawm tawk tawk bawk a, a ‘result’ kan hmuhah chuan kum tina ruihhlo avanga thalai nunna chan za chuang awm thin kha a sawm bi chauh an lo ni chho ta.

Mahse, tih talh ngai a awm tlat. Pakhatnaah chuan YMA hruaitu hlun thin te chuan YMA hi a do lam titu tur kan ni love an tih rualin ‘ruihhlo kan do naah hian kan hlawhchhama kan hmingchhia a nih chuan zu kan do tel vang a ni ang’ an tih kha a thleng dik ta tlat a. Chumi rualin tute-emaw ‘dan kengkawhtu’ emaw inti-a mi kut lo thlak ta mai kan awm zel avangin Mizo ngei nunna chan an awm ta hlawm a. Thil tha tak anga kan duan chu thihna thlentu tia sawi theih a lo ni ta reng mai a nih kha. Chumi-in a nghawng chu YMA pawl thlamuanpui-awm kha thenkhat tan chuan pawl tihbaiawm, a lo ni ta reng mai a. Rambuai chhah laia naupang tap thlemna atana vai sipai kan sawi ri ang kha a thleng chu a ni ta reng mai.

Heta ka sawi duh em em chu - ka pa kha YMA leh Kohhran hruaitu a nih bakah VC-a nihna nei hlun ve tak a ni a. Kum 1963 bawr vel atanga VC secretary nihna chelh tana kum 1982 vel thleng ni chho a ni a, chumi hnu-ah pawh VCP te chu la ni ta zel a ni. VC-a mawhphurhna a neih avanga zu dap nasa ve thin tak, a hnu-a zu dap sim ta daih a ni a. A thih hnu khan hmeithai pahnih/khat chuan zu zawrh an sim chhan chu ka pa vang ni khan an rawn sawi a. An sim chhan chu a dap thin vang ni lovin, a dap duh tawh loh hnu-a an ina kal a, zu in ho awmlai ngeia tawngtaina a va hman thin vang ni awmin an sawi. YMA rut mai a ni a, a hun tawp lam kum 10 emaw a aia tam emaw kha chu a dap emaw a khap emaw aia tawngtai sak hlawk zawka hriatna thlarau kha chunglam atanga a dawng a nih loh vek chuan YMA dintu kal ta te khan inlarna ang rengin an hriattir a nih hi ka ring rum rum thin.

Kan sawi ta duah a. YMA hi a hun a zir zel hian a kal chin a awm a. Mahse, firfiak taka a kal hian a hlawk em? A dintute lo suangtuah dan piahlamah a kal em tih ngaihtuah thin hruaitu kan nei leh zel tawh turah ngai i la. Mizote hnam kan nihna din thar zel tura bel ruat nia ka lo puh ve tlat thin YMA chang rel hi dik chho zel tawh turah ka ngai. Political party-te’n tihtur an nei a, MZP emaw engemaw tihtur bik neia pawl din emaw dang ang lo taka hrin YMA hi kum 80 a tlin hma-in larna bakah kan ngaihdan kan umzui duh luatah kan hlamzuih tir ang tih hi a hlauhawm hle mai. Kan hruaitu tharte hi an ngaihtuahna a fim tan hle-in ka hria a, a kal dik leh chho zel ang emaw?

Read more...

Mizoram A Him Em ?

¢ Didini Pa

Zarzokima S/o Lalngilneia, Bungthuam, Bru Revolutionary Army (BRA) nia hriatten ni November ni 13, 2009-a an kahhlum boruak chuan Mizoram boruak a chiah hneh hle a. Bru (Mizo-in Tuikuk tia kan hriat) te'n Mizoram-a buaina an chawhchhuah dan hi a ril hle niin a lang. 1970 bawr vel khan Tripura tribal-te Bengali-hoin an chim chho zel do turin Tripura National Valunteer (TNV) dinin, General Thangliana (Mizo) kaihhruaina hnuaiah ‘Underground’ Pawl a lo ding tan a. TNV Member tam ber hi Tuikuk an ni. An tum ber chu Autonomous District Council din a ni.

India dan pui siamthatna 49th Amendment Act 1984 hnuaiah Amendment of Article 244 angin 1st, April, 1985 khan Tripura Tribal Area Autonomous District Council din a lo nih a, inthlanna te neih chhoh a lo nih khan Tuikuk te hi Bengali-ho hian an lo tam hneh tawh si a, an lo beisei angin chanvo tha an chang thei ta chuang lova.

Tuikuk-ho hian Mizoram lamah chanvo tha chan theihna kawng awm thei dawna an hriat avangin hma an rawn la ta niin a lang a ni. 23-24 Sept. 1997 khan Saipuilui-ah Bru National Union (BNU) huaihawtin Khawmpui an ko a, palai 400 vel an kal a. Mizoram-a Autonomous District Council din tura hmalak ni se an ti a. Rawlrala che tur Bru National Liberation Force (BNLF) dinin Mizoram-ah mi thah, mi rawk leh kidnap-te hmangin buaina an rawn chawk chhuak ta a. A lehalingin Central Home Ministry leh Human Rights-ah te Mizo mipuite chu an hek ta a. Central hruaitute chuan an lo lak thutak pui ta viau a, tun dihmun hi kan thleng ta a ni.

Mizoram District Khawpui tina kan thalai rual te'n ‘Icon’ tih vel kan nuihthlerpui mai mai lai, Khawthlang lama Tuikuk hoin Zarzokima an thah thu leh a kaihhnawih thil kan buaipui mek lai hian, Mizoram chhim lam kan Autonomous District Council atangin Mizoram thendarh tur zawnga hmalakna a kal mek tih hi kan ngaihtuah lem lo niin a lang. Mizoram thendarh a nih theihna tura hmalatu leh a bulpui ber te chu tuna India sorkar-a hotu lu ber te, Mizoram-a kan hruaitu pawimawhte an ni tlat hian ngaih a ti tha lo zual a ni.

Heng Mizoram Autonomous District Council-te lo pianchhuah dan hi lo thlir hmasa ila. Indira Gandhi, Prime Minister a nih laia ‘North Eastern Areas Reorganisation Act 1971’ pass a nih rual khan Mizoram chu Union Territory (UT)-ah hlankai kan ni a. Mizoram chu district pathum - Aizawl District, Lunglei District leh Chhimtuipui District-ah te then a ni. Heta thil mak deuh lo piang chhuak ta chu Chhimtuipui District chuan Autonomous District Council pathum an nei ta thawt mai hi a ni. Aizawl leh Lunglei District-te chuan District Council an nei ve miah lo thung. Pu R Vanlawma khan ‘Ka Ram leh Kei’ tih a ziak, Page 374-naah, "Min thensawm lam hawi hi chu India hotute hian an bengvar em em zel a ni," a ti a. Autonomous District Council lo pianchhuah chhoh dan a ‘comment’-naah a ziak a ni. Hetianga Mizoram chhunga Autonomous District Council a lo pianna tur thu-ah hian India sorkar khan Mizoram mipui Rawn derna chhete mah a nei hauh lo a. Heng Autonomous District Council-te hi hnam bing hming vek - Pawi, Lakher leh Chakma District tia dah an ni hian Mizoram inpumkhatna lam chu a hawi lo hle a ni.

Pu R Vanlawma te hlauh ang ngeiin, hun a lo kal chho zel a, kan Autonomous District Council pathum hruaitute chuan July ni 26, 2000 khan central Congress sorkar prime minister, Manmohan Singh hnenah Union Territory (U.T) dilna, an thlen ta a. Hetih laia Mizoram ministry chelhtu MNF sorkar khan a dodal ruk tlat avang nge an hlawhtling ta lo a.

Amaherawhchu, Indira Gandhi monu Sonia Gandhi hian Mizoram Legislative Assembly leh Lok Sabha inthlan campaign lai khan Autonomous District Council pathumte chu executive leh legislative thuneihna sang zawk leh 'direct funding' pek tawngkam mai bakah ziakin a lo tiam (Committed) a. He thutiam bawhzui hian Autonomous District Council pathum aiawhte chuan July 2009 khan prime minister, Manmohan Singh hnenah Memorundum an thehlut ta chat a ni.

Schedule of the Constitution of India-ah hian tuna Autonomous District Council te'n an neih bak Executive, Legislative Power sang zawk leh Direct Funding hi India ram khawiah mah a awm hauh lo a. A te berah Union Territory-te chauh lo chuan an neih theihna dan a awm miah lo a ni. A awmzia dik tak chu kan Autonomous District Council-te hi Mizoram atanga sahthlakna tur a ni mai. Kawh dang a neih theih dan a vang viau a ni. Sixth Schedule of the Constitution hi siamthain (amend), a chunga kan sawi thuneihna sang zawk leh 'Direct Funding' hi phal sak ta se, kan district pathumte hi hetah ringawt hian an tawp hlen a rinawm chuang lo. A hma pawha UT dil tawh hian tawpsan an tum hauh lo ang.

Hei mai bakah hian, hemi thua kan chief minister, Pu Lal Thanhawla leh kan Lok Sabha MP, CL Ruala-te hmalakna hian mang a ti ang zual a ni. Pu Lal Thanhawla, Chief Minister zahawm tak chuan July ni 8, 2009 khan Pi Sonia Gandhi hnenah tihian lehkha a thawn a.

Dear Smt Soniaji,
“....... You may kindly recall that you have even written to the Mara people before the District Council election a few years ago that if we are voted to power in the Council we shall take action for direct funding.

The leaders of the three Autonomous District Councils are now camping in New Delhi to meet you and the Hon’ble Prime Minister in this regard. I am addressing this letter to you to relterate our support to their demand”. tiin. Hei mai bakah Pu C.L. Ruala MP (LS) chuan Prime Minister hnenah Autonomous District Council pathum-te Memorandum hlawhtlinna tur atana ngenpuina 15th July, 2009 khan ti hian a thawn a.

I beg to state that amendments of the sixth Schedule Provision to enhance the Executive and Legislative Powers including direct funding from Central Govt.to the three Autonomous District Councils of Mizoram has been committed by the Presidents, All India Congress Committee, Mizoram Pradesh Congress Committee and District Congress Committee during the elections to the Lok Sabha, Mizoram Legislative Assembly and the District Council....” tiin.

Hetianga AICC hruaitu te, Mizoram chief minister, MPCC president ni bawk leh Pu CL Ruala, MP te'n Mizoram inthlanna hrang hranga campaign auhla atana Mizoram thendarh zawnga hma an lo la vak mai hi a huatthlala tak zet a. Mizoram mipui chu sawi loh, anmahni party bil mipuite takngial pawh rawn derna an neih hriat miah lo a, an hmalakna hian eng nge a nghawng dawn? A pawi thui luat hma hian Mizo mipuite hian bengsika kan ngaihtuah a, Mizoram zimte thendarh kan nih hma hian hmalak a ngai a ni lo'm ni? Kan Autonomous District Council-a hruaitu leh mipuite pawh hi ngun zawka inngaihtuahin kan vaia kan awmkhawm chung pawha chimral tham lek kan nih dan te chhutin tanho dan ngaihtuah zawk se a lawmawm hle ang. Tuna a kal dan hi chuan ‘Mizoram a him lo’ niin kei chuan ka hria a ni.

Read more...

Tuirial Airfield-a bike racing ka en vawi hnihna

¢ PB Lalrammawia

Thla thum vel kal taah khan miin ka bike an ru a, min zawnpui turin Arama ka pun a, Tuirial Airfield thleng kan tlan a, Pathianni chawhnu lam a ni.

Tuirial Airfield-ah chuan bike an lo intlansiak a, thenkhat chu an lo inchawi a, helmet te pawh an dahkham ta awm e. Arama Yamaha bike FZ chuan ka han tlan ve chhin a, 100km/h chu ka hawlh kai ve mai, mahse lungte a tam a, ka chesual ang tih ka hlau a, 100km/h chu ka pel ngam lo; midang chuan ‘130km/h velin kan tlan tlangpui’ an ti. An speed a san theih nachhan hi chu, Airfield tawp atanga a lehlam tawp thleng ngil taka duhtawka an tlan theih vang a ni.

Thenkhat kha chuan kawr pawh an ha lo va, helmet pawh khum lovin vung fe fein an tlan a, han chesual palh ta se, damkhawchhuah a harsa fu mai thei. An tha za kha an lim zuai zuai a ni ber. Car pakhat a lo thleng a, bike nen an han intlansiak leh a, car chuan a umpha lo, Swift car a ni.

Ni a sa a, intlansiak an chawl a, thingbuk hnuaiah an chawl hahdam a. Eng eng emaw ka zawt kual a. Nidang angin chumi ni chuan intlansiak an tam lo tih an sawi a. Bike intlansiak an neih thin dan min hrilh a, Pathianni apiangin Tuirial Airfield-ah chuan intlansiak an awm thin tih an sawi a, bike inang chauh an intlansiak thin. Chesual an awm tawh em tih ka zawt a, ding hman lova tlan tlang an awm thin tih an sawi; mahse, hnim kara tlan lut an ni a, an na vak ngai lo a ni awm e.

Thalai ten intihhlimna an mamawh thu leh bike racing te pawh huaihawt ni thei se an duh thu an sawi laih laih a. An thusawi kha ka bengah a la cham reng.

Tichuan Yamaha bike racing chu huaihawt a ni ta tak tak a, chu chu November 21, 2009 Inrinni kha a ni a, kei pawhin ka en ve ta ngei a.

Khami ni khan....

Tuirial Airfield lam panin bike tawng tawh tak ka khalh ve bauh bauh a, Angaiha ka phur a, Laltana'n TP-a a phur ve thung a. Zero Tolerance lai a ni a, Thuampui-ah min lo tiding a, document ken loh avangin Rs 100/- ka han chawi pang a. Kan tlan zel a, Bung Bangla thlen hma deuhvin Laltana bike ke a chhia (puncture) a. Tools kan lo keng si lo, hrilhhai takin kan ding ta thap mai a.

Tuirial Airfield lam pana bike liam zut zut chu kan thlir liam zung zung a. Chutia hrilhhai taka kan din khawm laih lai chuan Para of Vanglaini chu amah chauhvin a rawn lir thla bap bap a. Kan lo phar ding a, vanneihthlak takin tools a lo keng hlauh mai. Kan rei deuh dawn avangin Angaiha chu Para hnunga bet mai turin kan ti a.

Tuirial Airfield lam pana tlan liam zut zut ho tawk zawngin bike ke phur chungin Zemabawk lam panin kan tlan let leh ta vuk vuk a.

Bike ke kan siamtir lai chuan nu pakhat chuan Airfield lam pana bike leh lirthei tlan chu tam hi a lo ti tawh khawp mai a. "Tuirial Airfield pawhin a dawl ngut tawh lovang. Zing atang khan chatlak lovin an tlan liam reng mai a, nangni phei chu in lut thei tawh dawn em ni?" a ti. Chutia a sawi laite chuan lirthei chi hrang hrang chu an liam thla hum hum reng a.

Dar 12:00-ah bike ke chu kan vuah pum leh thei hram a. Kan han tlan a, Tuirial Airfield peng thlen hma deuhvin a ke ngai bawk chu a chhe leh ta. In lam atanga lo tlan tur kan nau pakhat chu tube thar rawn lei turin kan chah ta ngawt a. Laltana nen bike intlansiakna lamah kan liam zui a, TP-a erawh bike bulah kan hnutchhiah a.

Kawng chu a zimin a chhe khawp mai a, kan tlan thei tawk tawk a ni. Tuirial Airfield lan theihna kan han thleng chuh, Thangkura'n a maaaka maka tam a tih ang deuh khan, bike chu a maka maka tam a lo insir khup mai a. A hmun thleng thei lo, bike leh car thahnem fe mai chu kawngsir a rem lai laiah a inhung thup mai bawk a. Keini pawh kawngsir a rem laiah kan han inhung ve a, ke-in Airfield kan pan a.

Kawngsir hnimbuk hnuai chu a fai thelh hun hlawm a, hmun thenkhatah chuan thalai hi an lo thu bial laih laih a, daihlim an bel a, dispo cup a lar hle bawk.

Intlansiakna tualzawl kan han thleng thla chu mipui an lo tam khawp mai a. Intlansiakna tur chin rinkual bak chiahah chuan thuah thum thuah li tein an lo ding tlar thup mai a, a thleng hnuhnung tan chuan mihring tukkhum bak hmuh tur a awm meuh lo.

Hmun remchang lai zawngin thui fe kan kal leh a, mi thawlna deuh laiah chuan ka inti huangtau lui ve deuh a, tlar hma lamah ka inhnawh tawlh tawlh a, camera-in ka han hawl kual ve ngial a.

Hei hi Tuirial Airfield-a bike racing ka en vawihnihna chu a ni ta a ni.

Intlansiakte tlanna tur chin rin ki-kiau kha a kawi ve nak nak hle a, hmun thenkhat kha chu a zim hle bawk. Mizo ten kan beisei anga tlan chaka inel ni lovin, tlan thiama inel an ni ber. Kan thlen chinah mi pathum an tlu a, an tawlh ve han han mai. Ka bula mi chu ka zawt a, “In lo thlen hma khan mi panga chu an lo tlu tawh a, pahnih chu ambulance-in an tlanpui,” a ti a. A hnuah official-te ka zawt leh a, hliam tuar zingah na tak an awm lo va, first aid pek ngai chu an awm ve awm e, tih chu ka thu dawn dan a ni leh mai.

Intlansiaka tlan te aimah khan...kei tiamin, safety pek ngai ber mai chu mipui kha kan va ni tehlul em! Hmanhmawh leh chak taka tlan lai bike kha kan kil tuau tuau mai a, hmun thenkhatah kha chuan an tlanna tur kawng kha kan dal lo chauh a ni mai a. Mobile phone handset hmanga thla lo la te khan, midangin an hliah loh nan an lek chhuak duh theuh si a, intlansiak lai te kha an va khawih fuh pha thuak mai awm e tih hial tur a ni.

Security duty-te phalnain rin chhung lamah thla ka la ve bawk a, a ‘den’ duh khawp mai.

Bike racing ka en tawh zawng zawngah a la bon ber awm e!

A technical lam sawi tur ka hre ve vak lo; bike racing huaihawttute leh huaihawt a nih dan chu chanchintharah kan hre kur ngiai nguai tawh a, ka hriat chhun chu - Khati khawpa bike racing kan lo lawm kha ... nau paw chunga kal chu sawi loh, khualzin phur motor eng emawzat kha an rawn peng lut bawk.

Airfield Veng mipuite khan khatiang khawpa tam mikhual kha an thleng leh tawh ngai awm lo ve. An kawtkai lawka lirthei chitin reng mai insir khup leh kawngpui khat mup mup khawpa mipui han insulpel vel kha engtikah tak tawng leh ang maw? Pu SL Sailo tawngkam han hawh lawk ila, "Khawvelah mi chi hnih kan awm a, Builum khua hmu tawh leh hmu ve miah lo tur" a tih angin, kha bike racing kha, "A hmuna hmu leh hmu ve miah lo tur" kan awm ta a ni.

Chawhnu dar 2 velah bike ke chhia siampui turin Airfield kan chhuahsan e kan ti a, keini ang bawka Airfield chhuahsan duh kha an lo tam hman hle mai. Mahse, Airfield lam pana lo kal an la tam avangin, traffic duty awm ta lo chu kawnglakah kan intawk a, tawlh thei bik chuang awm lovin rei mawi tawk tak kan indinchilh a. A lo lut tur lam an insiamrem hret hret a, kawngsirah an lirtheite dahin kein Airfield lam chu an pan ta ringawt mai a ni; Km khat vel chu kea an kal a ngai ve hrim hrim.

Bike racing ka en atanga ka ngaihtuahnaa lo lut chu, Mizote hi bike racing-ah khawvel hriat khawpin kan invawrh chhuak thei ang em tih ai mahin, "Khawpui chhung kawng chep taka bike-a chak tak taka tlan zuai zuai ho kha kha Bike Racing-ah khan an tel ve ang em?" tih chu a ni.

Mipui te hian bike intlansiak hmuh kan chakzia chu bike racing huaihawt a nih atang khan a lang chiang tawh a, intlansiakna hmun ni lo, khawpui chhunga chak tak taka bike tlan te hi mipui hian hmuhnawm kan ti tho ang em tih hi zawhna pakhat chu a ni.

Read more...

Jack i hawh duh em ni?

Tûk khat chu thinrim teuh hian ka thianpa pakhat, dàn-hre-mi hi ka va pan a, “Buaina namén lo takin min tlâkbuak a ni,” ka va ti tawng mai a. “Kan thenawm chiaha awmte’n thla khat chawlh hmanga thang bo an tum a. An ui vulh pahnihte erawh hruai ve lo va an kawtkaia thlun mai an tum a. Chhiahhlawh pakhatin chawte pein a rawn ngaihven thin dawn a ni âwm e, a theihnghilh loh chuan... Chutih kára an han bengchhen dàn tùr mawlh mai chu a ni. Niléng zakhua zak khán an bauh emaw a ni ngei ang a. Zànah min timuhil thei lo ang a. Ka ning lutukin ran vulh enkawltute hnênah la bo tùra ka va hrilh hial emaw kha a ngai ang a. A nih loh vêk leh ka thinrimin ka va kâp hlum phiar duh emaw a ni ngei ang. Chutia ka va tih hlauh lah chuan ka thenawmte lo haw chuan min rawn talh ve nghâl duh emaw kha a ni dawn bawk si,” ka’n ti zui bawrh bawrh a.

Ka thianpa chu ham bai bai chung hian a thutthleng a’n tlawh âwn tê tê a. Chutah, “Thawnthu ka’n hrilh teh ang che. I hriat hnu a nih pawhin min lo pawt chat mai lo la. I tán hriat nawn leh a tul rêng rêng a ni,” a han ti a.

“Vawi khat chu zàn rei tawh takah hian tlangval pakhat hi khawpui daifemah hian car-in a tlan a. Vawi-leh-khatah leh... A car ke a puak ta thuai mai. A sawt zui nghâl nawk nawk a. Ang deuh niah niah chung hian a rawn chhuk a. A car ke han thlâk tùrin Jack a lo pai hauh si lo! ‘Hm, In hnai ber pana Jack va hawh mai tùr a nih hi,’ a ti rilru a. Hla deuh taka In pakhat, lo la êng va va a han hmuh chuan, ‘Ka vannei hle mai. Saw lai loneitupa saw a la mu lo hlauh a nih dawn saw. Ka car ke a chhe hlauh mai a, Jack min lo hawhtir thei ang em ka va ti ang a. Tehrêng mai, va hawh tawh. I hman zawhah min rawn kir leh mai dawn nia a lo ti ngei ang,’ tiin amah leh amah chu a inbe mawlh mawlh a.

“Pên hnih khat a pên hman chauh tih chuan a piaha In êng chu a thi ta hlauh mai a. ‘Khai aw, kan mihringa chu a mu hman pek a ni maw! A mu va kaihthawh chu a lo lawm lo nasa khawp ang maw le. A Jack hawh man pawh pawisa a phût ngei tawh ang. Duh leh pawi lo, a thenawm khawveng tih chi loh viau na a, kha Rs. 10 hi ka pe ang che ka ti ang a... Hetiang zanlaiah Rs. 10 chauha min kaihthawh theih i inbeisei rêng rêng emaw ni le? Rs. 50 tal min pe tùr a ni. A nih loh chuan Jack chu hmun danga mi hawh tùr va zawng zâwk mai rawh te pawh a lo ti duh hial ta ve ang...’

“Chutianga an indawr dàn tùr ngaihtuah chuan chu tlangval chu thinrim teuh hian gate bul a va thleng a. ‘Rs. 50, a tha e, ka pe ang che. Chu aia tam zawng ka pe hauh lo vang che. Mi harsatna tawh kára hlâwkna hmuh lo tum. Eng mihring nge maw i nih hrep chu le,’ tiin a rilruin a phun mawlh mawlh a.

“Chutah, kawngkhar a va thleng a. Ring fahran hian kawngka chu a kik ta bur bur mai a.

“Loneitupa chu chhawng chung tukverh atanga lo dâk chhuakin, ‘Tu nge ni? Eng nge i duh tâk?’ a rawn ti da da a. Chu tlangval chuan, ‘I Jack chhe tê kha maw le. I inchhuanpui viau lehnghâl dawn emaw ni...’ thinrim zet hian a han ti ringawt a.”

Ka nuih za lutuk chu kan nuih kiah kiah phawt a, “Chutiang thil chu maw ka lo tih rêng a,” ka han ti a.

Ka thianpa chuan, “Ni ang chu. Nangmah ang bawk hian ka hnêna lo kal tam berte hi chuan thil awm dàn dik tak tlang taka sawi ta mai lo hian, an zeldin thubawl âtthlak pui pui hi an rawn phulpui chiam zêl a. Engtin nge a sumdawn pui pa hi...? Engtin nge a pasal hi a tih dawn...? Engtin nge an pu hian a ro hi a tih dawn? Mi dang khâwmtir a tum ta mai em ni...? tih angrengte hi a phunglung thei ang bera suangtuah kual hian an rawn inngaihtuah lungpuam a. Chutah, keiin he thawnthu hi ka lo hrilh a, an nem zân zêl mai nia.

“A hnua an chanchinte kan han hriat zui leh phei chuan an hlauh ang rêng rêng a lo nih loh thu te, an pu ber lah chuan a ro chu a kim thei ang bera khâwmtir tum a, dàn lam hre mite pawh a lo rawn fo tawh thute a ni nawk mai.”

A dik hle hian ka hria. Mi tam berte hi chuan kan nun kawnga harsatna eng emaw, awlsam taka kan paltlang theihte pawh hi, a bumboh leh a hrehawm záwng hlira hmachhawn kan chîng a. Tharum thawh hreh lo hialin keimahni leh keimahni kan inbual â ta thin a lo ni.

Zirtawpni tlài khat chu ka pisa bang hi khawpui atanga kan In lam panin ka inkhalh haw a. Ka tlài hle mai. Zanriah ei hun lah a pel duai tawh bawk si. Ka nupui lah chu ka phone lâwk hlek lo lehnghâl a. Ka hmanhmawh tehlul nen motor tam lutuk vàngin a hmanhmawh hleihtheih bawk si loh. Ka thin a ur teuh mai. In ka thlen hun chuan— “Ka hmanhmawh tehlul nen traffic jam a nasa lutuk a, ka rawn thleng hmá thei ngang lo a ni.” Kan nu’n, ”Engah nge i rawn chhuah hmá pawhin i tlài tùr thute chu i rawn phone lâwk mai loh,” a lo ti ngei ang. ”Aw, eng nge maw dang chuang le, hei ka lo thleng der tawh tho alawm,” ka ti ang a. “A ni maw, nilêngin i rawn phone beiseiin ka lo awm a,” a ti zui leh ngei ang. “Nang sava no duhawm rawn phone mai loh hi tih tùr dang ka nei lo tih ka hre lo alawm,” ka ti ang a. “Rawn phone ka tum lo hrim hrim a ni ti la a nih chu,” a la ti fo ngei ang. Chutiang vêl suangtuah chuan thinrim teuhin kan kawtkai ka thleng a.

Car atanga chhuk pah chuan ka car kawngkhar chu ka’n khar tau bur mai a. Ka thâwm hriain ka nupui chu chhawng chung tukverhah hian a rawn dâk a.

“Sawi ta che, sawi tùr i neih chu...” tiin kan au nghâl ngawt pek a. Chutah, ka nupui chuan, “Lutuk, Jack i hawh duh em ni?” a rawn ti sap a.

('Want to borrow a Jack', JP Mc Evoy ziak lehlin a ni. —C.Lalawmpuia)

Read more...

Footballer Rilru Paukhauhte Chu...

¢ Hmingsanga

Kan phak tawk leh tlin tawk tlem mah se Mizote hi infiamna lamah hma kan sawn theih dan tur ngaihtuah hian ka lo buai ve em em thin a. Ngaihtuahna a kal ding laklawh phei chuan rualawh a na zual thin. Football khawvela a inkhel thiam leh larte inkhelh laia rilru luah hnem ber chu, Mizo footballer-te hian football khawvelah hian hmun an chang ve ang em tih hi a ni.

Mizo footballer-te hian football khawvelah lang tham khawpin talent an nei tha a. Mahse tlakchham lian tak an nei nia ka hriat ve chu tih hram hramna te, tawrhchhelna te, tumruhna te, beidawng lova beih fan fan peihna te a ni a, mahni inthunun kawngah te tanlak a tul hlein ka hre ve thin. Heng zawng zawng hi football khawvela dam khawchhuahna tura a pawimawhzia chu kan hre theuh awm e. Professional footballer-ho hi an danglam hle a. An professional-na hi an hrechiang em em a. Engtik lai pawhin discipline a tha chu ka ti hauh lo. Mahse an eizawnna ah hian an chiang a. Tih mai mai hi an nei khat hle.

Player tin mai hian first XI ah hmun chan tumin theihtawp an chhuah a. Club khata khel leh ram tana khel player-te hi nasa takin an inel thin. A chang chuan first XI-a hmun chang char charte pawh a chang chuan khelh loh chang pawh an nei ve bawk tih chu a hrechiangtute kan ni awm e. A chang chuan football-ah hian inhliam vang te emaw coach-in a game plan a zir a, player a hman te pawh a awm ve bawk a. Thil chiang tak pakhat erawh chu, an khel phak emaw khel phak lo emaw pawh ni se, kei chu ka thiam tawh, zir belh tur ka nei lo an ti mai mai lo khawp mai.

Indian football ah han lut ve ta ila; Indian footballer-ho zingah chuan la thleng sang bera chhal Bhaichhung Bhutia nunah hian zir tur tam tak kan nei. Ani pawh hian a professional footballer nihna hi a ti mai mai lo khawp mai.

Bhaichung-a hi a thiante tawngka vel atanga ka lo hriat danah chuan mi in-discipline tak mi a ni a, match a neih dawn reng reng chuan eng ang pawn a bulah mi party nasa mah se a mu hmak zel a ni awm e. A tumruhin a beidawng mai mai lo a ni tih kan hriatna chu India football-a super star nih maiah khan a duh tawk lo a, England-ah inzir belh leh turin a la kal leh ta fo a nih kha.

Hetah tak hian Mizo chu ni ta se hetiang khawpa mahni rama lar tawh ram danga inzir belh leh tur chuan a kal peih hi ka ring tawh miah lo. Mahse, ani pawh hmuh theih khawpin a England awm chuan amahah hmasawn rah thar a rawn neih tir leh a, tun thleng hian Indian stiker-ah chuan amah thlaktu tur an la hmu chuang lo a ni ber e. A mimal tak pawha Bhaichung-a mak ka tih em emna chu kum 1996 vel kha a vanglai rawn intan a ni tawh a, mahse tun thleng hian a fit that-a a inhliam loh chuan a pu thin Shubhas Bhowmick meuh paw'n 'foreign stiker kan ngai lo, Bhaichung Bhutia a awm chuan' a ti ngam ngat a nia. He Indian footballer hlawhtling ber a chal ngam nunah hian entawn tur tam tak Mizo teah hian min hnuh chiah niin ka hria.

David Beckham kan hre theuh awm e. 98 World Cup-ah England manager Glenn Hoddle chuan game a in-concentrate tawk a tih vangin England-in game hnih an khelhah chuan a awltir phawt a. Match thumna Colombia nen an khelh tumin hla tak atangin free kick an hmuh chu goal-ah chantirin England chu 2–0 in an chak. Quarter final-ah Argentina nen an inkhelh tumin red card a hmu. He inkhelah hian England chu penalty shoot out-ah chak loin, England chak loh chhan pakhat chu Beckham tiin chanchinbumi leh supporter tam tak ten an ngai. An sawisel luai luai a, London pub thenkhatah phei chuan a lim te pawh an hal hial. United lamah chuan 98-99 season chu kum tha a ni a, United chu Premier League, FA Cup leh Champions League-ah te champion a nihpui a, heti chung pawh hian England fans tam takte chuan World Cup-a hnawhchhuah a nih avang khan demna thu an la chhâk chhuak reng tho. England chhuahsan a duh hial a, mahse amah lo chhertu Manchester United meuh han chhuahsan chu a hreh hle. United-a châm tur chuan thutlukna an siam leh ta rih zawk a.

Sir Alex-a fachuam ti hiala sawi thin David Beckham-a hian a pu hi a tilungawi lo nia sawi a ni. Sir Alex chuan Beckham-a hi Spice Girl-a mi Victoria Adams nen an inneih hnuah footballer nunin a nung tawh lo niin a sawi thin. Footballer ai mahin film star nun ang maiin a nung a ni, a ti. Kum 2000 khan Beckham-a fapa chu a damloh avangin kar khat chhung chu training awlin chawlh an pe a. Mahse hetia dam lohna avanga chawlh an pêk chhung hian Beckham-a chu London Fashion Week tih velah a kal tih chanchinbu lamah a thlalak nen lam an rawn tarlang ta si. A pu Ferguson-a thin a rim kher mai. Hei vang hian kar hnih hlawh £50,000 an cut sak bakah Leeds United nen an inkhelh tumin awltir a ni satliah lo a, squad-ah pawh a hming an telh duh lo. Inkhel pawh mipui zing atanga en turin a ti zui bawk. Hemi hnu hian kum 2003 FA Cup final-ah Arsenal an hneh lo a, hemi tum hian dressing room-ah Sir Alex chuan Beckham-a chu, “Ashley Cole khan a va dah nil chiang che ve. Nep lutuk...!” (A saptawng chuan tawngkam chhe tak a hmang, Mizo tawng chuan dah a rem lo) tih pahin a bula ball boot awm chu an chhuih zui a, chu boot chuan Beckham-a lû-ah tak a va fuh a. A lû a thi zawih zawih a, Beckham-a chuan tap chungin, “Min va han hmusit em em ve,” tiin a chhâng ve bawk. Fergie chuan an club physio chu Beckham-a chu buaipui zawm turin a hrilh a. Beckham-a lu hi hmun hnih laiah thui a ngai nghe nghe.

Chu thil thleng chu chanchinbumiten an hriat an hlau hle na chungin an hre chhuak ta tho. Sir Alex-a chanchin chu khawvel hriatah a thang mawi lo ta hle a nih kha. Beckham-a lah chuan hemi tûk hian Manchester-ah bazar turin a’n chhuak lui ve sak bawk a, a hliam chu thup tumin hair-band hreng mah se tuma’n an hai chuang lo. Sir Fergie lah chuan Beckham-a khawsak dan phung hi a ei lo zual sauh a. “Vawi tam tak footballer nunphung pangngaia nung turin ka hrilh hin a, mahse a nun chu a danglam chuang si lo,” ti te pawhin a sawi chhuak tawh bawk.

A pu nena an inkar boruak a chhe hle. Euro 2000-ah thung chuan England chu mite rin phak bakin a rawn chet thatpui a. Kum 2001-ah chuan BBC Sports Personality of the Year atan thlan a ni. Hemi kum vek hian FIFA World Player of the Year Award-ah Luis Figo pha lovin pahnihna a ni.

Kum 2002-03 season chuan Beckham-a hian United-ah hmun a chang tlem ang reng hle a. Heng thil a thlen hnu thla thumnaah chuan David Bekham-a chuan United chhuahsanin Real Madrid lam a pan a. Kum 11 chhung United a khelh chhung khan match 400 vel khelin goal 85 a thun a ni.

Real Madrid chuan kum li chhung atan Euro mtd 35-in an lei a. English zinga Real Madrid tana khel tawh Laurie Cunningham leh Steve McManaman te hnung a zui a. Madrid a zawm ni hian Beckham-a Jersey hak tur No 23 chu ni khat thil thuah Euro 624,000 man lai an hralh nghal. Beckham-a hian Manchester United leh England tana a khelh apianga a hak thin No 7 chu Real Madrid-ah hian a chang zui thei ta lo. A chhan chu Madrid-ah hian Raúl chuan contract a ziahnaah No 7 hi ha turin an lo ziah fel tawh avangin Beckham-a chuan basketball star Michael Jordan a ngaihsan avangin No 23 chu a ha ta zawk a ni.

Beckham-a chuan Madrid-ah bul a tan tha phian a, match 16 a khelah goal 5 lai a thun avangin Madrid fans te lawm pawh a hlawh viau. Kum 2006-07 season-ah chuan Madrid coach thar Fabio Capello chuan chuan Beckham-a chu a lawm tehchiam lo. Game a khelhtir ngai mang lo a, a khelh ve chhunah pawh substitute bench atanga luhtir a ni deuh ziah.

January ni 11, 2007 khan English footballer David Beckham-a chuan mite rin loh takin Major League Soccer, LA Galaxy-ah khel turin dollar mtd 275 (£128 million) hlawhin kum nga chhung khel turin contract a ziak fel a. A contract ang chuan kum khatah dollar mtd 50 a hlawh ang a, hei bakah hian sponsorship atang pawhin dollar mtd 25 a hlawh ang a, hei bakah hian merchandising sale-ah leh club-in hlawkna a neiah chan a nei bawk ang. MLS-ah hian hetianga player ropui contract ziahpui hi a la awm ngai lo a. Beckham-a contract hi a hmingah “Beckham’s Rule” tiin an sawi fiam hial a.

2006–07 season chhung khan Beckham-a hian Real Madrid match 25-ah vawi 7 chiah first XI-ah hmun a chang. Real Betis nen an inkhelh tum phei chuan squad-ah pawh telh a ni lo. A hun laia footballer lar khan Real Madrid-ah chuan hmun a chang lo tlat si. Mahse Beckham hian fakawmna em em a nei. An coach game plan-a a lan phak ve tak loh avang khan a beidawng ve rum rum mai thei. Mahse a beidawng hlen lo. First XI-ah hmun a chan theihna turin nasa zawk thawhrim a tul tih a chiang a. World class footballer te chu an thawhrim awm vei nen, chu aia nasa a thawhrim chu a hautak viau ang le. A bei hram hram a. A bul atangin a rawn tan tha leh a nih hi tih mai tur khan a rawn bei tha leh a. A thawkrim em em a. A thawhrimna rah ngei mai chu seng-in Real Madrid-ah chuan koh luh a ni leh chiang kher mai.

Dinhmun khirhkhan leh hrehawm taka a din lai khan Beckham-a rilru put hmang tur kha lo suangtuah chhin ila, mahni tawka football khawvela hming cher ve tawh England captain meuh pawh lo ni tawh, footballer zingah pawh midang aia sum hailut hnem rilru kha a na ngei ang. Kan Mizo rilru chu ni se football chawlhsan nghal daih emaw, zu in emaw, practice-naah pawh tih that peih lohna tham a ni a. Chhuanlam siam duh ni se an coach berin hnawla a paih hnu, 'team-ah pawh ka tel leh awm chuang lo' ti chunga traning pawh kal duh lohna tham a ni. Mahse Beckham chuan theih tawpin a rawn sual chhuak leh a. Real Madrid-ah mai pawh nilo England team-ah ngei pawh koh let leh a ni ta a nih kha.

David Beckham hi a hlawh hnem phenah hian tumruhna leh beidawn duh lohna leh thawhrimna nei a ni tih hi chiang takin a hriat theih awm e.

Cristiano Ronaldo hi kan hre theuh awm e. Kum 11 mi lek a nih laiin Lisbon khawpui, Sporting Lisbon youth team-in training an neihna hmun, Alcochete-ah chuan mutbu a kaih pharh a ngai ve ta mai. Nu leh pa te thlazar hnuaia nitin hun chhiar liam ve mai mai, thliarkar pakhata naupang pakhat ve mai kha khawpui nun hre phak hlek loin kum sawm emaw vel a tei kual ve nawk nawk kha a ni a. Inkhelh chu thiam hle mah se, naupang thang duh tak a nih loh avangin mi thenkhat chuan professional huang chhungah pawh han zuang lut ve mah se a thlen thui tak tak an ring lo. Sporting Lisbon youth team a zawm chuan football khel thiam ni tura zirna tha a dawn bakah, ei leh in lam pawh hnianghnar zawkin a dawn ngei dawn a, chaw tha tinreng dawngin, a taksa pawh chu hmuh theihin a thang. Naupang te tak tê ni thin kha a thang awk awk a. Patê ti-a sawi thin chu pa pangngai tak a ni ve ta. Inkhelh lamah pawh a thiamna chu nasa taka tuaihriam a ni.

Madeira atanga Lisbon a zawm khan kum 11 mi lek a ni a. A unaute leh a nu leh pate a ngai thei lutuk a, “A tir lamah phei chuan ni tin deuh thaw ka tap ni berin ka hria,” a ti.

A lungleng lutuk hnem nan Sporting Lisbon thuneitute pawhin a nu chu thla ruk vel a fapa awmpui turin an youth team training-na hmunah hian an awmtir ve hial a. Hei mai a ni lo, thliarkar atanga kal a ni a, a tawngkauchheh pawh a danglam deuh avangin a awmpui naupang dangte pawhin an hmuhsit phah. Hei vang tak hian tawng pawh a tawng tlem phah reng a. Mahse, chung a tawrhna zawng zawngte chuan football khawvel-a dam khawchhuah theihna turin chhelna nasa tak a siam a ni. Tun dinhmun a thlen theihna pawh hi a tawrhchhelna leh a tumruhna vang liau liau a ni a tih loh theih loh ang.

Euro 2008-ah khan England nen an inkhelh tumin England chhuanvawr Rooney kha Ronaldo vang khan red card a hmuh phah nia ngaiin England chak loh chhan pawh Ronaldo fin phakar vangah ngaiin England fans te huat leh ngei rawn chu Ronaldo kha a ni. Euro 2008 khelh zawhah England-ah Manchester United-ah a kir leh ngei dawn tih a chiang a. Rooney nen khan an khel tlang leh dawn tih pawh a chiang. Rooney red card hmuh chhan kha Ronaldo vang a ni kher lo mai thei. Ronaldo leh Rooney inkarah thudik tawk lo lah a thang nasa. Chutianga hun harsa leh kirh taka a din lai chuan Ronaldo rilru-ah tumruhna leh tawrhchelna a insiam thar a. Kan hre theuh ang a, Euro zawha an rawn inlar leh chiah kha chu a rawn che pui hle a nih kha.

England mipui huat rawn a ni si, dinhmun hrehawm leh khirh taka an awm lai khan media lam mi pakhatin a kawmnaah chuan ti hian a chang a: "England mipui rilru ka hneh leh theihna awm chhun nia ka hriat chu khelmual chhung hi a ni a, chuvang chuan ka ni tin practice-naah theihtawp chhuahin ka bei a, ni tin mai hian thil thar thiam chhuah hi ka tum a, chu chuan tun dinhmun hi min hruai thleng ta a ni," tiin.

Kan Mizo rilru nen chuan a inperhsan hlein ka hre thin. Mizoah chuan tlema han lar deuh hian thiam ta berah kan inngai nghal ringawt a, kan duhtawk deuh ti tih nghal deuh mai a. Ronaldo te anga ni tin thiam belh tum zel hi Mizo footballer zingah an tam lo viau mai thei.

Ronaldo hi a pu hlui Sir Alex ngei pawhin, "Ani hi chu a thawkrimin a tum a ruh em a, hei vang hian a phu a ni -hlawhtlinna," a ti hial a nih kha.

Ronaldo hian harsatna leh hrehawm tam tak a tawrhte chu chhel takin a tuar chhuak a. Hlawhchhuah hlawhtlinna hlimawmzia hrechiangtu a ni. A thawhrimna leh a taimakna zawng zawngte avangin a hming chu khawvel hmun tinah a thang a. Football khawvelah a hming a thang a. A thang zual zel mai thei bawk.

Read more...

BEAUTY SECRETS

¢ Debbie Chawngthu

Kan ei leh in mai bakah kan nitin nuna kan thil hman hrang hrangah te hian nalhna leh mawina min pe thei an awm a,chungte chu i han tarlang teh ang. Taima taka inenkawl peih te tan chuan rah tha a chhuahpui ngeiin ka ring tlat a ni.

1. I vun mam leh no tura i duh chuan lapua bawnghnuteah chiah la,c hu chuan i hmai leh nghawng hru chhuak la, darkar chanve hnuah tui lum pep pepin i phihfai leh dawn nia. Nitina hruk pawh a pawi lo.

2. Chi fiante khatah bawnghnute fian lian telh la, chi a tuiral hnuah i mut hmain i hmaiah hnawih ang che. Hei hian vun a ti mam duh a ni.

3. I vun a mawm anih chuan tomato tui fian lian khatah sertui engemaw zat far la, i hmaiah hnawih rawh. Minute 20 chhung i chiah hnuah i phihfai leh dawn nia. Vun mawm a tih ziaawm mai bakah vun kaw zau tawh a ti zim leh thei a ni.

4. Dawnfawh tui hi vun tih tharlam naniI hmai leh nghawngah hnawih thin ang che.

5. Alu hi rawt sawm la, a tui sawr chhuak rawh. Chu chu i hmai chiah nan hmang la, zankhuaa chiah pawh a pawi lo.

6. Carrot rawt sawm la, a tui sawr chhuak rawh. Carrot tui chu fiante hmun li a thena hmun khat la la, chutah chuan khawizu chhuanlum fiante khat telh leh ang che. I hmaiah hnawih la, minute 20 hnuah i phihfai leh dawn nia.

7. Thingfanghma hi phel la, i hmai hruk nan hmang thin ang che.

8. Coconut tui hi in atan mai bakah vuna hnawih pawh a tha khawp mai.

9. Puan pan nem tak la la, i mit leh hnar zawn tur zai awng rawh. Puan chu olive oil chhuanlumah chiah la, chu chuan i hmai khuh ang che. Darkar chanve i chiah hnuah a mawm zual lai hrufaiin phih lo la. Zingah tui lum pep pepa i phih hnuah tui vawtin i hmai chu theh thawt thawt ang che. Hei hi vun ro tan a tha khawp mai. Olive oil mai bakah glycerine pawh a hman theih.

10. Olive oil leh artui chawhpawlh la, i hmai leh nghawngah hnawih rawh. A ro thleng nghak la, chumi hnuah lapua tuiluma chiah hnawmin hru ang che. Hei hian nasa takin vun chuar tur a veng thei a ni.

11. I vun hmelhem riaua i hriat chuan hetiang hian ti ang che ~ A hmasain tui hu in i hmai chu ur phawt la, chumi hnuah fai takin phih ang che. I tihfai hnuah olive oil sertui nena pawlh hnawih leh la, minute 20 chiah ang che. Lapaw hnawmin hrufai leh la, vun tlangin minute 5 chhung hru leh moisturiser i inhnawih leh dawn nia.

12. Vun ro neih vanga i buai anih chuan thil dang inhnawih buai vak lovin baby oil inchulh thin ang che.

13. Vun ro tihfai nan artui chhungmu pakhat, olive oil fiante khat leh sertui far chawhpawlh inhnawih thin ang che. Minute 20 chiah hnua phihfai leh mai tur a ni.

14. I vun a mawm viau anih chuan tui vawt tak (ice-water) ah sertui tlem far la, chu chuan i hmai theh thawt thawt rawh.

15. I mit a kham viau anih chuan sertui fian lian li leh tui vawt fian lian li chawhpawlh la, chumi tuiah chuan lapua chiahin i mit khuh nan hmang ang che.

16. Vun kaw zau leh vun mawm tihreh nan ser phel la, chu chuan minute 10 chhung i hmai hru kual thin rawh.

17. Sam tla nasa enkawl nan ser sawr la, chutah chuan coconut tui fianlian li telh la, i lu leiah tat chhuak vek ang che. Darkar khat i chiah hnuah sufai leh ang che. Hetiang hian karkhatah vawikhat tih ziah tur a ni.

18. Artui chhungmu pakhat, sertui leh olive oil chawhpawlh la, chu chu i hmaiah hnawih rawh. Hei hi vun thap tan a tha a ni.

19. Sertui fiante khat, fanghma tui fiante khat leh carrot tui fiante khat chawhpawlh la, i hmai leh nghawngah hnawih rawh. Minute 20 chiah hnuah phihfai ang che. Hei hi vun tih ngo nan a tha a ni.

20. Ha var tak neih i duh chuan karkhatah sertui leh chi chawhpawlhin i ha nawt thin ang che.

21. Ser thuk tak ni lem lo i tihreh duh chuan coconut ro tawh hi a ut thlengin meiah rawh la, a tui sawr chhuak ang che. Chu chu i serah zing takin hnawih ang che.

22. Artui var lai hi lu leiah i suk hma minute 30 chhung chiah thin la, i sam a nung sawt ang.

23. Lipstick hnawih nasat emaw man tlawm lutuk hman hian hmui a dum duh hle a, a tihreh nan zan i mut hmain glycerine, sertui leh khawizu chawhpawlh hnawih thin ang che.

24. Arngeng rawn awm thut langsar lo thei ang bera i awm tir duh chuan buh hnang khal tha lai la la, chu chu i arngengah hnawih ang che. Ro vek tur anih avangin zankhuaa chiah a ngai tlangpui thin.

25. Perfume i inhnawih reng rengin i awr, i beng hnung lam, ban rek, bek leh awmah hnawih thin ang che. Thisen kalna lai an nih avangin perfume rim a cham rei bik a ni.

26. Khawizu fian lian khat leh artui var lai fian lian khat chawhpawlh la, chutah chuan a ti diak turin chhangphut tlem telh ang che. Hei hi i hmaiah hnawihin darkar chanve chiah ang che. I hmai i phihfai zawhah moisturiser inhnawih leh ang che. Hei hian vun chuar tur a veng a, kar khatah vawikhat tal i tih ziah peih chuan i lang naupang rei ang.

Read more...