Monday, July 26, 2010

CATALONIA Leh ZORAM : Anni leh Keini

¢ Hmingsanga

'World Champion Spain an ni ta' tih rual khan Spain-ah chuan Catalan leh Spain tih thawm a ri ring zual sauh a, a duh thawh zualin 'Catalonia player-te vangin Spain an champion' an ti a. Spain chu ram pakhat a ni a, Catalonia chu Spain ram bungkhat ve mai a ni. 'Spain aiawh a khel phak an ni hi lawm rawh se' ti pawl an awm bawk a. World Champion an nih lawmnaah pawh Spain National flag zingah Catalonia flag a langsar hle a. Heng thu hi tun hnaia World Cup khelh lai leh khelh zawh hnuah thil thar a ni lo. Football ah a ni emaw, politics leh economics dinhmun thlengin Catalonia leh Spain chungchang hi chuan thuk takin zung a kaih tawh a. An inhuatna hian kawng hrang hrangin hlet a chhuah a, Football khawvel hi hlet a chhuahna pakhat leh langsar ber pawl a ni hial awm e.

Spain-ah ram bung then hrang sawm leh pasarih zinga pakhat chu Catalonia hi a ni a, an khawpui chu Barcelona a ni. Catalonia hi 32,114 Km² a zau a ni a. Tunah hian mihring 7,504,881 vel an cheng mek a. Spanish, Catalan leh Aranese tawng an hmang a. Spain hmarchhak lama awm, Spain atanga inlakhran duh, Catalan mipuite chuan tunhnai lawk pawh khan Catalonia Autonomous Community te huaihawtin Barcelona-ah Constitutional Court thutlukna siama an lungawi loh avangin kawng an zawh a. Chu Kawngzawhnaah chuan mipui maktaduai khat chuang zet an pungkhawm a ni.

Kum 2006 khan Spanish parliament chuan Catalonia regional parliament chu taxation leh judicial lamah thuneihna zau zawk a pe a, hei bakah hian airport, port leh immigration chungchanga thuneihna pawh a pe bawk. Mahse kumin June 28 khan Spain Constitutional Court chuan chuan Catalonia-ten an ram bial sawina atana 'Nation' a hman chu dan phalna a ni lo a, an ram danpui chuan ram pakhat chauh, Sapin chauh chu Nation-ah a pawm a ni, a ti. Catalonia autonomy thuneihna eng emaw zat chu pawmsak mah se, eng emaw zat a thlak danglam sak bawk.

Mipui pungkhawmte chuan Catalan flag vaiin, 'Catalonia chu rambung hran a ni a, thutlukna pawh keimahni siam a tur a ni' tiin an au a, 'Spain ram mi kan ni ve lo' tih thu ziakte pawh an keng bawk. Kawngzawhte chuan 'Hei hi Catalonia tana independence sual tura kan bul tanna an ni' an ti. Catalonia bialah hian Spain mipui maktaduai 47 zinga maktaduai 7 vel an cheng a, Spain ramin thil a tharchhuah zinga 25% chu he bial chhung atanga chhuak hi a ni.

Spain-in World Cup a khelh apiangin an khawpui Madrid leh khawpui dangah te chuan football fans sing tam takin big screen-ah inkhel an thlir thin a. Final-ah phei kha chuan Madrid khawpuia mipui nuai chuangin screen lianah an en a. Chutih lai chuan Spain atanga indan tuma zalenna sual reng Catalan mipuite chuan World Cup chhunga a vawikhatna atan final kha an khawpui Barcelona-ah a huhoin screen lianah an en ve a, chutah chuan mipui 75,000 zet an punkhawm ve hial a nih kha. Spain inkhel aimahin Spanish team a tel Barcelona player-te an ngaih pawimawh zawk vang a ni nghe nghe.

"Two languages, two peoples... two countries," an ti mai thin Catalan leh Spain chungchang hian silai lek leh tharum hmanga han innuai bawrh bawrh a rem loh chin a awm a. Heng vang tak te pawh hi a ni ang, football hmangin an indo a, an indona hmun chu khelmual chhung a ni. A hmingah El Classico tih a ni a. Catalan inpui Barcelona club motto hi 'More than a club' tih a ni a, football club piah lam deuh thil pawh a tel tih a chiang a.

Heng football club pahnih FC Barcelona leh Real Madrid te inkarah hian 'hnam thil' thuk takin a inphum a. An player neih te chu tu pawh ni se; Spainish leh Catalan lam a kawk tho tho a ni. Real Madrid leh Barcelona hi season tin vawihnih an inkhel ziah a, an inkhelh chhung hi chuan khawpui lian pahniha mipuite mai ni lo, Spain ram mipui hian hna thulh thakin an thlir thin an ti.

Kum engnge maw zat kal tawhah khan Catalonia ho hian FIFA hnenah pawh Catalonia hminga football khelh phalsak ve turin an lo ngen tawh thin a. Vawiin thleng hian an thil ngiat chu la hlawhtling lo mahse theihtawp a nawr chhunzawm zel an tum niin an sawi.

Catalonia national football team pawh an din hial a. Catalonia Football Federation-in a enkawl team hi Selecció Catalana, Selecció de Barcelona emaw Catalan XI tiin an sawi thin. Sawi tak ang khan FIFA emaw UEFA ah emaw an inziak lut lo a, an thei rih lo bawk a. Kum 1904 atang khan he national team hian international-ah game eng nge maw zat chu a lo khel ve tawh a, an khelhpuite zingah chuan Nigeria, Brazil leh Argentina te hi ram langsar pawl an ni ang. Nikum pawh khan Nau Camp-ah Argentina national team nen inkhelin 4 - 2 in an chak ! Tichuan nikum November thla khan FC Barcelona ropui taka lo enkawl tawh thin tu Johan Cruyff chu an national team enkawl tur hian an sawm lut hial a nih kha.

Spain in 2010 World Cup squad a puan pawh khan Catalan lamah chuan player pasarihin Spain aiawhin an khel dawn an ti duh lek a ni. Catalan lam atanga tel te Victor Valdes, Gerard Pique, Carles Puyol, Joan Capdevila, Cesc Fabregas, Sergio Busquets leh Xavi te an ni a, Catalan a piang ni lo mahse Catalan club FC Barcelona a khel Andres Iniesta, Pedro leh David Villa te chu anmahni ram mi ang hial a an ngaih tawh te anni bawk.

Catalonia mipui tam zawk chuan Spain kha an tan lo a, an tan zawk chu Catalan chhul chhuak player-te kha a ni. Boruak tha lo a awm theih palh hlauin Catalans lam leh Spain thuneitute chuan tawng pawh an fimkhur hle a, a hlimawm zawngin boruak siam an tum hram a. Mahse Catalan extremists thenkhat chuan Spain kha final-ah khan chak lo se lawm avangin an auchhuak duh hial khawp ang tih tur a ni.

Football vanga World Champion ni thei khawp a dinhmun ropui a hlangkaitu Spain national team boss Vincente Del Bosquet pawhin, "Spain team thatna pakhat chua kan inlungrualna a ni" a ti mawlh mawlh kha. FC Barcelona hian club member 173,701 vel an nei ang a sawi a ni a, a tam zawk hi Catalans mi leh sa te an ni a, FC Barcelona Champions league a an champion khan World Cup a champion nen an lawmna chu a danglam lo niin sawi a ni a.

Read more...

Chhinlung chhuak Zofate PARLIAMENT tur chu

India, Burma leh Bangladesh-a cheng Zofate tana rorelna inpui tur din tum a ni a, a hmingah Zo Inpui tih a ni.

Zo Re-Unification Organisation (ZORO) chuan August ni 9-ah International Day of World Indigenous Peoples an hmang dawn a, hemi ni hian UN-in social, cultural & traditional institution din tura a tih anga din Zo Inpui chu Mizoram Governor MM Lakhera chuan a hawng dawn a ni. He ni hian hmun hrang hranga Zohnahthlak awmte aiawh te, political party hrang hrang president-te'n thu an sawi ang.

August ni 12, 2009-ah ZORO sawmnain Mizoram leh Mizoram pawna tlawmngai pawl hrang hrang leh Mizoram chhunga political party hrang hrang an kalkhawm a, Zo Inpui chungchang hi an ngaihtuah a ni. November ni 25, 2009-ah ZORO hian Aizawlah Zofate Hnam Inkhawmpui an huaihawt leh a, Zo Inpui din hi an pawm ta a ni. Hemi tum hian heng pawl hrang hrang aiawhte hi an tel: Mizo Zirlai Pawl, Mizo Students Union, Zoram Youth Convention, Mara Thulya Pi,
Nunna Lal Hnam, Peace Accord MNF Returnees Association, Zo Indigenous Forum, Central Chin Women Organisation, Manipur Tribal Council, Chin Youth Conference, Zanniat Youth Organisation, Paite Tribe Council, Mizo National Front, Mizoram Peoples’ Conference, Zoram Nationalist Party, Mizoram Pradesh Congress Committee, Hmar Inpui (Manipur) leh Zo Re-Unification Organisation te. Palai zawng zawng 160 an ni.

“He inkhawmpuia lo kalte hian Zofa zawng zawngte hi thlah khat, unau chhul khat kual kan ni tih kan pawm a. Kan hnam pianpui chanvo dik tak chu kan chan leh ngei theih nan, UN Thupuan, 2007 (UN Declaration on the Rights of Indigenous Peoples, 2007) zaizuiin ZO INPUI din ni se kan ti," an ti.

“A din dan tur kalhmang leh ruangam chu, ZORO General Headquarters-in a tul anga phungbawm sawmin hma la nghal se kan ti,” an ti a, ZORO chuan hma an la zui ta a ni.

Zo Inpui Rorelna Huang chu hetiang hi a ni ang:

(a) Hnam Inkhawmpui (National Assembly): Zo Inpui Rorelna sang ber chu National Assembly tih a ni ang a, Zoram-Lai khawpui Aizawl-ah emaw, hmun remchang dangah emaw bun a ni rih ang.

(b) Zo In: Ram bung then pasarih-ah Rorelna In a awm theuh ang a, chungte chu Zo In tih a ni ang (Hetiangin: Zo Inlai, Zo Inchhak, Zo Inthlang, Zo Inchhim, Zo Inhmar, Zo Inchhimchhak & Zo Inhmarchhak.)

Zo Inpui Puipate (Office Bearers) chu a hnuaia mite hi an ni ang:

(1) Khaipa Ber: President
(2) Khaipa(te): Vice-President
(3) Ziaktu Lian: General Secretary
(4) Ziaktu(te): Secretary
(5) Sum Vawngtu: Treasurer
(6) Sum Ziaktu: Finance Secretary

Puipate hi Zo Inpui khaipa an ni ang a, hna tul apiangah mawh an phur ang. Pisapui chelhtu an ni ang.

Zo Inpui Inkhaichhawn dan chu hetiang hi a ni ang:

(a) Hnam Inkhawmpui (National Assembly): Hei hi Zo Inpui inkaihhruaina leh inrelbawlna chungchanga thuneitu sang ber a ni ang a, a tul ang zela koh thin a ni ang.

(b) Roreltute Inkhawm (Executive Council): Hei hi thuneitu sang ber dawttu a ni ang a, Hnam Inkhawmpui remchan loh thulhah a aiawhtu a ni ang. A tul ang zela koh thin a ni ang a, Zo Inpui rorelna thu kal lam leh haw lam a thlir thin ang.

(c) Puipate Inkhawm (Office Bearers’ Meeting): Hei hi Zo Inpui kaihruaitu leh enkawltu bulpui ber a ni ang. Inrelbawlna leh thil tul apianga sulsutu tur a ni. A tul ang zelin hna thawktu HUANG BIK (Cell/Sub-Committee) leh DAN TESEP (Entirnan: Puipate leh Roreltute thlan dan te, Sum enkawlna chungchanga dan tulte leh thuneihna chin dan te) a siam thei ang.



A Thil Tum Tlangpui

* Ram leilung fa, tualchhuak hnamte pianpui dikna chanvo, UNO Thupuan- 2007 zaizuia tipuitling tur leh chang ve ngei tura hmalak.

* Ni hnuaia khawvel mihring leh hnam tinte chanvo dik tak: hnam inpumkhatna, dam khawchhuahna leh zahawmna te, Siamtu malsawmna, hamthatna leh hlimna Zofaten kan chan ve theih nan.

* Kan hnam dan, sakhua leh khawtlang inrelbawlnate humhima vawng nung leh tihmasawn zel turin.

* Ram rorelna huang khat hnuaia Zofate kan insuihkhawm leh theih nan.

* Siamtu min pek boruak thianghlim leh nuam kan neih zel theih nan kan ram thing leh mau, ram, leilung hauhsakna leh nungchate humhim turin.

* Kan ram leh hnam chimrala a awm lohna turin kan hnam nunphung, kalphung leh serh leh sang te vawnghim turin.

* Zofate indaidanna awm tawh lova, zalen taka kan inkalpawh theih nan te, hmasawnna kawng tinrenga ke kan pen ve theih nan.

* Kan chhehvela hnam dangte nen inngeih leh hlim tlang taka kan nunho theih nana kan dikna chanvo te inzahtawn sak turin.

* Tunlai khawvel hmasawnnate hi a tha zawnga Zofaten kan ban phak ve theih nan.

* Khawvel remna leh muanna awm theihna tura hma la ve thei turin.

Read more...

India nge Mizoram?

World Cup final-ah Spain-in Netherlands an hneh a, Spain defender Carles Puyol chuan Spain flag ni lo Catalan flag a lekchhuak a nih kha. Spain aia Catalan ngaisang an ni a, duhthlang thei ni ta se World Cup-ah khan Spain aiawha khelh aiin Catalan aiawha khelh an duh zawk hial ang. Mizo footballer, Zozam Weekly-in a biakpawhte pawhin theih ni se India aiawha khelh aiin Mizoram aiawha khelh an chak zawk ve tho!

Robert Lalthlamuana, Churchill Brothers rinrawl, U-17 AFC qualifying round-ah India team captain ni pha ngat, India aiawha tum engemaw zat lo khel tawh, Robert Lalthlamuana chuan World Cup khel ve dawn ta se, India aiawha khelh aiin Mizoram aiawha khelh a chak zawk thu a sawi.

"Ka thu ni se Mizoram aiawha khelh ka chak zawk, Mizoram ka duhsak zawk," tiin Zozam Weekly a hrilh a ni.

"Mizoram hmingin World Cup khel ila chu khawvel hriata Mizo hnam kan puanzar theihna a ni dawn a, chu chu ka duh," tiin Mizoram aiawha khelh a chak zawk chhan a sawi.

"India team-ah vanneihthlak takin ka khel fo a, Mizoram chu India ram state pakhat a ni a, international level-ah India aiawha khelh a ngai a. Kan khelhna team a nih avangin India aiawha ka khelh pawhin theihtawp ka chhuah tho a, amaherawhchu, duhthlan theih chu ni se international level-ah Mizoram hian khel ve thei se chu Mizoram hming ngeia khelh chu ka duh zawk ang," a ti.

"World Cup hi lo khel ve dawn ta ang ila, India hminga khelh aiin kei chuan Mizoram hminga khelh ka chak zawk," tiin Pune FC striker Jeje Lalpekhlua pawhin Zozam Weekly a hrilh.

"World Cup-ah Mizoram hminga khelh ka chak chhan chu Mizo kan nihna pholanna a ni dawn a," tiin a chak chhan a sawi.

"India ram state pakhatah kan awm a, India aiawhin kan khel a, mahse, Mizoram tan ngeia ka theihna zawng zawng hman chu ka chak," a ti bawk.

India hian Asian Games leh Asian championship khelh ngei tumin player naupang deuhte a hrual mek a, tunah pawh chu'ng footballer-te chu an camp mek. Jeje-a bakah Mizo tlangval dang pahnih- Malsawmfela leh Lalrindika te pawh he camp-ah hian an awm mek a, Malsawmfela leh Lalrindika ngei pawh hian theih ni se India hminga khelh aiin Mizoram hminga World Cup khelh an chak zawk.

"Mizoram hian World Cup khel ve thei dawn ta se, kei chuan India hminga khelh aiin ka chak zawk ang," tiin Malsawmfela chuan a sawi a, "Mizoram hminga kan khelh chuan Mizo hlang kan ni dawn a, Mizo hlang nih a chakawm alawm," a ti.

Lalrindika pawhin: "India angin Mizoram hian international match khel ve thei dawn ta se, India hminga khelh ai chuan Mizoram hminga khelh a chakawm zawk," a ti.

"Mizo kan nia, Mizo kan nihnaah Mizoram aiawha khelh chu thil chakawm zawk a ni hrim hrim a, tin, Mizo nihna kan pholanna tur a nia," a ti a, "International level-ah Mizo hlanga khelh hi a chakawm ve hrim hrim," a ti bawk.

Mizo footballer pakhat, a hming tarlan duh lo chuan India hminga World Cup khelh aiin Mizoram hminga khelh a chak zawk thu sawiin, "Inkhelh dawna hnam hla sak laiin kei chuan rilru leh tih tak zetin India hnam hla hi ka sak theih ka ring lo, kan thiam mumal ve lo hrim hrim a, tin, a awmzia pawh ka hre tak tak lo a, chu ai chuan Mizoram hla ngei thinlung taka sakin tha a za zawkin ka ring," a ti.

Read more...

Eng tin zel nge ni ang?

'Rih dil leh Mizoram' tih ziaktu Siamkima chu Mizoramah cable TV a rawn luh kum, 1991-ah a thi a, cable TV-in Zofate a nuai dan a hre hman lo. Jordan luiin Rih dil a chim pil mek a, Mizorama lui lian ber chu Jordan lui a ni tih chu a thlir dan a ni. Cable TV-in Zofate a nuai dan hi hre hman ta se Jordan lui hi Mizorama lui lian berah a ngai tho ang em? Ganges lui zawk hi Mizorama lui lian berah a ngai ang em?

Cable TV lo luh atanga rei lo te, 1996-ah khan Cricket World Cup-ah India team an chak chuan Aizawlah halpuah a puak thin. A hma chuan cricket ngaisang lo hnam kan ni thin a, inkhelah pawh India kan tan ngai lo. Mahse, chu'ng chu hmanlai hun a chang ta mek a nih hi.

Kum sarih kum riat vel kal taah mai te kha chuan K|P variety show velah te hian vai hla sa chunga han lam vel te hi fiamthu nuihzatthlak lutuk a ni thin. Tunah chuan vai hla insaksiak enin TV kan kil tuau tuau a, kan sawi zui luih luih mai.

Heti zawng hian chhut ta ila - vawiina pitar leh putarte hi an naupan lai chuan 'Mizo' an la inti kher lo mai thei; khualkhuaa han intawn chang te chuan "tu khua nge i nih?" tiin an inzawt thin a nih kha. "Khawi khua nge i nih?" an inti lo, "Tu khua nge i nih?" tiin an inzawt thin. Mahni lalte kha identity-ah an hmang tawp mai niin a lang. Khawchhak lam atangin eizawnna zawngin kan vak a, lo-a neih tur ram remchang kan hmuhna hmunah inbengbelin, lal hrang hrang hnuaiah kan khawsa thin a nih kha. Kan van kan vak a, chutia kan vah kan vah lai chuan sapho nen khan kan intawng ta thut mai. Sapho nena kan intawn lai khan khaw hmun nghet neihna chang te pawh kan lo hre ve tan a, kan mihring ve tawh viau niin a lang. Mahse, kan la chak lo hle a, kan la derdep hle a, kan culture leh kan tradition te kha a la derdep hle. Chutiang kan nih lai chuan sapho an rawn lang hlawl a, an rualin Kristianna a rawn lang nghal thawt bawk. Khatih laia kan la hniamzia leh derdepzia te ngaituahin, Kristianna kha ram la nghal duai duai lo chi niin a lang lo. Kum 50-in Kristianna kha rawn lut tlai se, kan lo ngelnghet ve viau tawh ang a, Zofate zingah ram a la chak lo sawt ang tih a rinawm. Chuvangin, kum 50 vel chhunga Kristiana kan inlet fai puk thei mai hi rilru ngheh loh vang tia puh nghawt theih pawh niin a lang lo.

Sapho hnuaia kan awm laia rei lo te chhunga Jordan luiin ram a la duai duai mai kha thil mak niin a lang lo a, vaiho hnuaia kan awm laia rei lo te chhunga Ganges luiin ram a la duai duai a nih pawhin thil mak a ni bik lo ang chu!

Sapho nena kan intawn tirhah khan kan la ngelnghet lo hle a, identity mumal pawh kan la nei lo ti hialin a sawi theih ang. Kum engemaw zat liam tawh mah se vawiin thlengin identity-ah chuan kan la buai reng a, 'Mizo' kan hrilhfiah dan pawh a la hrang nuai mai. Kan mithiamte pawhin Mizo leh Pawih te an la indotir ut ut fo a, Duhlian tawng hmang lo tawh dek dek chu kan lehkhathiamte ngei pawhin an la hmu foreigner tlat zawng a nih hi! Kan la ngelnghet lo a, tin, ngelnghet lo awm tak pawh kan ni; engkimah a bul kan tan mek chauh a nih hi.

Chutiang dinhmunah chuan kan ding a, kan khawvel speed lah a chak nasa mai si! Mahni-a ro inrelin kan awm a, chutah sapho hnuaiah, chutah India hnuaiah kan awm leh a. Chu'ng thil chu kum 50 vel lek chhungin kan tawng a, kan buai ta a ni mai thei. Buai mah ila a awm lutuk. Tichuan, India hnuaiah kan lungawi ta tial tial niin a lang a, chutih rual chuan India mite nena ang khata inen chu kan la harsat tho niin a lang bawk.

Identity-ah kan la buai reng; Zo identity hi eng tin nge kan sawhngheh theih ang? Tuin nge min ho ang? Ngaihtuah chiang mang lova mahni lunglenna lam tuipui chiam pawh a dik lo ang. Eng tin nge ni zel ang?

Read more...

Sikul Hmunhma Leh Zirlaite

¢ HC Vanlalruata

Hmanni lawk khan chanchinbu-ah Lunglei-a Kohhran sikul hostel-a awm pawl 11 zirlai chu an hostel-a an insukna tur tui a chawinaah chesualin a lum hlum tih ka chhiar a. Hetiang thil thleng hi tunhma pawhin a awm zeuh zeuh tawh bakah Aizawl khawlaia hostel-a awm zirlaite tui chawi lai ka hmuh ngun tawh avang te, kan fate leh chhungkhat laina leh thiante fate hostel-a an awm a tui an chawi thin thute an insuk thin thute hi chu ka hriat sa a ni.

Lehkha an thiam kan duh avangin cheng tam tak sengin kan tu leh fate sikul hostel-ah kan dah thin a. Hostel fee chu a to em em hlawm a, a bikin private sikul-te a to zual. Hostel-ah an awm emaw awm lo emaw kan tu leh fate zirna atana sum kan sen huai hlawm dan ngaihtuah hi chuan an mawhphurhnaa kan dah ngamna zirtirtu leh hostel warden-te thiltih dan hi chu a fello ka ti thin ngawt mai. Zirlaite hi an hun tam ber lehkha an zir kan duh avanga hostel-a dah thin kan ni a. Chutihlaia an insukna tur tui chawi tir an ni hi a dik thei ngai lovang.

Thalai leh thanglai an nih avangin taksa insawizawi chu an mamawh tehmeuh mai a. Chumi avang chuan hmun dangah chuan infiamna chi hrang hrang an tih theihna turin sikul hmunah leh hostel hmunah ruahmanna siam vek a ni thin a. Infiamna chi hrang hrang zinga nuam an tih zawng leh an tuina lama an kal theihna turin zirtirtute pawhin an kaihruai thin reng a ni. Mizoramah erawh chuan hetiang lam ngaihtuahna awm reng reng lova sikul din hi a tam ta lutuk a, zirlai infiamna tur hmun awl ngaihtuah an awm lo tluk a ni a, zirlai nu leh pa laka sum tam thei ang ber lak sak theih dan ngaihtuahnaah sikul dintu leh zirtirtute an inhmang ral ni ber hian ka hre thin.

Kan rama private sikul tam tak chu kawngpui bula in luah tur remchang luaha sin ve ngawt a ni hlawm a. Zirlaite lehkha zir tibuai khawpa kawngpui-a lirthei tlan bengchheng ngaimawh hauh lo leh zirlai infiamna tur lam an ‘agenda’-a telh hauh lova, hostel fee leh sikul fee atanga hausak emaw eizawn emaw tum ngawr ngawt an tam em em a ni. Zirna leh zirlaite hmakhua nngaihtuah vang ni miah lova, lehkha zir sang (lehkhathiam ka ti lo a nia) sum hmuhna awlsam ngaihtuah vanga sikul leh hostel siam hi an tam viau ka lo ring ve ngawt a sin.

Hetiang chungchangah hian kan thianpa doctor thusawi ka hre chhuak thin. A ngam tlak tak mai kha Health Minister atan dah a ni a, chu an Minister hnenah chuan, “Tunah hian sorkar hnathawk leh sorkar damdawiin enkawltu mai i ni lova, thingtlang kilkhawr bera awm kan department atanga hlawh la reng reng lo nau chhar thiam thlengin i mawhphurhna a ni a, mi zut dam thei thlengin i kuta awm an ni,” a ti a ni. Kan Education Minister te pawh hian hei hi an hriat a tul hle. Sorkar sum hmanga enkawl sorkar sikul leh tunhmaa Deficit School kan tihte leh Adhoc grant-in-aid te ‘Lumpsum’ grant-in-aid an tia maw ni bakah education kaihhnawih private sikul thleng hian an mawhphurhna hnuaia awm an ni a. An fee ruangam leh inrelbawlna chungchang thleng hian mipui tana tha ber tura thil an kalpui theihna’n sorkar hi engemawchen a inrawlh tur a ni. Kut a sil thiang lo.

Hemi ka sawi avang hian mimal enkawl sikul-a a duhsak zawngte admission lo pe hram tur emaw zawngin Minister a inrawlh tur ka ti lova. Mipui aiawha thlan leh mipui enkawltu a nihnaah mipui hmakhua atana tul, mipui phurrit a awm a nih chuan chhawk zangkhai tur zawngin an inrawlh tur a ni, ka tihna a nih chu.

Kan thianpa officer, zirna lama hriatna ngah tak pawhin, “Mimal enkawl sikula kan fate kan dahnaah hian intiamkamna thudelhkilh an siam nu leh pa-in kan hming kan ziah hnan thlapah hian zirtirtute’n naupang na lutuka an hrem (corporal punishment) remtihna kan ziah hnan a sin,” tiin min hrilh. Chuti khawp chuan kan ram hruaitute hian kan mimal enkawl sikul te hi an thlahzal rei tawh em maw ni chu aw ka ti fo thin.

Tunah hian kan sorkarin Education Reforms Commission a din a, an rawtna pawh an thehlut hnai niin ka lo hria a. Hetah hian mimal enkawl sikul-te an hawl tellovang tih ka hlau ngawt mai. Khawvel ram changchangte chu sawi phalo pawh ni ila India ram hmun danga sikul an dinnaa thil tul leh tih ngei ngei turte ti ve ngei tura dan siam rawtna a tel loh a hlauhawm ka ti a. Mimal leh Kohhran enkawl sikulte kalphung tur felfai tak an ruahman hi tih makmawh niin ka hria.

Sikul kal hrim hrim emaw Hostel a awm emaw pawh ni rawh se, thalai thaza an nihnaa an taksa thatna leh thanna tur infiamna an neih ngeina tur leh an lehkha zir tibuai thei tura tuichawi leh hna dang an thawh khapna tur chu he Commission hian a ruahman turah ka ngai a. Nu leh pa, pi leh pu-in an sum chawi chhut saka zirna tibuaia tui chawi leh thildang an tih ngailo tura an sum sen phu tawka zirtirna an dawn duhsak taka rawtna an siam a tul a, duhthu ka lo sam lawk a nih chu.

Read more...

NLUP: A dawngtu turte inpeih thut?

July ni 15-ah Vanapa Hall-ah Aizawl District Congress Committee hruaitu tur thlannaah chief minister-in thu a sawi a, NLUP chungchang sawiin, sorkar laipuiin a pawm tak thu a sawi a, "a dawngtu tur an inpeih loh" vanga la sem loh NLUP chu sem theih deuhthaw a ni ta; mipui an inpeih ta tihna a ni thei ang.

Chief minister hian NLUP tan hun tur a sawi lo a, a buaipuitute'n an thawk mek tih erawh a sawi. "A dotu tur, rilru herh tlen tlun, rilru siamdik ngaite an herh diksak vek hma chuan NLUP operate ngam a ni lo a ni," a ti.

"Vote thlak ni thlenga 'an ti tak tak lo ang' titute kha vawiinah hian a nghakhlel ber berah an tang leh tawh a ni," a ti bawk.

"Rilru dik tawh, a dawnthleng siam dik tawhte chu kan agriculture minister zahawm takin a sem reng reng tawh a ni," a ti nghe nghe.

June ni 29, 2009-ah khan agriculture minister H Liansailovan a office-ah thuthar lakhawmtute kawmin, Mizoram sorkarin leilet neitute hnenah Tractor 55 leh Power Tiller 457, subsidy-a pekchhuah a tum thu a sawi a, he ruahmanna hi minister hian 'NLUP hmahruai' tiin a sawi a nih kha. Chief minister-in agriculture minister-in NLUP a sem tawh ni awma a sawi hi hemi chungchang a sawina a ni mai thei.

Chief minister chuan: "India ram pumah hman an duh a, mahse 'Mizoramah hmang chhin phawt ang' an ti ta a ni," a ti a, NLUP hi prime minister-in Kristian rama hman chhin a duh niin a sawi nghe nghe.

"Mizoram chu Kristian ram a ni a, Kristian ramah chuan prime minister-in hman chhin a duh a ni," a ti a, "Kan hlawhchham chuan Lal Isua kan timualpho ang tih a hlauhawm," a ti bawk.

NLUP hi India sorkar hotute'n tha an ti hle niin a sawi a, "NLUP hi Pathian lamtang programme a ni a," tia sawiin, India rama sorkar hnathawk lal ber cabinet secretary pawhin NLUP chungchang sawi turin meeting vawi 2/3 a ko niin a sawi.

July ni 15 chawhma dar 11-a Cabinet Committee on Economics Affairs-in an ngaihtuah lai pawhin home minister-in Tuikuk chungchang sawi mah se prime minister-in, "Bru chungchang kan sawi lo..." tiin a lo chhang niin a sawi a, NLUP chu tha a tih thu sawiin prime minister chuan, "Cheng vaibelchhe 2873.13 hi kan approve mai tur a ni, a ti a, an approve ta a ni," tiin chief minister chuan a sawi.

"Hei hi special package a ni a," a ti a, "Non-Lapseble a ni dawn a... A hun chhunga kan hmang zo hman lo a nih pawhin a lapse dawn lo," a ti bawk. "A hun chhung" a tih hi kum 5 chhung a ni.

December ni 11, 2008-a chief minister atana lakluh a nih hlima thuthar lakhawmtute a kawm tumin Hawla hian NLUP an peihfel hma pawhin Bharat Nirman, NREGA leh thil dang hmang te pawhin an thawk dawn niin a sawi. Chumi hnu-ah NLUP sawi dan hrang hrang a tam hle.

An sorkar hnu-ah NLUP-in khel a hlawh hle a, December ni 11, 2009-a Congress sorkar kum khat tlin, Congress Bhavan-a lawmnaah chief minister chuan NLUP hi an sem thei reng tawh niin a sawi.

"Mi zawng zawng a huap dawn... Amaherawhchu, huan neitu thawkrimin in ei hmasa ang tih in chian a tha," tiin party mipui pungkhawm hmaah a sawi a, thingtlang hmun thenkhatah NLUP sum dawng tur an thlang tawh tih sawiin, "MNF- inthlan hmaa lo sawichhe bawng bawngtute kha an tel a ni awm a. An tel dawn reng reng lo," a ti a, 'engah nge a sawichhetute'n in huan thei an lawh ve ngawt ang?' a ti. "Chutiang veng tur chuan alawm tlema han tih khawtlai a ngaihna chhan," tiin he thu hi a sawi zawm a ni. Mahse, chutiang vanga tih khawtlai ni lovin, July ni 15-ah sorkar laipuiin a pawm fel ta chauh a nih hi.

A dawngtu turte an la inpeih loh vanga NLUP hi la sem loh ni awma sawi thawm pawh a ring hle; tunah chuan an inpeih tawh ang chu!




July ni 16-ah khan Mizoram sorkar chuan thuchhuah siamin, Mizoram sorkar ruahmanna anga 2010-2011 atanga 2014-2015 chhunga kum tin atana chhungkua tanpui tur zat leh sum hman tura ruahmanna pawh Mizoram sorkar rawtna angin pawmpui a ni, an ti.

Thuchhuaha a lan dan chuan, state sorkar leh Planning Commission te'n inbe rawna an lo buatsaih angin State Level NLUP Apex Board-ah Planning Commission aiawh telh a ni a, NLUP implement-tu tur Department 8 tan ‘Technical Committee’ siam a ni bawk a, Technical Committee tinah hian Technical Expert member angin Central Ministry aiawh an tel bawk ang.

Nimina meeting-ah hian a bikin prime minister, finance minister leh planning commission hotute thahnemngaihna avangin NLUP project hi inthurual taka pawmpui a ni, thuchhuah chuan a ti.

Sorkar thuchhuaha a lan danin, NLUP project-ah hian Centrally Sponsored Scheme (CSS) kal mek leh NLUP-a hmalakna tura inbukthuah awm thei turte inbukthuah lohna turin ‘Convergence Principle’ kalpui tura ruahman a ni a, CSS-a sum awmsa rin nghal tur leh NLUP atan-a central sorkarin a bik taka Mizoram sorkar a pek dan chu hetiang hi a ni:

1. CSS-a fund awmsa hman tel tur - Rs. 1000.84 crores

2. NLUP atan a bika Additional Central Assistance (ACA/SPA) - Rs. 1526.14 crores

3. Beneficiary te tha hah man hlut zawng (dawn tur ni lovin hlutna ) -Rs. 346.15 crores
Total - Rs. 2873.13 crores

NLUP atana Central atanga sum hmuh tur zat (Sanction Amount) Rs. 2526.98 crores

A vai hian kum nga chhunga hman tura ruahman a ni. A sum hman dan tur hetiang a ruahman a ni :-

1 Chhungkua 1,20,000 tan - Rs. 1282 crores,

2. Infrastructure Component - Rs. 1,172.78 crores

3. Project Management, Administration, Capacity building, etc. - Rs. 72.2075 crores

Centrally Sponsored Scheme, NLUP nena inkaihhnawihte Unit Cost tih danglam a awm chuan ACA/SPA hi tihpun emaw tihtlem theih emaw a ni ang.

Read more...

HPC-D te'n Mizoram sorkar biak tum rih lo

July ni 14-ah MPCC an inthlang a, inthlanna hunah hian MPCC president, chief minister Lal Thanhawla'n thu sawiin, HPC-D te nena inbe turin Mizoram sorkar a inpeih niin a sawi a nih kha.

Inbiak an duh a nih chuan HPC-D te hian tih dan phung pangngaiin inbiak an duh thu Mizoram sorkar an hrilh tur a nih thu a sawi a, remna siam tura inbe turin Mizoram sorkar a inpeih niin a sawi bawk. Chutih laiin HPC-D hruaitute chuan Mizoram sorkar nena inbiak tumna an neih rih loh thu leh tun hnaiah chutiang an ngaihtuah loh thu an sawi thung.

"Mizoram sorkar nena inbiak tumna kan nei lo a, tin, central sorkar tel lova Mizoram sorkar biak hi kan tumin ka ring lo," tiin an hruaitu pakhat chuan a sawi. "Mizoram sorkar nena inbiak hi kan duh lo a ni ngawr ngawr lo a, central sorkar tel ve se kan duh a ni. Chutiang a nih loh chuan kil hnih atang ringawta inbiak hi chu kan duh ka ring lo," HPC-D hruaitu pakhat chuan a ti.

Central sorkar tel ve se an tih chhan sawiin, "Mizoram sorkarah chuan thu hi a tawp hmuk duh khawp mai a, 'state-in a tih theih tawk chu HPC te chungah hian kan ti' tih hi an dinna a ni a, chuti a nih chuan state sorkar-in a tih theih bak a ngai a, central sorkar tel ve ngei se kan duh a ni," a ti.

Hemi chungchang a sawi hian, Mizoram sorkar leh HPC inremna Mizoram sorkarin an tanchhan thin tih a sawina a nih thu a sawi a, "Chuvangin, keini leh Mizoram sorkar ringawt inbiak hi chuan thlen thui a harin kan hria," a ti.

"HPC leh Mizoram sorkar inremna kan duhkhawp lo a, chutiang a nih laia kha inremna tanchhan tlat chu a dik lo a ni," a ti a, "Chutiang chu thil awmzia a nih avangin central sorkar a tel ve a tul kan ti," a ti bawk.

Remna siam tura inbiak an duh reng nia sawiin, "Inrem hi kan duh a, remna a awm theih nana inbiak pawh kan duh reng. Amaherawhchu, awmze awm chuang lo tura inbiak hi a tul ber em?" a ti.

"Mi thenkhatin a chibing zawnga inlakhran tum anga min ngai hi a dik lo; Mizo-a lungawi kan ni a, Mizo-ah kan lungawi mai ni lovin kan pianpui, kan nihna a ni. A chibing zawnga inlak hran kan tum reng reng lo," a ti bawk.

"Zofate hi hmun hrang hrangah kan awm a, kan vaiin unau, hnam khat kan ni. Chu chu kan pawm ni lovin kan nihna a ni a, HPC-D hian a chibing zawnga thu la kan ni lo," a ti.

"Tunah India sorkarin Tuiruang khuah a tum a, hei hi hlawhtling ta se Hmar-in a tuar dawn a ni lo, Mizovin a tuar dawn. Kan vaia tana bei kan ni," tiin hemi chungchang hi a sawi zawm a ni.

Tun hnaiah Mizoram sorkar atangin inbe tura sawmna emaw rawtna emaw an dawng lo niin a sawi a, Mizoram sorkar atanga thu an dawn hnuhnun ber chu thla 3 vel kal taa home minister-in an memorandum a chhanna nia sawiin, "Kan thil phutte an lo ngaihtuah tur thu a rawn sawi a, chumi hnu-ah thu kan dawng leh lo," a ti.

Hmar People's Convention (Democrats) hi HPC leh Mizoram sorkar inrem hnua piang a ni a, Mizoram, Manipur leh Assam-a Hmar awmna chin sawkkhawma Hmar ram din an ngiat a ni.

July ni 27, 1994-ah HPC leh Mizoram sorkarin inremna- Memorandum of Settlement (MoS) an ziak a, HPC mi leh sa 308-in ralthuam tungin nunphung pangngai an zawm a nih kha.

HPC mi leh sa zinga he inremnaa lungawi lote'n HPC-D hi an din ta a, 1995 kha an din kum a ni.

Mizoram, Manipur-a Churachandpur District vel leh Assam-a North Cachar Hills District velah an chetla tlangpui.

Read more...

Red Red Wine... Hei le ZAWLAIDI chu

Grape atanga siamchhuah- grape wine hian Mizoramah buaipui a hlawh hle a, chhungkaw thenkhatin eizawn nana an hman laiin tlawmngai pawl leh excise lamin an lo man chang te pawh a lo awm tawh thin. Tunah erawh Mizoram Total Prohibition Act-in grape wine a huam ta lo a, grape wine chu zalen taka buaipui theih a ni ta.


Indage Group of Company chairman SG Schougule chu 2005-ah khan khatih laia chief minister Zoramthanga'n thurawn pe turin Mizoramah a chahchhuak a. March ni 8, 2005-ah SG Schougule hian Hnahlan leh a chhehvela grape chinna hmun a tlawh a nih kha.

SG Schougule hian India rama wine siamchhuak tam ber an nih thu a sawi a, Mizorama grape chinna hmunte chu a leilung leh sik leh sa awm danah duhthusam niin a sawi. Mahse, wine siamna khawl chu rawn bun an tum mai lo thung. Mizoram sorkarin tih tur tam tak a la nei tih chu a ngaihdan a ni a, wine siamchhuah theih nana thil tul hmasa 'infrastructure' a din phawt tur a ni, a ti.

India rama grape chinna hmun hrang hrang a tlawh vek tawh thu leh Mizoram a tha ber nia a hriat thu a sawi. Uluk taka hma lak a nih a, thiamna changkang ber ber hman a nih chuan wine tha tawp siamchhuah theih a ni tih chu a ngaihdan a ni.

Schougule chuan India sorkarin wine chu chaw- food item-ah a puan tawh thu sawiin, khap theih a ni lo a ti a, "Engtin nge chaw i khap theih ang?" a ti.

"Grape wine hi hriselna atan a tha a, Mizoram sorkarin khawl a buna grape wine siamchhuah a nih chuan loneitute vanneihna a ni ang a, mipui tan chaw tha hmuhna a ni bawk ang. Hriselna a tha a. Loneitute'n an hlawkpui ang a, mipuiin chaw tha hmuin an lo hrisel phah ang a, Mizoram mipui tan chuan thil tha tak a ni ang," a ti.

Sorkar laipui chuan wine atan hian sum pawh a phal hle a, a khawl bun turin state sorkar hian hma a la a nih chuan 75% lai subsidy a pe thei dawn niin a sawi bawk.

Hun a kal zel a, zu khap burna dan pawh herremin, grape wine chu khap a ni ta lo a, Champhai leh Hnahlan-ah winery pawh bun a ni ta.

Champhai District-a grape chingtute chuan an grape chinte wine-a chantir tumin a 'enchhinna' an tan ta; Champhai Grape Growers Society chuan July ni 16-ah an grape tharte hi winery lamah 'trial run' an nei tan a, Hnahlan Grape Growers Society pawhin July ni 19-ah 'trial run' an nei ve leh a ni.

Wine siam tuma hma an lak laiin grape chingtute hian an sum puk lamah harsatna an tawk mek thung. Sorkar hmasa hunlaia Mizoram Intodelhna Project (MIP) sum cheng nuai 83 an puk chu rulh a ngai dawn a, rulhna tur an nei rih lo.

Wine siam tur hi 'Zawlaidi' tia vuah a ni. Winery-ah hian kar thum vel an process ang a, thla khat hnu velah wine-ah a chhuah theih dawn a ni. Wine hi Mizoram chhungah chauh zawrh a ni ang.

Champhai Grape Growers Society secretary R Thangseia chuan wine um khat (750 ml) man tur hi an la bithliah chiah lo tih a sawi a, "A sawngbawlnaa kan hmanraw hman man te a danglam reng a, tuna trial run kan neiha kan senso zat atang hian a man zat tur hi bithliah fel theih kan inbeisei a, Rs. 150 emaw vel te pawh a ni thei," a ti.

Trial run-ah hian grape rah quintal 80 siamchhin a ni dawn a, hei hi winery-a zem khat daih a ni.

Winery-ah hian grape bawr Kg 1 Rs 33-in an lei a, malthlak sa chu Kg 1 Rs. 35-in an lei. Society hian grape chingtute hnenah pawisa pek nghal tur a nei lo a, an 'product' an hralhchhuah atanga a lo let leh atanga pek an tum a ni.

Wine siamchhuah turah hian alcohol 14% aia sang lo tura tih a ni a, excise department enpuina-in alcohol tam dan hi enfiah a ni ang. Alcohol hi 14% aia a sang dawn a nih chuan extra neutral alcohol hmanga tihhniam a ni dawn tih Grape Growers Society hruaitute chuan an sawi.

Nodal department an nih angin Excise department hian wine zawrh phalna vendor license pawh a pechhuak dawn a ni.

Champhai leh Hnahlan Grape Growers Society hian anmahni pualin winery hi an din a, horticulture department chuan a tul angin a puibawm a ni. Bangalore lam mi consultant leh chemist an ruai a, winery-ah hian manager-cum chemist leh clerk pakhat ve ve bakah muster roll-in labour 13 an chhawr.

"Hei pawh hi employment generate-na tha takah kan ngai a ni," Champhai Grape Growers Society secretary chuan a ti.

Hei le WINERY chu
Champhai leh Hnahlanah winery bun a ni. He Winery hi ruahman dan chuan member inzawmkhawmte enkawl tura tih a ni.

Khaw pahniha winery an bun hi khawl inang a ni a, a kalpui dan tur pawh a inang.

He khawl hi company hrang hrang siam remkhawm a ni. Champhaia Winery atana project cost chu Rs nuai 222/- a ni.

Mizoram Intodelhna Project pawisa Rs nuai 83 puk a ni a, chu bakah Rural Bank atangin Self Help Group anga insawiin loan an la bawk.

Champhai Grape Growers Society-ah hian member 440 vel an awm a, governing board member 15 awmin, Self Help Group 27 inzawmkhawm te'n aiawh an nei bawk.

Hnahlan leh Champhaiah hian Rural Bank atanga loan an lak theihna turin Self Help Group angin an inziak lut a, Self Help Group pakhatah member 10 vel awmin Self Help Group an din nual a, chumi hmang chuan loan an la ta a ni.

An inenkawlna atan hian by-law an nei a, chumi chu an dan siam awm chhun chu a ni.

Governing board chairman chu horticulture deptt. aiawh a ni a, grape man bithliah vel pawh he governing board thutlukna tura tih a ni.

Winery hian tanky lian deuh deuh 15 a nei a, chu'ng zinga 14 chu 11,000 ltrs dawng a ni a, pakhat lian deuh bik 15,000 ltrs dawng a awm.

15,000 ltrs dawng hi grape sawngbawl sa a nih tur ang a nih vek tawh hnua thlitchhuahna tura tih a ni. He tanky lian bikah hian Excise Deptt. te’n alcohol a pai tam dan an enfiah theihna turin enchhinna tur dah a ni bawk.

Winery-ah hian grape chu dah a nih hnuah lo her chiptu tur khawlin a her chip a, chumi hnuah ‘Mass pump’ an tih khawlah lutin chu chuan tanky-ah a chhung leh ta thin a ni.

Tanky pakhatah chawlhkar khat an dah ang a, chumi hnuah chawlhkar hnih dang sawngbawl turin Tanky dangah dah leh a nih hnuah a kar thum naah a process hi zo thei dawn a ni.

Chumi hnu-ah Iron Exchange Machine a paltlang a la ngai a, he khawl hian thil tha lo zawng zawng a lo paih fai leh ang.

Chumi hnuah Sweden siam khawl pakhat pawimawh zet a paltlang a la ngai cheu; chu chuan wine, hriselna atana tha tak ni thei turin a lo sawngbawl ve leh ang a, a thlifimtu khawl pahnih a paltlang a la ngai leh bawk.

Heng zawng zawng a paltlang tawh hnuah chuan bottling theih tura peihfel a ni chauh ang.

Tanky an dah hi a lian tham a, tum khatah 1000 quintal um thei tura ngaih a ni.

Horticulture lama mithiamte chuan 1000 quintals atang hian um 12,000 vel a chhuak thei dawnah an ngai a ni.

Winery hi Extra Neutral Alcohol (ENA) a awm loh avanga peih har a ni. ENA chu grape chingtute’n grape umna atana chini an hman thin aiawhtu tur a ni.

ENA tel lovin grape hi a um theih loh a, ENA neih loh vang hian nikum lamah Winery hi a puitling hman lo a ni. Zawlaidi pawh a naupan phah ta a nih chu.

Read more...

MZP President ni rei lo ber, chaw ei rei ber

¢ Vanlalremruata Tonson

MZP hruaitu hlui Laltuvela chuan president ni rei lo ber a nih thu July ni 16, 2010 zan khan a sawi.

Hemi zan hian MZP chuan Platinum Jubilee puala hruaitu hluite inkawmhona hun, I&PR Auditorium-ah an buatsaih a, Laltuvela chuan a zanriah ei chhung MZP president a nih thu leh Mizorama chaw ei rei ber a nih a rin thu a sawi a ni.

Mizoram buai lai khan MZP chuan remna kawng zawngin theihtawp chhuahin hma a la a, sorkar nen pawh an innawr nasa hle. Sorkar nena an innawr thin avangin a hruaitute chuan man an tawk fo a, mahse, movement hi chawlhsan mai thei an nih loh avangin president man a niha president nihna chelh chho nghaltu tur an inruat lawk thlap thin. Ni khat chu president man a nih avangin Laltuvela'n president nihna a chelh hun a thleng ve ta a, chumi tlai chuan president niin zanriah ei turin a haw ve a ni. Mahse, in a thlen hnu rei lo teah amah man turin police-te chu an inah an thleng zui ve nghal a, ani chuan chaw ei lawk a duh thu a lo hrilh a; police-te pawhin rem tiin a chaw ei chu an nghak ta a ni.

"Tlai dar 5 velah ka ei tan a, chawi ei pah chuan ka zilh malh malh reng bawk a, zan dar 9-ah chuan ka ei kham ta a ni," tiin Laltuvela chuan a chawi ei chungchang hi a sawi.

A chaw ei kham chu police-te hian an man a, a president nihna pawh a tawp zui ve nghal a ni.

MZP-in Mizo National Front leh India sorkar an inrem theihna tur leh Mizoramah boruak a muanawm theihnana 'movement' an kalpui laia laia jail tang zing ber a nih thu Laltuvela hian a sawi bawk. "|um 13 ka tang a, jail-ah PU ka pass a ni," a ti.

Mizoram buai hmaa MZP hruaitu L Malsawma Colney chuan mautam tam lai khan Mizo zirlaite tan theihtawp chhuahin MZP chuan special scholarship an nawr a, an hlawhtling tih sawiin, khatih lai khan zirlaite chu inhlawhchawpte an nih hlawm thu a sawi.

Mautam tam lai chuan Mizo District Council hotute chu an duhthawh hle thin niin a sawi bawk.

Khatih laia Assam chief minister BP Chaliha chu an dawr zing hle tih L Malsawma Colney chuan a sawi a; "Puitling takin min lo dawr a…" tiin tun hnua a ngaihtuah let chang chuan an ti lutuk em aw tia inngaihtuah chang pawh a nei thin niin a sawi.

Colney-a chuan MZP hi UNDRIP (United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples) zirchianga chumi behchhana Mizo hnam tana hmala tura a duh thu a sawi bawk.

UT-a Mizo District hlankai a nih dawn khan MZP chuan an duh lo tih sawiin MZP hruaitu hlui Dr JV Hluna chuan, UT pawm tura kal Pu Ch Saprawnga pawt kir turin an kal a, mahse, an hotupa berin a ngam leh tak loh avangin an pawt kir ta em lo a, UT duh lohna kawngzawh erawh an nei ta tho niin a sawi.

Mizoram buai lai khan MZP hi hun engemaw ti chhung chu a kal mumal lo niin he pawl hruaitu hlui Clement Lalrema chuan a sawi a, a tawpah sorkar hnathawk thenkhatin zirlaite harsatna sutkianpui theih inbeiseiin Shillong atangin an tharthawh a, thawhlawmte khawnin Mizo High School, Aizawl-ah khawmpui an huaihawt a, MZP chu an tinung thar leh tih a sawi.

Clement-a chuan hnam thilah chuan mipui hian MZP an thlawp tlat nia a hriat thu sawiin a hruaitute chu tan la zel turin a chah a ni.

Remna leh muanna kawng zawnga MZP-in thapui a thawh vanglaia MZP activity hrang hranga commander Zosangliana (Zotea) chuan dan pela thil tih a ngaih chang a awm tia sawiin, chutianga chetna reng reng chu pawl hriatpui leh thuchhuak anga tih a ni ngai lo tih a sawi.

"Minute-ah pawh hmuh tur a awm lo ang," tiin, a hun laia commander pawimawhten an hria a, a bak chu tuman an hriatpui ngai lo a, president pawhin a tukah a hre mai thin tiin a sawi.

Dan pela MZP chetna nia sawi thenkhat sawichhuakin Zotea chuan politics thila khatih laia hruaitute beih nana hman a ni thin chu tha a tih loh thu a sawi a; amah leh khatih laia a thawhpui thenkhatte sawi chhuakin a hre ber tur an nih thu a sawi. Mahse, dan pela MZP chetna nia sawi thenkhat– Pachhunga College library hal leh bus nam lum tih vel chu a titu sawichhuah kher a tul leh tul loh ngaihtuah ngai a tih thu a sawi. Khang thil thlengah khan MZP hi puh tur a nih chuan ani (Zotea), Laltuvela leh V Thanthuama te chu puh tur an nih thu a sawi a ni.

Zotea chuan Mizorama teargas hman hmasak ber tum sawiin, agriculture department-in Mizoram quota-a BSc (Agri) zir turah hnam dang tirh a tum tih an hria a, hun a tepter tawh hle tih hrilh an ni bawk a, hmanhmawh taka khatih laia director an va tihbuai avanga man an nih hnua buaina a chhuah tak thu a sawi a, chumi tum chu teargas hman hmasak ber tum niin a sawi.

Police te'n MZP hruaitute an man khan an thian MZP-te an pungkhawm ve nghal tih sawiin, pungkhawm hnawhdarh nan Mizoramah teargas a vawi khatna atan hman a ni, a ti.

Zotea hian MZP-a an inhman laia an president Zokailiana rilru chakzia leh a hote tana a inpek dan ngaihnawm tak tak a sawi a, agricultural course zir tura hnam dang thlan MZP-in a duh loh avanga buaina chhuakah president-te pawh man an nih zui ve thu sawiin, president leh a ruala man te chu Tuirial Jail-ah tan tir an ni a, thosi a tam em avangin a president berin a kekawrte a thawh a, chumi chu mutin an muhil thei chauh tih a sawi.

MZP leh MNF hmehbel a nih thin thu leh MZP chuan an phat char char thin thu Zotea chuan a sawi a, mahse, tum khat chu DIG Babar hmaah an chesual chiang hle tih a sawi.

Babar-a hian Krismas dawnin, tum khat chu leng turin a sawm a, Kristian a nih ve thu leh MNF pawh Krismas lai chuan inthlahdul ve se a duh thu te a lo hrilh a; a tawpah an president ber chuan, "Kan lo hrilh dawn nia," a ti palh tiin hemi chungchang hi a sawi a ni.

Tum khat chu MNF-ho hnena an thawn tur lehkha mansak an nih thu Zotea chuan a sawi a; a kawmah "From Zokailiana Kiangte, President, MZP" tih an lo ziak si a, police-te chuan president ber chu man an tum ta a, a ti. Mahse, an president chuan, "Kan thawn ang chu," tiin, "In duh leh in pu Babar-a zawt rawh u, ani'n MNF-ho hel bansan tura sawm turin min ngen a nih kha," a ti hlauh a, police te chuan DIG chu an zawt ngam tawh si lo a, man ngaihna an hre ta lo niin an lehkhathawn chungchang hi a sawi. DIG Babar hian an inkawm tumin a lo ngen ngei bawk tih Zotea chuan a sawi bawk.

MZP president hlui Zokailiana chuan MZP chu hnam tan a ding tlat thin tih sawiin, hnam rilru kaitho thei awmchhun nia a ngaih thu leh hnam tana a din avangin MZP changrel a sual ngai lo tih tawngkam chu a dik leh thin nia a ngaih thu a sawi. Hnam tana a din chhung chuan MZP chang rel a sual lo ang, a ti.

Ram buai laia zirlai movement-a langsar tak, MZP hruaitu hlui, Andrew Lalherliana chuan hnam tan a nih chuan MNF an support tih hi an zep ngai lo a, India sorkar hmaah pawh an sawi lang ngam thin tih a sawi.

"Unlawful activity-ah kan thlawp lo kan ti mai thin," a ti a; thilsual tia puh an nih changin, sorkarin dan anga thil a kalpui loh pawhin Supreme Court an thleng ngam thin a, chu chu a tangkai hle tih a sawi.

Andrew-a chuan MZP-in theihtawpa hma a lak avang khan India sorkar hian MNF nena inremna kawng zawn ringawt loh chu kawng a awm lo nia hriain inremna kawng hi a zawng ta mai nia a ngaih thu a sawi a; "Kei chu ka tang tlat dawn a ni," tiin hemi chungchanga a ngaihdan hi a sawi.

Thu sawitu dang F Lalnienga chuan tum khat chu DC an hmu dawn a, ani chuan tawngna hun pawh pe lovin a duh duh a lo sawikhum niin a sawi a; a tawpah an hruaitu pakhat chuan DC chu a insawi ang em em a nih a rin loh a sawi khum ve ta niin a sawi!

Chutia an hruaitu pakhatin a insawi ang a nih a rin loh thu a sawi hnuah DC chuan a chhan a zawt a, an hruaitu chuan, an tawng thiam loh remchanga lain tawngna hun pawh pe lovin a duh duh a lo sawi khum nia a ngaih thuin a chhang a, DC chuan an thu leh hla a ngaithla ve ta tih a sawi a ni.

DC nena innawr chang an neih thin thu sawiin, tum khat pawh an innawr fe hnuah sikret kawrah 'application' an ziak chawp nawk nawk a, DC pawhin an 'application' chu a lo pawm ve mai niin a sawi bawk.

India president Neelam Sanjiva Reddy-a'n Mizoram a tlawh tuma an lo hnungchhawn chungchangah Lalnienga chuan thutlukna an siam hmain mi 50 zet an rawn tih a sawi a; an lo hnungchhawn chuan awmzia neiin Eighth Schedule-a tel lo tawng hmangtute'n UPSC exam-a Hindi an exam tel kherna tur dan chu India president chuan a pawmpui ta lo tih a sawi bawk.

MZP-ten India president an hnungchhawn chungchangah thusawitu hrang hrangte chuan C Lianzama fakawm an tih thu an sawi hlawm. Sorkar hna thawk ni mah se MZP-in a office chu office atan an hmang a ni ber a, NS Reddy an hnungchhawn dawn pawh khan inbuatsaih nan tak an hmang a, flag dum zawng zawng pawh C Lianzama office-ah an siam niin an sawi hlawm. Khatih laia MZP general secretary C Laldina chuan India president meuh an lo hnungchhawn hnuah khan an thawhpuite chu an bang sap sap hlawm tih sawiin C Lianzama hnenah, "Eng nge i chanchin ve tur," a va ti a, ani chuan, "A lo hlau lo reng reng a ni," a ti.

Ram buai lai khan MZP chu anti-national tiin sorkarin a din zel a khap a, hemi avanga an lungawi lo chuan tum khat chu a hranpain India Independence Day hi an lawm lui ve ngat niin MZP president hlui Rochhunga Ralte chuan a sawi.

Sorkarin MZP din a khap hnu-ah a lang chuan ding zui zel thei lo mah se a rukin a awm reng tho niin Lunglei atanga he inkawmhonaa tel CS Chawngchhuma chuan a sawi a, 1984-a Lal Thanhawla'n chief minister a nih hlima Lunglei a tlawh khan khapna hlih an lo dil a, ani chuan, "|hang khat a liam hma chuan tun hmaa in din ang hian in ding leh tawh lo ang," tiin a lo chhang niin a sawi.

BC Lalbiakngura chuan an hun lai chuan vai hi an "Sir" hreh hle thin tih a sawi.

NEHU-in Mizorama campus a hawn tirha Pro-Vice Chancellor VC Malhotra kha corruption thilah a inhnamhnawih tih an hria a, document pawh an nei tha bawk niin Biakngura chuan a sawi. Chumi chungchangah chuan Mizoram Governor hmuh an tum a, an luh dawn tepah "Sir" tia address tur nge "Mister" tih mai tur tih an sawiho a, "Kan "sir" chuan vai a ni si a," te an ti leh rih a; a tawpah an luha an han biak tan pawhin, "Mister Governor" a ti ta tih a sawi a ni.

MZP-in hruaitu hlui inkawmhona hun a buatsaihah hian MZP general secretary hlui, art & culture minister PC Zoram Sangliana'n MZP-in Platinum Jubilee souvenir chi hrang hrang a buatsaihte a tlangzarh a ni.

Zoram Sangliana chuan MZP chu hnam tana hnamin a mamawh ang zela ding nia a ngaih thu sawiin, remna leh muanna a awm theihna tura MZP-in hma a lak lai pawh khan mi zawng zawngin chu chu an duh a, an duh dan erawh a inang vek lo nia a ngaih thu a sawi. India president an hnungchhawn tum phei kha chuan sorkar zawkin an inremfel hman lo ang tih a hlau zawk mah ni maia a hriat thute pawh a sawi bawk.

Read more...

Kristian Sakhua Leh Yoga A Inkalh Lo

¢ M Lalmanzuala

Yoga hi Hindu sakhua nena inzawm, Kristian sakhua nena inkalh tlat ni-a ngai Mizote zingah kan tam hle a; hetiang thu hi kan mithiamte kâ atanga hriat leh ziak hmuh theih pawh a awm fo thin. Yoga nihna dik tak sawichian a tûl tâ-in ka hria.
A tawi thei ang bera sawi chuan Yoga tum ber chu, mahni inhmuhchianna(self realization) neia, Pathian (Brahma, Saptawngin ‘God’, Allah pawh Saptawng chuan ‘God’ a ni tho) nena pumkhata insiam a ni. Chuta tan chuan taksa vawn thianghlim nana taksa insawizawi (asanas), thâwk dan dika thâwk (pranyama) leh rilru hahdam neih nana ngaihtuahna dîng (meditation) hmanrua-a hman a ni. Chumi awmzia chu kan taksa bung hrang hrangte an tih tur leh an tih theih theuh te titheia siam a ni.

Hei hi kan Kristian rinna, mihringte hi Pathianin a anpuia a siam kan tih nena inkalh lo, inzawm thlap zâwk a ni.Yoga chuan Pathian ang deuh thaw khawpa thiltihtheihna nei kan taksa khâwl ropui tak a nihna tur taka thil titheia siam a tum a ni. Motor thar a nihna tur taka kan enkawla(maintain) tul kan tihna apianga min kalpui thei a; kan enkawl that loh erawh chuan harsatna chi hrang hrang min tawhpuia ‘accident’ hial te pawh min thlen phah thin ang hi a ni.

KAN NATNA TAM BERTE HI KAN TAKSA A NIH DAN TUR TAKA KAN ENKAWL |HAT LOH VANGA LO AWM AN NI.

Insawizawina(asanas) chuan taksa tihrawl leh ruh inchuktuah te an nih tur takin a nih tir thei. Heihi chu infiam mite tihphung atang te, sipai tihphung atang te leh mi pangngaite pawhin a ti peih tan chuan a thatzia leh tangkaizia kan hriat tlan vek a ni a.

Thâwk dan dika thâwk(pranayama) chungchang erawh chu sawi zau deuh a tûl ang. Kan nun hi thâwk luha intan, thâwk chhuaha tâwp a nih thu leh thil nung thaw thei zawng zawng zingah a thaw rang apiang(chawngzawng) an thi hmâ a, a thaw muang apiang(rûl, satel) an damrei tih thu dik atang te hian mihring nuna thâwk dan dika thâwk pawimawhzia chu a lang chiang hle a ni.

Yoga-ina thâwk dan chi hrang a zirtir te chu chipchiar taka sawi dawn chuan lehkhabu-a ziak thama tam a nih avangin hetah hian kan sawi hman lo ang a. A tawi zawnga sawiin, thawk dan dik chi hrang hranga kan thawk thiam chuan, kan thisen zâm te kan tha zâm te, kan taksa-a ‘cell’ chhiar sen loh awm, pawimawh leh tangkai tak si te an awmdan tur dik takin kan awmtîr thei a; kan thisen zâm leh tha zâm kal dik lote pawh a siamtha thei a ni ti ila a tawk thawkhat viau ang. Kan natna tam tak, hnungzâng na, arthritis, sciatica, gout, spondilitis-te hi thisen/tha zâm kal dik lo thlen an ni tlangpui a. Chung zawng zawng chu kan damdawi ei SIDE EFFECT –in TOXIN(tûr) a siam atanga lo awm an ni deuh vek bawk.

Hetiang ‘toxin’ te hi luak, êk, zun leh damdawi emaw-a taksa atanga tihchhuah theih a ni lo a. Thlan atang chauha chhuak theia ngaih a ni thin. Tunah erawh chuan thawk dan dik(pranayama) chu tihchhuah/tihdam dan tha ber a ni tih finfiah a ni ta a ni.

Rilru-a ngaihtuahna dîng(meditation) kan tih mai hi a pawimawh ber zawk chu a ni. A nihna takah chuan ‘meditation’ hi sawifiah/hrilhfiah theih chiah pawh a ni lo. Mahni inhriat fiah nana min pui theitu apiang chu ‘meditation’ a ni deuh mai a ni. A nihna taka ‘meditation’ kan tih chuan kan ngaihtuahna-a thil tha lo lam, chapona te, duhamna te, mahni hmasialna te, châkna tha lo te, midang îisîkna te leh thil tha lo dangte pawh a hnawt bo thei a. Heihi mi thenkhatte’n ‘rilru/ngaihtuahna tihruah’ an tih nen a inanna a awm. Hetianga kan intihruah theih chuan keimahni-ah Pathian a lo lût a, Pathian nen pumkhat-ah kan insiam thei a ni. A dik lo leh a tha lo zawnga kan intihruah erawh chuan Setana’n awmhmun khuar nan a rawn hmang thei thung a ni.

Krista chuan, “Pathian lalram chu nangmahni-ah a awm e,” a ti a. Buddha chuan kum ruk zet mahni-a awm hranga, intihhrehawmna chi hrang hrang hmanga a inenfiah hnu-ah, “Nangmah kha inbihchiang la, Buddha(mahni inhriatna-a thianghlim) chu i ni e,” a ti thei a. Hemi zulzui hian Greek-ho chuan an ‘temple’ kawngka chungah, “Nangmah inhria la, khawvel zawng zawng(universe) i hria ang” tih thu an lo târ tawh thin a. Lord Krishna chuan, “Meditation chu hriatna(thluak finna-a hriatna) aiin a tha zawk daih a ni,” a ti bawk a.Ramakrishna chuan, “Sazuk ki nei lo hriat hlawh tak chuan amaha rim ngher na tak chu khawi atanga lo chhuak nge tih hriat tumin khawvel pum a fang chhuak,” a lo ti bawk a ni.

Yoga hi Hindu sakhua nen a inzawm ti an awm a, a inzawm lo ti an awm bawk a. Yoga-a mirilte chuan Hindu sakhua hi Yoga atanga lo chhuak an ti mah zawk. Kan ngaihpawlh fo hi a mak lohna chu, Yoga hi India ram atanga lo chhuak a ni a, Yoga ‘ti’ thin(ti mai ila) tam ber chu India rama mi tam ber Hindu kan tihte zing ami an nih vang a ni. Chutih rual chuan Yoga ‘ti’ thinte hi Hindu kan tih zinga zâ-a sawm pawh an tling lo thung a ni. Hindu apiangin Yoga an ‘ti’ lo a, Yoga ‘ti’ apiang Hindu an ni hek lo.

Yoga hian Asanas, Pranayama leh Meditation a huam vek a. Asanas emaw Pranyama emaw Meditation emaw a hran hrana tihin Yoga a tling lo-a, a nihna dik tak chang tur chuan a vaia tih vek a ngai a ni.

Yoga nihna dik tak a tling pha lo na-in Asanas emaw Pranayama emaw chauh tih hian taksa damna a pe thei a, chu chu Sapram leh ram danga mi maktaduai tam takin an tih chhan chu a ni. He thuziaktu pawh hian hei hi a tih chhan ber a ni. Tun kum 30 chhung hian, Allergy, Asthma, Sinus, Cervical Spondylosis, zâng nâ leh kâwng nâ, asanas leh pranayama hmang hian a lo intidam tawh a, midang thahnem tâwk tak hetiang thilah hian a lo tanpui tawh bawk a, lawmawm a tiin vanneihthlak pawh a ti a ni.

Meditation pawh a ti tho a. Car model thar tih ang reng te, thawmhnaw leh bungraw manto leh changkang tih ang reng te leh a nuna tangkaina nei lo tawh phawt chu engmah awhna a nei ngai tawh lo a, neih tul pawh a tih tawh lohna te hi mahni inhriatchianna chi khatah a ngai a. Tanpui ngai a hmuh apiang a theih ang angin a tanpui thin a; midang tana harsatna siamtu-a tan loh a tum hram thin. Thu dik ni-a a hriat a tan tlatna leh dik lo ni-a a hriat a do tlatna kawngah tuma thlemthlûk theih loh leh tuma vaubeh theih loha nghetin a ding a. Hetiang nunphung hi Pathian thuawihna dik leh tha-ah a ngai a ni. A nun chhungril chu a hlimin a hahdam a ni.

Kum 30 chuang zet Yoga a lo ‘ti’ thin chungin Hindu sakhua zawm tul tihna a la nei lo a, Hindu Temple pawh vawi khat mah a la tlawh lo. Yoga zirtirtu(Swami) thahnem tâwk tak a hmelhriat tawh a; a hmelhriat tawhte chu hriatna zau leh thuk tak nei, mahni inngaitlawm leh mâwl taka khawsa, an bula awm hahdam tak vek an ni. A hriat ve chinah chuan Yoga Swami te hian sakhaw dang zirtirna leh an zirtirtute an sawichhe ngai lo. An kalphung nghet taka an zirtir a, an zawm rualin midang tihdan tha an sawi thinin, Isua te, Muhammad te pawh Pathian mi hman ropui tak ni-a an ngaih thu an sawi thin.

A nihna takah phei chuan Yoga Swami te hian ruih theih thil engmah an ti ngai lo a, tamhnemin ‘dal roti’ an ei a, chapal pan tê an bun a, puan man tlâwm an veng a, tuk tin an mit, kâ, beng, hnâr an tifai a, km 2 vel an kal ziah thin; hospital pan ngai khawpa natna nei an awm kan hre zen zen lo a, sum ît hrim hrimna an nei lo. Mipat hmeichhiatna leh sum vanga hmingchhiat hlawh an awm ve zauh thin. Chu’ng chu an mi mal tlin lohna a ni a, Yoga kalphung tibuaitu a ni lo.

Keini ve thung chuan, kan taksa hi Pathian temple thianghlim a ni ti chung rengin ruih theih thil. meizial, kuhva, sahdah, tuibur, khaini, tih loh a ram kan nei lo a; irh pup pup khawpin vawksa rêp leh kan tui tihzâwng thil dang kan ei a; London suit kan ha a, Italian ‘shoes’ kan bun a. Khawvel ropuina leh changkanna thlahlel leh âtchilhin, mirethei chanai eirûk pawisa behchhanin biak in lian leh ropui kan din a; Multinational Company Office ni-awm taka changkang office kan din bawk a. Eirûk pawisa thawhlawm a vaibelchhe têla kan kuta awm tlêma zâwng chu mirethei leh mamawhna nei dang tanpui nan Minister-te tihdan dungthûlin kan pê a; a tam ber erawh chu sum ngainatna-a kan khah avangin kan chiah puam thin.Nun uluk kan ngaih pawimawh loh avangin sex video neite pawh an zaithiam phawt chuan biak inah kan zaitir a, Pathian rawngbawltu tha-ah kan chhâl nghal mai thin. Tihdam rawngbawltu kan nei chamchî a. Damna nghet an pêk hriat tur alawi a awm loh laiin anmahni chuan hun rei lo te chhungin an hausak thûr thûr phah thin.

An mi mal nun kan en chuan Yoga Swami-te hian Lal Isua chauh hi kawng awm chhun a ni ti-a an sawi lo tih bâkah chuan Lal Isua zirtirna hi an zawm deuh vek a; kan Kohhran hruaitute erawh chuan Lal Isua hi Chhandamtu a ni a, amah lo chu kawng dang a awm lo, ti-a an aupui bâk, a zirtirna a taka zawm alawi an nei lo thung a ni.

Tunlai khawvel hun inher danglam zelah hian Kristiante zingah kohhran (denomination) hrang hrang insawiseltawnna aiin kan thatna lai inhmuhpui zawkna lam boruak a sang chho zel a. Kristian, Hindu, Muslim, Buddhist etc. te karah pawh insawiseltawn lo-a inhriatthiamtawn tumna boruak hi a sang chho zel zawk a ni. Hetiang thila buaina siamtu takte hi chu Kohhran hruaittu thenkhat leh politician thenkhat mahni hmasialna kawnga sakhaw thil leh Pathian hming tibawrhbangtute an ni ber zawk a ni.Kan inzirtirna insawisel sak loh a fin thlâk rualin zirtirtu dik lote dik lohna pholan ngam erawh a pawimawhin a tûl a ni.

Kan sawi tâk ang khian Yoga-ina a tum ber chu Pathian nena pumkhat kan nihna a taka chantîr a ni. Chutiang tih nana tha leh tangkai ni-a an hriat kum sang tam tak chhûnga an mi thiamte’n an lo zir leh hriat, tihphunga an neih a, tam takina an thatpui, hriat chian tâwk loh vanga ralkhat atanga lo hmelma tawn vak thin hi chu a dik lo a ni.

Lal Isua chhandam kan nih hria a, pianthar dan dika pianthar a, Lal Isua zirtirna te a taka nunpui chu Lal Isua duhdan leh vanram kan thlen theih dan ber pawh a ni ang. Sual chitin reng tih nana LICENCE-a ngai ang hrima, chhandam nih ka inhria, ka piangthar ti-a, Lal Isua zirtirna a taka nunpui alawi nei leh si lo, Kristian chartin, UT cubic lung, bûk tling lo, petrol pawlh dal, kawltu kan ni a; Pathian duhzâwng ngaihtuah lo lêka, kan nuam tihzâwng leh kan rilremzâwnga ‘Pathian rawngbawl intite’ kan ni; dan kalha AIKAL lâk ching chhuaktu, chu a chhapa a lem te la neizui lehnghal, chu’ngte pawh thiamthu-a sawimam la tum talh; Pathian ring inti vek si-a Kohhran hrang hrang tamna ber; thar chhuah nei lo, hnamdang chawmhlawma awm chunga, thawmhnaw, lirthei leh bungraw dang, a manto leh changkang apiang nei zel mai, choâk ârawn chang tawn ang kan ni a. CORRUPTION KAIRUAL BERNA ram leh hnam kan ni.

Yoga ‘ti’ thinte hi, a bikin an Swami te phei hi chu, sakhua-a neiha kan ngai a nih pawhin an nun an vawn thianghlimna te hi chu sawihnawm lo ila. An kalphung hi Setana duhzawng nen a inmil lo tihte pawh hria ila. Kristian sakhua hi a dik a, a that rual rualin, Mizorama kan dawnsawn dan leh kan kalpui dan erawh hi chu a dik lo a, kan nun kaihruai thatu aia tichhetu a nih zâwkziate hi pawm ngam ila. Inbihchianga insiamtha tur kan ni tih kan hriat a tûl a ni.

Midang dik lo taka kan sawichhiat thinte hian Lal Isua thupek pawimawh ber, HMANGAIHNA, kan hmelmate pawh hmangaih tur kan nihna bawhchhetu kan ni tih te pawh kan hriat a tha ang. Sakhaw dang ringtute huat ena kan ena, hlauh tawna kan tâwng fo thin hian, kan rinna-a kan ngheh lohzia a tilang tih kan hriat pawh a tûl a ni.

Yoga,Hindu/Vâi(Indian) kan phêk huatna chhan hi eng dang a ni lo a. Missionary hmasate’n British lalram thuhnuaia awm(subject) nghet leh rinawm kan nih theih nana kan hnam zia min tihchhiat sak deuh veka, kan thluak min sûk saka, an tihdan lachhawnga an nun a lema chang khawpa anmahni ngaisangtu-a tanga, chu avanga an huat zawng apiang, VAI-te thlenga lo haw ve ringawt mai kan ni. He thu dik hi kan hriatthiam hma chuan India ram ropui taka awm kan nih hi lawm nachang hriat a hnekin, Vairengte ‘gate’ chhak lama ram tê tak tê-a uihum lek awmte hian, engkim tih theih deuh thaw-a nu leh pa chan changa min chawmhlawmtute hi an hriat tham loh leh hre mah se engmaha an ngaih loh tur thu leh hla hmang hian kan inhrosak khum fo rih dawn a ni. Hetianga kan tih hian hun kal zelah ram hmasawnna lama kan hmuh tur kan hmuh loh phah thei dawn a ni tih kan hriat a tha ang. Thanharh a hun e.

Read more...

MIDAS-A KHAWIH

Hmanlai hian Lal pakhat Midas-a hi a awm a, rangkachak hi a lawm hle a, tam tak a nei chung pawhin neih belh zel a duh a. Nitin hian a rangkachak dahkhawmnaah chuan a kal a, a khawih a, a chhiar a, chutiang chuan a rangkachak bulah chuan hun rei tak hun a hmang thin.

Ni khat chu chutia a rangkachak a chhiar mawlh mawlh lai chuan mi pakhat hi a lo lang thut mai a, a duh duh a pek theih tur a rawn hrilh a. Lal chu a lawm takin, "Ka khawih apiang rangkachakah chang nghal zel se ka duh," tiin a chhang a. Chupa chuan makti takin, "Lalpa, i thil dil chu i duh tak tak ang maw?" tiin a zawt let a.

Lal chuan, "Aw, duh tak tak," a ti a. Mikhual chuan, "Chuti chu naktuk zing ni chhuah rualin i thil dil chu tihhlawhtlin a ni ang a, i khawih apiang rangkachakah an chang zel tawh ang," tiin a chhang a, a kalsan ta a. Lal chuan a thil hmuh leh hriat chu a ngaihtuah zui neuh neuh a, a mumang a nih te a ringhlelh rum rum a, tak tak nise a ti hle mai a.

A tuk zinga a han tho chu ni a lo chhuak uar tawh a. A khum te, a thawmhnaw te leh thil dang dang a khawih apiang mai chu rangkachakah a chang ta zel mai a. Tukverhah chuan a han dak a, huana a fanu infiam chu a va hmu a, a thiltihtheihna chu hrilh lawk lo a hmuhtir a tum ta a, a hlimpui ve ngei pawh a ring a ni.

Mahse, huana a kal hma chuan lehkha chhiar phawt a tum a, lehkhabu a han khawih veleh chuan rangkachakah a chang ta nghal a, a chhiar thei ta reng reng lo a. Chaw ei turin dawhkan a han kil a, mahse ei tur eng pawh a khawih apiang mai chu chawplehchilhin rangkachakah a chang ta zel mai a. Chutiangin tui in a han tum a, no chawp chuan rangkachakah bawk a chang ta nghal a.

A ril lah chu a tam tulh tulh mai a, "Rangkachak hi ei theih leh in theih a ni si lo a," tiin amah leh amah chu a inbe mawlh mawlh a. Chutih lai tak chuan a fanu chu a lo tlan lut a, a rawn pan ding nghal a. Hlim taka lo lawmin Lal chuan a lo pawm chawt a. Chu veleh a fanu pawh chu rangkachakah milimah a chang ve ta nghal a. A hrilh hai hle a, chuta tang chuan a hmelah hlim hmel hmuh tur reng reng a awm tawh lo a ni.

Lungngai takin a kun a, a tap chhuak ta hawm hawm mai a. Chutihlai chuan Lal hnena thiltihtheihna petu kha a lo lang leh hlawl mai a. A khawih apiang rangkachaka an chang zel chu nuam a tih leh tih loh a rawn zawt a. Ngui taka lo indawmkun mek Lal chuan, "Tunah tak hi chuan khawvela mi lungngai ber ka ni tawh," tiin a lo chhang a.

Mi khualpa chuan, "A nih leh duh thlang tha leh dawn ta la, chaw leh i fanu duat em em te hi nge i thlan anga, chawei dawhkana rangkachak hlawm leh i fanu lim rangkachak hi?" tiin a zawt a.

Lal chuan tap chungin ngaihdam a dil ta a. "Ka fanu ka neih let leh theihna tur a nih phawt chuan ka rangkachak neih zawng zawngte hi ka pe phal vek. Khawngaih takin ka fanu kha min pe let leh rawh, a tel lo chuan ka thil neih zawng zawng hi engmah lo mai an ni si a," tiin a ngen ta mawlh mawlh a.

Chu pa chuan, "A hma ai chuan i fing ta e," tiin a chhang a, a tichuan a han dawi a, Lal fanu chu mihringah a lo chang leh ta a. Chuta tang chuan Lal chuan a dam chhunga a theihnghilh ngai tawh loh tur zirlai tha tak a zir chhuak ta a ni.

(THE MIDAS TOUCH tih lehlin a ni - Lalthlamuana Ralte)

Read more...

Machhana Diary

(Machhana, Lalchhantluanga hi Ruafela Nu fapa a ni a, July ni 2-ah lirthei chesualah a thi a ni. A thih hnuah a diary te an han hai a, a diary chu thu leh hlain a lo khat a! A pheka a ziah bakah a karah lehkhapuan dang a lo inzep tun a, chu'ngah chuan mihring nun a thlir dan leh thil hrang hrang a lo dah a, ngawi rengin a lo liamsan niin! A kutchhuak zinga pakhat, 1999-a a thuziak, a pianchama a inpuanna hi han chhiar chhin teh. A thih lai hian kum 29 mi a ni a, 1999-ah chuan a la naupang hle ang tih hre tel bawk la.)

Ka piancham
Friendship Day ni bawk
1st August, ‘99
Madanrting,
Shillong.

He khawvela ka nite chu a rei dawn lo va, tun atanga hun rei lo teah ka dam lai hunte hi chu a ral thuai dawn a ni.

Tih tur zawng ka la ngah a ni, Pathianin min siam a, nupui fanau nei turin min siam a, a rawngbawl turin min chhandam a, a chanchintha hril darh turin min duh a, a tana nung turin min duh a, a chhandamna thu puang turin min ti a. Mahse, chu'ng zawng zawng chu ka khawvel nite a ral thuai dawn avangin Lalpa-in min phut chu ka tihlawhtling thei dawn lo a ni.

Ka ramin min au a, Zoram tan thawh tur tam tak ka la nei a, Zoram muthlu kaitho turin tih tur tam tak ka hmaah a awm a, India ram tan tangkaina ka nei a, khawvel; pawhin mi chhawr duhna a nei a, mahse, engmah lo maiah a chang zo ta. Ka hunte chu a ral thuai dawn avangin.

Thih chu ka hrehin ka lungngai lo, ka hming hnaisai lo hi Pa hmaah Isuan a tan dawn avangin. Mahse, min siamtu engmah tih sak nei lova hmachhawn chu ka huphurh a, ka lungngai a ni.

Ka ramin min hriatrengna tur thil chhe te ka hnutchhiah tur hi ka peih fel hunah chuan ka kal a ngai dawn a, a pawi lo ve, ka kal mai tur a ni. Lalpa thu hi hnial rual em ni le?

Ka thinlung chhungril berah hian rei tak ata tawh khawvelah hian awm rei dawn lova inhriatna a awm reng tawh a, han boralpui mai tur em natna chu ka neiin ka hre lo. Ka pum hi a dik lo hle a, mahse, thihna em han thlen tur khawp chu a ni lo. Lalpa chuan eng hmang pawhin a hnenah min hruai thei. Chu chu lawm takin ka pawm zel dawn.

Mite chuan thihna hi an hlau em em a, Isua nei lo tan chuan a hlauhawm reng a ni. Mahse, kei chuan ka Lalpa Isua Krista thlazar hnuaia awm hun ka nghakhlel a ni.

He khawvelah chuan thlemna ka do zo lo va, ka tlu thin. Setana hian thiam lutukin min vehthlem a, min tlawn a, min tlawn heuh heuh reng a, kei lah chuan hnial tang e ti lovin ka awn duai duai a, ka zui zul zul a, Setana mi thlemna kawng zawh nawm hmel tak a ruka nal tak si-ah chuan ka tlu leh thin.

Ka sualna avangin ka inchhir fo va, ka khawlohna avangin ka lungngai thin. Ka depdet em avangin hrehawm ka ti a, thlem ka sam em avangin keimah ka inhua a, thil tha ka tih ngai loh em avangin ka inkiltawih fo thin.

Setana chuan tawktarh itawm tak takin min thlem a, ka awn duai duai a, mi thlem dan a thiam si, hnial dan ka thiam si lo, kan nu Evi a thlemna ngei chuan min thlem a, a mi thlemna lah zawm har a ni mawlh si lo.

Pathian fapa meuh pawh thlem ngamtu chuan min zuam nasa mai a, mi zuam mai ni lovin a ngamin min ngam a, mi ngam ni lovin a chovin mi cho zek zek a ni.

Pathian ropui ber hnena a fapa Isua Krista hminga ka dil thin pawh ni tin ei khawp ni lovin, hriselna tha ni lovin, malsawmnaa min vur turin ni lovin, thlemna do chakna te, rinawmna te, taimakna te ka dil thin. Mahse, chung chu Pathian hnen ata ka dawn tur ni lovin amah Pathian ka chawimawi nana ka tih ve tur a ni zawk si a.

Ka nun ka thlir let a, Pathian Krista ka sual zawng zawng phura thi tan ni khat chu sawi loh darkar khat pawh ka la hman lohzia ka inhre thar a, zahthlak ka ti a, thlarau bo pakhat pawh hruai lova ka chhandamtu kut ruaka ka tawk tur hi ka lungngai a ni.

Khawvel nawmsip bawlnaah ka tlan a, zu inho induhsak hlawmzia hre khawpin zu ka in a, drugs tiho inhriatthiam tawnzia hre khawpin damdawi ruihtheih ka khawih a, ganja zuho inkawmngeih hlawmzia hre khawpin ganja ka zu a, mahse, chungah chuan hlimna tak tak a awm lo, a sarhu lai chuan a hlimawm ngei e, mahse, rei lo te atan chauh a ni si. Chatuan hlimna chu Isua Krista chauh hi a lo ni ngei mai.

Fing ka inti tawk a, fing inti ta chuan ngaihdan danglam tak te pawh ka vawrhchhuak a, chu'ng zinga thenkhat chu zu chungchang hi a ni. “Kan chhia leh tha hriatna hi Lalpa min pek a ni a, ka chhia leh tha hriatnain thaa a hriat chuan zu in hi ka tan chuan a pawi lo. Ka chhia leh tha hriatnain chhia nia a hriat chuan chaw ei pawh hi ka tan sual a ni mai,” ti tein ngaihdan ka vawrh a. Min pawmpuitu erawh an awm ka hre lem lo.

Khawvel chu ka la thlahlel a, lei mi ropui nih ka duh a, ka chak a ni. Mahse, leia mi ropui ber nih ai chuan Isua nena len dun chu a nuam zawk ngei dawn a ni.

Vanram kal chu nasa takin ka chak a, ka duh a ni. Mahse, ka thinlung chhungrila peng khat hian khawvel chu a la thlahlel hle bawk si a, engkim hi Pathian kuta awm a ni e.

Ka hriat phak chinah kan chhungkuaa mi pakhat mah an la boral lo va, thihna hi a awmzia reng reng ka hre lo. Pi leh pu ka la nei a, khawvel dan chuan ka pi leh pute chu boral hmasa zawk awm takin an lang a, mahse, kan chhungkaw zingah hian Isua hmaa ding hmasa ber tur ka ni dawn tlatin ka inhria a ni.

Suangtuahna ka nei a, ka suangtuahnaah chuan nupui hmeltha tak ka nei a, fanu a nu chhun tak ka nei a, ka hlim hle a ni. Chung suangtuahna te chu a tak thlen ni a awm ang em aw?

Thil dang ka suangtuah leh a, Pastor thiam tak ka lo ni a, Pulpit-ah thlarauva riltam ka beramte chu Lalpa Isua khawngaihna nasatzia te, Pa Pathian hmangaihna chungchuanzia te chu ka hrilh dap dap a, chu'ng suangtuahna te chu a tak thlen ni a awm ang em aw?

Ka suangtuahna a kal zel a, lehkhabu ziaktu hmingthang tak ka lo ni a, ka lehkhabu sap tawnga ziak "What they did?" tih avang chuan American mipui huat ka hlawh hle a, chu lehkhabu chu America-in Vietnam te, Iraq te, Afghanistan te, Sudan te, Libya te leh Serbia te an nawm an maka an bomb dan chanchin a ni si a. Tin, ka lehkhabu dang "The Image of Hinduism" tih phei chuan India ram hi a chawk buai vek a, Hindu firfiakho chuan min thah tumin min zawng huai huai a, keimah vangin Kristian tam tak an tiduhdah a, Vishwa Hindu Parishad-a an hotute chuan min that thei apiang hnena cheng nuai sawm pek an tiam nghe nghe a. Mahse, kei chu London-ah Scotland yard venhimna hnuaiah ka awm daih tawh.

Chu lehkhabu "The Image of Hinduism" tihah chuan eng nge inziak? Hindu sakhua bul leh bal neih lohzia te, saphun an neih lohzia te, ruihtheih thil leh mipathmeichhiatna te nena sakhuana an lak kawp dan te, Pathian lem an ngah uchuakzia te, an hurherhzia te, naupang an inneih tir dan te, hmeichhiain a pasal sum tam tak a pek a ngaih dante chiang taka tarlan a ni atin ni, Hindu hovin an duh loh em em chhan chu. Tin, sap rama ka tlanchhiat lai chuan lehkhabu dang "My friend the Britishers" avangin sap ram lal hnen atangin Booker Prize chu ka dawng hial bawk a ni! Mahse, chung suangtuahnate chuan thlen tih ni a nei ang em aw? Ka khawvel nite chu a kin thuai dawnin a lang si a.

Vanram ka suangtuah ta a, inbukna lianpui mai hi a lo awm a. Buk thleng lehlamah chuan khawvela ka dam laia ka thil tihsual chu vantirhkohte chuan an rawn dah nghek nghek mai a, ka thil sual tihte chu a vum hian a vum thur mai a, chutah vantirhkoh pakhat chuan, “A thil tha tihte kha han la rawh u,” a han ti a, vantirhkoh pakhat hian a kut pakhat chauh hian ka dam laia ka thil tha lo tih ve te chu a rawn lek ta mai a, “Thil tha ka lo va ti tlem awm em!” ka ti chhuak hial a, chutih lai chuan ka Lalpa Isua Krista chuan, “Lalchhantluang, thil tha zawng i titlem mawlh mai. Mahse, thil tha azawnga thil tha ber i tih avangin i sualnate chuan a buk uai zo chuang lo ang che,” a ti a. Kei chuan, “Lalpa eng thil tha nge ka loh tih fakau a?” tiin ka zawt a. Lalpa chuan, “Chu i thil tha tih chu kei mi ring hi a ni,” a ti ta a, ka hre thiam ta. Ka sualna te chu chhiar sen lohva tam pawh ni se ka rinnain a nawt reh ta vek a lo ni.

Eng mihring nge maw i nih a, thih thu i suangtuah fo mai le?” tiin ka rilru chuan min rawn zawt a. Ka ka chuan, “Rei tak ata tawh dam rei dawn lova inhriatna hi ka lo nei tawh a ni,” tiin a chhang a. “Ka rilru chuan, “A nih eng thil nge thihpui i tum ber?” tiin min zawt let a, ka ka chuan, “Isua Krista chauh ka thihpui ang!” a ti a.

Ka rilru chuan, “Isua chuan rei tak dam a, a chanchintha puangdarh turin a duh lo che em ni?” a ti leh a.

Ka kâ chuan, “Duh ang duh chu,” ti ringawtin a chhang a. Ka rilru chuan, “Chutiha hnu eng vanga Isua Krista chu lo thihpui tum ve ringawt nge i nih?” a ti a.

Ka kâ chuan, “Isu hmuh hun chu ka nghakhlel em a ni,” a ti a. Chu veleh ka kut te, ka ke te, ka beng te, ka hmai te, ka taksa te chuan, “Ni e, Isu hmuh chu kan nghakhlel tawh a ni. Leiah zawng na te kan tuar reng si a,” an rawn ti tuam tuam a, chutah ka mit chuan, “Ka tel lovin in hmu thei dawn em ni ngawt?” a rawn ti pang pang a. Rang zetin ka thlarau chuan, “Nanga mit kha kan hmang tawh dawn lo ve, vanah zawng thlarau mitin kan lewng tawh dawn a ni,” a lo ti ve a, an ngawi ta thap a.

Chutia ka taksa, rilru leh thlaraute inbia ka ngaihthlak reng lai ata chu ka harh a, kum za dam tur angin hna thawk la, naktuka thi tur angin tawngtai rawh tih kha ka hre chhuak a, a lo ni tak e, ka nunna hi Lalpa ka pe tawh a, ani'n a duhin a pawt seiin a ti tawi thei a ni.

Read more...

Ways To Age Proof Your Skin-1

¢ Debbie Chawngthu

Vun hi enkawl ngun leh ngun loh kar a hla hle a. Kum inang rau rau pawh inenkawl ngun peih chu a mamin vun a chuar tlem a, a kum aiin a lang naupang nge nge thin. Mi thenkhat chuan upat tak tak hma atangin an inenkawl a, mahse upa deuh tawh tan pawh tlai lutuk a awmlo e.

A hnuaiah hian vunin a ngeih lohte leh enkawl dan tur te kan sawi dawn a, tih tur leh tih loh tur te hi taima taka i zawm peih chuan i tar harin i hrisel zawk ngei ang

Nisa hnuaiah awm rei lutuk suh. Ni hian kan vuna mawm hi a hip ve thei a, chu chu vunin a haw em em a ni. Hriselna atan tangkai hle mahse nisa tawrh nasat lutuk chu a thalo a ni. Ni atang hian vitamin D kan hmu thei a, UV rays an tih hian kan vun natna lak atangin a veng bawk a. Mahse kum a lo upat chuan vun a lo ro a, nisa hnuaia awm rei chuan a ro lehzual a. vun a chuar zual duh a ni. Nilum i ai duh anih pawhin hnungchhawn thin la, i hmai em rei tir lutuk suh. I hmai chhawn zawnga nilum i ai duh anih pawhin lukhum i hmai nisa hliah thei tur khum la, anih loh pawhin nihliap khum thin rawh. Sunscreen i neih chuan hmang ziah bawk la, chu chuan tam takin vun natna lak ata a chanhim thei ang che.

Meizuk hi vunin a haw em em a, meiziala tur awm hian vun a tichhe thin a ani.Meizu nasa chu an vun a nung lova, a mam lova, a chuar hmain a thim tlat thin. Chuvangin meizial zu mi i nih pawhin duhtawk chin nei la, a uchuak chuan ti lo hram ang che.

Chin atana tha miahlo chu vun nuai cak vak mai hi a ni a, i mit vun vel te i nuai vak vak mai chuan a chuar hma ngei ang. Foundation i hnawiha i nuai pawhin dimtein nuai thin ang che.Lehkha i chhiarin eng hnuai tak hnuaiah chhiar ang che, eng tha vaklo tak hnuaia chhiar hi mitin a huat mai bakah vun chuar hma na a ni.

I hmai phih nan leh inbual nan tuisa lutuk emaw tui vawt lutuk hmang suh. Tui vawt lutuk hian kan vun hnuaia thisen zam te tak te te a ti chat thei a, chumi a chah chuan oxygen kalna tur a dal a, vun a lo ro a, a chuar mai thin a ni. I inbualna tur tuiah olive oil far thin la, i vun a ti mam ang. I inhruk hul hmain olive oil-in i taksa bung hrang hrang nuai thin la, i vun a tha rei ang.

Vun ro i neih chuan kum 25 i pelh hnuah sahbawn hmai phih nan hmang suh. Kum 25-30 hnu hi chuan mawm siamtu hi a chak tawh lova, vun a ro a, sahbawn khan a ro a tichak zual a, vun chuar a nasa hma duh em em a ni. Sahbawn i hmang lo theilo anih pawhin Johnson's Baby soap hmang thin ang che. hmai tihfai nan sahbawn aiah cleansing milk hi a tha zawk a, mahse alcohol based nilo hmang ang che.

I hmai i khawih dawnin i kut silfai hmasa phawt la. Kut bala i khawih chuan i vunah natna hrik a kai ang a, i vunin a chhiat phah ang. Hmai hnawih hi fimkhur a ngai hle a, kan vun hian thawk a la ve reng a. Chu chu thil danga kan hnawh pin tlat chuan thawk a la thei thin lova, vun kua a tiping a, vun a thaw tha thei thin lo a ni. Bleaching hi tha viau mahse tih zin lutuk tur a ni lo. I bleach duh anih pawhin i hmai pum nilo, hmul to i ithreh duhna laiah te chauh ti thin ang che. I hmai tihngo i duh anih chuan fanghma tui te, bawnghnute khar emaw bawnghnute pangngai tawp pawh hmang thin ang che.

Steaming hi a khat tawka tih hian vunin a ngaih em em a, sahbawn emaw face wash hian kan hmai a tihfai zawh tak tak loh avangin a khat tawkin steaming hi tih a pawi lo. Mahse hei pawh hi tih zin lutuk chuan a tha lem lova, hmai mawm emaw ro dan a zir zelin a ni.

Chemicals tak tak, entirnan, shampoo, hair dyes, antibiotics, alcohol etc. te hi vun tichhe thei vek an ni a, hman pawhin vunin a huat loh nan hman fimkhur tur a ni. Zan i mut hmain i hmai tifai ziah ang che. Make-up i hman reng reng tifai vek zel la, i mitvun lai vel dim bawk ang che. Zan i mut hmain i vunah thil hnawm thin la, mahse a mawm lutuk chu hmang duh lem suh.

Read more...

Nui Lawks 63


J Nula pakhat pawh a thau lutuk a, pasal a nei dawn a, a mo kawr hak tur a pho a, an thenawmte'n, "I thosilen chhawm tur em ni?" an ti vel!
- 9612589095

J World Cup lai khan 'referee-in yelow card a pe' kha in ti chhen a, kei chu ka en ve chinah referee-in tumah card a pe lo. A card kha a ipte-a mi a phawrh a, a lek kang va a, a ak leh thin, tumah a pe ngai lo. Tin, player-te pawh lak tumin an lo ban ngai lo hrim hrim.
- 9612062366

J Rulngan hi King Cobra a ni lo, Prince Cobra zawk a ni!
- 9862577575

J Nupa an inhau a...
Nu: Keimah ang hi chu i hmu tawh lo ang.
Pa: Nangmah ang ka la duhin i ring reng reng em ni? Nang ang hi chu hmu tawh lo ila ka ka ti khawp mai!
- 9612698042

J 'Khita hming an lam hun chuan kei ka awm ang' tih hla phuahtu hian a ngaihtuah chiang lo ve khawpin ka hria; a awm loh laiin hming lo lam ta se awm ngaihna a awm lo reng reng!
- 9436159317

J Naupang inkhawmpuiah hmeichhe naupang pakhat hi a solo al al a, Sunday School zirtirtu pakhat hian, "A zaithiam viau na a, a hmel hi a chhe em a ni," a lo ti sup a, a bula nu pakhat chuan, "Ka fanu a nia," a lo ti mai chu, a zak mai mai! A zak lutuk tih ngaihna hre lo chuan, "A hmelchhiat dan hi a cute reuh," te a ti vel!
- 9436151666

J 'Motor a awm lo' tih te chu tih mai mai a ni, kal tumna lam in neih vang mai mai a ni ang!
- 9612566920

Read more...

Chanchin Maksak 82


An kal lam aiin an haw lam hlawk lo
American educator hmingthang, 1869-1909 chhunga Harvard University president Charles William Eliot-a kha fiamthu duh deuh mai a ni a, awlsam taka mi han chhan vel hi a hmingthanpui viau nghe nghe.

Vawi khat chu, a thawhpui professor rual nen hian an inkawmho a ni awm e. A hmalakna hrang hrangte chu a thawhpuite chuan an fak tliar tliar hlawm. Pakhat phei chuan, "President i nih atang hi chuan Harvard hi hriatna in a ni ta ber e," a ti hial.

Eliot-a chu a ngawi thei ta lo; "Chu chu ka thawhraha chhiar ka duh vak lo," a'n ti a, a sawi zawm zel a, "Englo a ni, lut tharte hian hriatna tam tak an rawn luhpui a, a chhuak tate hian an chhuahpui tlem lulai em a ni!" a ti ta deuh duah a! Mizo nuho tawngtaina- 'Kan kal lam aia kan haw lam kan hlawk zawk ngei theih nan...' tih chu Charles William Eliot-a hnuaiah chuan a thleng lo a ni mai thei!




Tunge ropui zawk?
Vawi khat chu Diogenes-a kha Plato-a hnenah a leng a, Plato-a chhuatphah vel chu ropui a ti hle. Plato-a chhuahphah hi a ropuiin a mawi bawk tak a, a hun laia carpet man to ber ber a hmang a ni awm e.

In chhung a'n lut chu Diogenes-a chuan intithei fe hian, "Tunah hian Plato-a ropuina chu ka rapbet mek a ni lo'm ni?" a'n ti vei ham ham a. Plato-a chuan eng danga chhang ta lo chuan, "Chu chu i chhuang hle a ni lo'm ni?" a lo ti sam et a!

Read more...

Monday, July 19, 2010

A Vawi Khatna Atan World Champion- Spain

¢ Hmingsanga

Darkar 200, ni 30 chhungin, stadium hrang hrang 10 awmna khawpui pakuaah "The Greatest Show On Earth" chu Africa khawmualpuia a vawi khatna atan South Africa-in a thleng a, football khawvela 'khawmpui' lian ber chu a hmawr bawk a ni ta. A vawi khatna atan Spain chu champion niin, pahnihna Holland, pathumna Germany, palina Uruguay te an ni.

Spain chuan World Cup chanchin ziahna bung thar kaiin, Spanish mipui lawmna chu India hmarchhak kila awm Mizote pawhin lo zawm vein, hnehna hlado an chham rualin kan lo kuk ve rawih rawih hlawm a nih kha. He khawmpui lian hi khawvela mihring awm zawng zawng chanve zetin TV leh a hmunah an thlir tia sawi a ni.

World Cup Thlen a hlawk em?
World Cup thlen hi hetia han ngaih mai chuan thil huphurhawm leh khirh tak a ni ngei ang. Sorkarin sum leh pai a seng a, inkhelhna tur stadium thar engemaw zat sak that leh sak thar a ngai thin. Khawl hmangin thil tam tak ti thei bawk mah se mihring tha engemaw zat sen a ngai bawk. Hlawkna hmuh tur a tam awm lo mang nge te pawh a tih theih awm e. Mahse, World Cup thlen hi a lo hlawk tak zet a, sum leh pai thu-ah chauh ni lovin hna chungchangah pawh hlawkna tam tak a ram leilung fate'n thawh tur an neih phah a. A thlengtu ram economy dinhmun a thang awk awk zawk a lo ni.

South Africa-in World Cup vanga sum a lakluh hi India pawisaa chhutin Rs 5,68,23,00,00,000 velin a pun phah dawn!

Chhuttu thenkhat chuan hei ai pawh hian a tam dawn niin an sawi bawk. Chu mai a ni lo, mi 695000-in hnathawh tur an neih phah lehnghal!

World Cup chhungin mikhual 370000 vel an pungkhawm nia chhut a ni a, mikhualte vang ringawt pawh hian hna tau a tet nasa hle.

2004 May thlaah khan S Africa chuan World Cup a thleng dawn tih an hre tawh. Khatih lai khan World Cup thlenna tur atana inbuatsaih nan US Dollar 3.87 billion vel seng tura chhut a ni. World Cup khelh zawh a nih hunah $11.87bn vel sum an hailuh rin a ni bawk. World Cup chhung hian World Cup en tura kal mi pkhatin $ 5,000 vel zel a hman rin a ni. Heta tang ringawt pawh hian South Africa economic dinhmun hi US dollar 1.5 billion velin a sang dawrh dawn nia sawi a ni.

Kaihruaitute!
Club football-a sum tam tak hlawh a, eizawnnan leh chhungkaw enkawl nana hmangte hokhawmtu ram hrang hrang coach-te hian eng zat chiah nge an hlawh tih hi hriat a chakawm thin. Coach thenkhat- club football-a player pakhat kum khat pawh hlawh phak lo an awm nual. Mahse heng footballer-te hian 'hokhawmtu' an neih a ngai a, heng footballer tha leh sum tam tak hlawhchhuaktute hi kawng danga sawi chuan anmahni aia hlawh tlem zawk te enkawlna hnuaiah an awm pawh ti ila dik awm e. Mahse, hlawh chhuah tam leh hlawh hnem ngawt a tawk lo a, enkawltu leh kaihruaitu an mamawh.

Footballer hlawh hnem pui puite enkawltu coach-te chuan eng zat chiah nge an hlawh? A hlawh hniam pahnih tarlang hmasa ila; Kim Jong Hun (North Korea) chuan kum khatah $ 250,000 a hlawh a, a aia hlawh hniam a la awm cheu, Nigeria coach Shaibu Amodu kha, ani hian kum khatah $ 180,000 a hlawh a ni.

A hlawh tam zual pangate, an hlawh tam dan indawtin:
Fabio Capello (England) : $ 6 million
Marcelo Lippi (Italy) : $ 4.1 million
Javier Aguirre (Mexico) : $ 4 million
Joachim Löw (Germany) : $3.3 million
Berter van Marwijk (Holland) : $2.7 million

Khawi Ram Player Nge Hlu?
Ram hrang hrang player-te hi club hrang hrangin sum leh pai tam tak seng a an leikhawm an ni. Player hlawh hnem neih ringawtin champion nihna a lei zo lo. Ram hrang hrang player-te hlawh belhkhawm a nih hnuah an hlut dan an chhut chhuak a, Spain player-te hlut zawng hi suma chantir chuan Euro 565 million ang vel a chhut a ni a, an sang lawr lak.

Pahnihna chu Brazil a ni a, an hlut zawng hi Euro 515 million nia chhut an ni. France player-te hlut zawng kha Euro 450 Million a ni a, England chu Euro 440 million vela hlu an ni a, Italy chu Euro 440 million vel an ni a, Argentina chu Euro 390 million vela hlu an ni.

A hnuai lam han sawi leh ta ila; South Africa player-te hlut zawng hi Euro 35 million a ni a, North Korea leh New Zealand player-te hlut chu Euro 15 million ve ve chauh a ni.

Khawi Club Nge?
Ram hrang hrang player-te hi club-in sum leh pai tam tak senga a chhawr leh a leite an ni a, ram hrang hrangte hian player 23 theuh an hruai a ni.

Ram 32 atanga player 736 fuankhawmte hi club hrang hrang 298-a khel an ni. Heng zingah England club hrang hranga khel player 117 an awm a, Germany club-a khel 84, Italy club-a khel 80, Spain-a khel player 59, France club-a khel 46 an awm. England, Germany leh Italy ram aiawhtute kha an ram chhung club-a khel an ni vek. Chutih laiin Nigeria player-te kha an ram chung club-a khel pakhat mah an awm lo thung.

Player 736 zingah hian ram hrang hrang 52 national league-a khel kalkhawm an ni. Spanish club hlun ropui FC Barcelona chuan club malah player an thawh hnem ber a, FC Barcelona-a khel player 13 an awm a, chung zinga pasarih chu Spain team-ah an tel a ni. English club Chelsea leh Liverpool-in player 12 an thawh a, Germany club Bayern Munich chuan player 11 thawhin, Arsenal, Inter Milan, Panathinaikos leh Real Madrid te'n player 10 theuh an thawh a, player thawh tam zual club an ni. Tling zo ve ta lo Russia, Turkey leh Scotland te hian player 10 aia tam theuh an thawh.

Laina Hnai An Awm Em?
Argentina coach Diego Maradona fanu naupang zawk Giannina Maradona nena innei mai tur Sergio Aguero chuan Argentina tan a khel a nih kha. Giannina Maradona leh Sergio Aguero te hian nikum Febuary thla khan fapa duhawm tak Benjamin an nei nghe nghe.

Slovakia leh USA-ah pafaa ram tana fehchhuak an awm tlat. Slovakia coach Vladimir Weiss leh a fapa Vladimir Weiss te chu Slovakia aiawhin World Cup 2010-ah hian an fehchhuak a, chutiang bawkin USA coach Bob Bradley leh a fapa, Michael Bradley te an awm bawk.

Boateng te unau pawh hi an danglam ve ang reng hle. Unau ni chung siin khua leh tui nihna an neihna hmun a hrang a, Jerome Boateng hian Germany aiawha khelh a thlan laiin a unaupa Kevin-Prince Boateng chuan Ghana hminga khelh a thlang ta zawk a ni.

Ghana-ah hian hranghlui footballer lar Abedi Pele fate pahnih Andre Ayew leh Ibrahim Ayew te an awm a, Paraguay-ah Edgar Barreto leh Diego Barreto te awm. Honduros-ah unau thuma ram tana khel tura koh pathum- Jhony Palacious, Wilson Palacious, Jerry Palacious te an awm a, Ivory Coast atangin Kolo Toure leh Yaya Toure te unau an tel bawk. Heng bakah hian Cameroon atangin cousin tel an awm ve a, Rigobert Song leh Alex Song te an ni. Slovenia keeper pahnih Samir Handanovic leh Jasmin Handanovic te hi cousin an ni bawk.

Kheltute
Kumin World Cup a player te kum chawhrualin kum 27 leh thla 4-a upa a ni a, World Cup hnuhnung berah khan an kum chawhrualin kum 27 leh thla 5-a upa an ni. 2002 World Cup-ah khan kum 27 leh thla 6 a ni a, kumin hi tunhnaia an naupan ber tum a ni.

Team malah Brazil an upa ber a, chawhrualin kum 29 leh thla 3-a upa an ni. A dawttu chu chu England a ni a, kum 29 leh thla hnih an ni. Ghana an naupang fal hle a, an kum chawhrualin kum 24 leh thla 9 a ni a, pahnihna chu South Korea niin kum 25 leh thla 4-a upa an ni.

Player zinga sang ber chu Serbia player Nikolo Zigic a ni a, 2.02 m a sang a ni a, a dawttu chu England player Peter Crouch a ni a, 2.01 m-a sang a ni. England player Aaron Lennon kha kumin World Cup kheltu zingah chuan a tawi ber a, metre 1. 65 leka sang a ni.

Lawmman leh Chawimawina
FIFA hian World Cup khelh a nih chhung hian mimal leh team hnenah chawimawina lawmman chi hrang hrang a sem thin. Player thiam ber hnenah Golden Ball pek thin a ni a, kuminah hian Uruguay player Diego Forlán hnenah he chawimawina hi hlan a ni.

La Liga club Atlético Madrid-a khel, feet 5'10-a sang, kum 31 mi Forlan hian La Liga top scorer lawmman Pichichi Trophy vawi hnih a dawn tawh bakah European Golden Shoe award pawh a dawng tawh bawk. Netherlands player Wesley Sneijder-a'n Silver Ball a dawng a, pathumna chu David Villa, Spain player a ni.

Goal thun hnem ber hnenah Golden Shoe Award pek thin a ni. Kumin hian Golden Shoe dawng thei goal 5 thuntu mi pali- Müller, Villa, Sneijder leh Diego Forlán te an awm. Germany player Thomas Müller chu goal 5 thuntu zingah thiante tana goal thun tur vawi 3 lai a siamsak avangin he chawimawina award hi hlan a ni. Goalkeeper tha ber hnena pek thin Lev Yashin Award tia sawi chu kumin atangin Golden Glove Award tia a hming thlakin Spain captain leh keeper ni bawk Iker Casillas hnenah hlan a ni.

Best Young Player Award hi World Cup khel zinga player naupang kum 21 aia upa lo, player tha leh beiseiawmte hnenah hlan thin a ni. Germany player, Bayern Munich-a khel Thomas Muller-a'n he chawimawina hi a dawng. FIFA Fair Play Trophy chu champion team Spain hnenah hlan a ni.

Read more...

Rilru zau

1986 kha Mizo mipui nawlpuiin World Cup kan en hmasak kum a ni mai thei. World Cup en-e ti lovin kan chiang chuang lo a, kha'ng lai khan hmuhnawm ti taka World Cup ente zingah khan footballer-te khelhna club sawi tur hria pawh kan la awm lo hial mai thei.

Kha'ng lai vela naupang titi kha han ngaihtuah let ila; khawvela kan la mikhualzia a hriat theih awm e. "Khawvela inkhelh thiam berin penalty a pet a, a goal lo a. 'In goal kha inchi 1-in a zim a nih kha' a ti a, an han teh a, inchi 1-in a lo zim a," tih te a nih thin kha. Khawvel mihring dangte kha kan mihringpui ena en lovin 'super natural' thil enin kan en a ni ber awm e. Tisual ve thei, mihring ve bawk an nihzia te kan hre lo a, kan chung en ngawih ngawih thin a nih kha.

Sap emaw vai emaw, hnam dang mikhual kan neih chang pawhin, a Kohhrang ang te, a sorkar ang te, a khawtlang ang te pawhin kan buai a, deh loh sakei huai ang maia enin, a neitute zawk kan ti dui thin a nih kha.

Tunah pawh chutiang chu kan la ni tho a, mahse, kan ziaawm tawh khawp mai. Khawvel mihringte hi kan mihringpui enin kan en ve sawt hle a, kan la chung en tho na a, hman ngaihtuah chuan zia tawh tak kan ni. Khawvela inkhelh thiam ber pawh mihring ve tho a ni a, a tisual ve thei tho tih te kan hmu ta a, dawithiam ang mai ni turin kan beisei ta bik lo. World Cup kan en pawhin 1986-a kan en dan leh kumina kan en dan chu inthlau tak a ni. A footballer-a te kan hmelhriat ni em lo mah se an chanchin leh hnuhma te kan hre bel ve ta hle a, an khelh dan awmhmun atanga lo 'analyse' thei te pawh an kat ve ta nuk mai. Khawvel hi kan daidar ve ta hle a, he khawvelah hian kan tlangnel sawt khawp mai. A lawmawm e.

Kan mithahnemngai thenkhatin kan ramah hnam dang rawn sumdawng luih luih se, tuikhuah te rawn nei se an tih hi rilru zau putna a ni lo. Hriat loh vang zawk a ni. Hmasawnna reng reng a ram neituin an chhawr tur a ni a, chutiang ngaihtuah lo leka inti rilru zau pu an awm hi a vanduaithlak khawp mai. Khawvelah kan tlangnel ve ta hle te hi rilru zau putna zawk a ni.

Kan mithiam thenkhatin an huat em em, rilru zau pu intite'n an nin em em- 'regionalism' te hi khawvelin a kalsan thei lo a, globalisation dinchhuahpuitute khu a tak takah chuan a 'regionalism' uar an ni a, tun World Cup-ah pawh a 'regionalism' zawngin thu leh hla a tam em kha!

Vawi khat theuh an han khel diat diat a, 'African an che tha lo... beisei phak bakin Asian an che tha... Latin American-ho khelh dan a dang... Europe chuti zat an chak...' tih vel news-ah a lang nghal a, Round of 16 lut chin pawh a region zawngin an chhut nghal luih luih a nih kha. Quarter Finals lut chin pawh, 'South America chuti zat, Europe chuti zat, Africa chuti zat' tiin khawvelin a tuipui a, Ghana phei chu Africa khawmualpuiin an tan tawp mai a nih kha. Kan tih ni se kan zingah hian 'thliarkar rilru' tia sawisel an tam teh ang. Identity hi a thuk thei ang bera chhut tur a ni. Ram, hnam, khua, pa hming, thlahtute hming, a thuk thei ang berin khawvel hian hriat a tum a, keini zingah erawh 'Zo' buaipuitute chu thliarkar rilru pu-ah kan puh tlat zel! Chutiang chu rilru zau tihna emaw kan ti thin. Hmasawnna tur kan la ngah khawp mai.

Inti rilru zau taka kan awm lai hian mi tan kan inphalrai mai mai a ni tih kan hriatchhuah a tul khawp mai. Entirna hnaivai tak pakhat chu- kan rama hydel project siam tura kan beih dan hi a ni. A siamtute'n a power siakchhuah 78% an chang ang a, keini'n 12%! Kan mithiam rilru zaute rilru hi zau tak a ni! Chutiang duh lotu, 'development infrastructure reng reng a ram neitute ta a ni tur a ni' tih ngaihdan neite chu thliarkar rilru pu-ah kan han puh daih a! 'A ram leilung fate' buaipui viau te hi rilru zimna emaw ti kan awm tlat a, a thunei neiah an tang zel emaw tih tur a ni lehnghal a!

Chutiang ni lovin, rilru zau dan dik taka zau i zir ang u. Tunah pawh kawng hrang hrangin hma kan sawn a, a lawmawm khawp mai. World Cup kan hre ve ta hle te hi khawvela kan tlangnel ve tawhzia lanna a ni. A lawmawm. Inphalrai kher erawh a tul lo. Eng tikah emaw chuan kan tlangvalte'n World Cup te an la khel ve ang a, chutih hunah chuan khawvelah hian kan tlangnel mai ni lovin neitu rilru te pawh kan la pu ve ang chu. Chutiang hun chu a nghahhlelhawm khawp mai.

Read more...

MAHNI INTIHLUM!

¢ HC Vanlalruata

Hman deuh, Presbyterian Kohhranin mahni intihlumte Pastor leh Upa-in vui an khap lai khan Upa suspend laiin tlangval mahni intihlum a vui a. A vuitu hian a sawi thiam laileng khawp a, “Vanlal Nau Ang A Tahna Kalvari-ah an dawng chuang love...” tih chang thlanin Kohhran hruaitute meuh pawh, ‘Ral tawh mai se lei ninawm hi’ tih sa chung hian thih tak tak an hlauhzia si a sawi a. He tlangval hi chuan a Lalpa tawh a chak tawh lutuk a, Pathian kut nghak hman tawh lovin ama nunna a la ta a ni, a ti a. A vui zawh hnu chuan an khaw tlangvalho chuan an thih huna vuitu atana an duhzia thu an sawi huai huai mai a sin!!!

Mahni intihlum (suicide) Mizorama an tam ta lutuk hi a veiawm bawk a ni ang, chanchinbute’n mahni intihlum an tam thu leh mithiam, a biikin Psychiatrists leh Psychologist te ngaihdante chhuahin anni hian mahni intihhlum tumte counselling neih puia an thil tum thulh tir dante an thiamna atangin an sawi chhuak a. Chumi piahah chuan kan khawtlang nun kal diklo tawh siamthat ngaihna thlengin rawtna an siam a, a bengvar thlakin a tangkai hlawm hle a ni.

Chutih laiin Theology lama kan mithiam Rev. Chuauthuama’n mahni nunna late chungchanga Kristian-te leh Kohhran kalphung leh dan siam chungchangah thil inthlak awm se a duh thu a rawn ziak a. L.T. Kima chuan a rawn chhang leh bawk a. A ngaihnawm ve ve a. Chutih rualin thil awm sa thlak thlenga kal thin dan tihdanglam hreh ang reng tak kan la tamzia tilangtu a ni ve bawk.

Hemi chungchang ziaktute pahnih hian hriat loh an neih ve ve chu Indian Penal Code section 309 chungchang hi a ni. He IPC section. mahni inthah tum hrem theihna hi paih a ni tawh an ti a. Kan Mizoram Police officer-te hi zawt mah teh u, mahni intihhhlum tumte hi hun rei tak chu thubuai siam sak an ni tawh lo. Hetiang lam hre ngei tura ka rin Police officer pahnih ka rawn a, anni chuan IPC section 309 (mahni nunna lak tum hremna) hi paih a nih tawh thu min hrilh a. Aizawl SP Pu Lalbiakthanga Khiangte pawhin hemi section hmanga thubuai an ziah luh lohna a rei tawh thu min hrilh pahin mahni intihhlum tumna hi crime a ni tawhlo tih min hrilh chiang a, mahse he dan an siamthat (amend) kum tak phei chu a hre chiang tawh bik lo.

Engpawh chu lo ni se, IPC hi British-in India ram an awp lai kum 1860 daih tawha an siam kha a ni a. A tira an siam chhan hre chiahlo mah i la a hnu lamah kha chuan India hruaitute’n zalenna an sual laia ram hmangaih avanga inhal hlum tum thinte tanin a khung theihna atana dan tangkai tak chu a nih a rinawm a. Kumpinu sorkar nawrna atana thih thlenga chaw han nghei mai huam reng thin Mahatma Gandhi te han man-na tur chhuan;am atan phei chuan a remchang ngawt ang.

Bible-in engtinnge a ziah tih lam chu keini zir ve lo tan chuan sawi ve chi-ah ka ngai lova. Mahse, miin rilru hahna tawpkhawk tuara mahni intihhlum duhna hial khawp rilru pu-a hrehawm a tawrh belhchhahna atana IPC dan hmanga la hrem zui-a tan-ina tan tir leh nghal chu a nunrawn thlak ka ti. A bikin kan thalaite’n eng ang pawhin zir sang sela hmakhaw eng an neilo nia an inhriatna avangte, chumi bakah leh a belhchhahna te pawh a ni ang chu...rilru hahna dang an neih belh a, psychiatrist te tawng hawhin ‘depression’ nasa takte an neih avanga mahni nunna lak mai an duhna hi hrem belhchhah chi-ah ka ngai lo. Hetiang rilru pute duat taka enkawla, a hrem lam ni lova an rilru hahnate chhawk zangkhai tur zawnga ngaihtuahna sen erawh chu a pawimawh tawpkhawkah ka ngai thung.

Mizo tam takin thil kan thlir dan hi a zim khawp mai a. Sakhua-in a phut ni anga kan ngaihte hi kan sahuai-thing-vawn tlut fova. Mahni intihhlum tumte hrem an nih loh chuan mahni intihlum an pun phahte hi kan ring ve ngawt zel a, thliarkar rilru kal san hi zawng a harsa a ni awm e. Mahni intihhlum hi intihhmuh chi ni vak pawha ka hriat loh nen. Sawi mawi chi a nih lohzia chu kan hre vek a, mahse a tihtumte hrem emaw a lo puitlin ta te hmuh ‘Vanram kailoh’ ngawt hi chu a rilru zim thlak a, a intihthu thlak bawk. Pathian ringtu tha inti chuan khilama kai leh kailoh tur chu Ama kuta dah mai zawk awm tak te ka ti ve mai mai.

A thu hrimin mi rilru hah avanga intihhlum duhna hial khawp nei an awm chuan a bialtu Pastor leh Upa-te’n len chilh thin sela, tih theih an neih chuan a that ka ring a. An tih theih phak bak a nih pawhin Psychiatrist te rawih nise, chutiang ti tur chuan nu leh pate pawh thurawn pe zawk se. Chuti lova hetiang mi rilru na leh beidawngte khaw dang se hmuh ngawt mai hi Kohhran tih turah ka ngai lo. Sakhaw thila rin dan nghet a awm a nih pawhin chu chu Kohhran chuan kengkawh se, a hruaitute’n an nihna hre rengin bawhzui bawk se tih hi ka ngaihdan ve mai mai a ni. Hremna lam sawi vawng turah ka ngai lo.

IPC section 377 chungchangah pawh hian Kohhran hian neih inangte awm dun hi thurin kalh a nih chuan thunun mai sela, sorkar dan behchhana tanin-a khung kher an ngiat hi an huang pawnah ka ngai tho. Kaisara thil leh thil lo hi thliar hran a that lai a tamin a lang zawk e.

Read more...