Monday, April 12, 2010

Separate Time Zone For North East Tuihnihna

¢ Lalmuanpuia Punte

February thlaa tualchhung chanchinbu hrang hranga ka thuziak lo chhuak, 'Separate Time Zone for North East' tih kha ka rin aiin rawn tui hnihtu emaw rawn hnialtu emaw an awm lo viau mai a. Vanglaini dt.23.03.2010 chhuak, phek 4-na; 'Chhiartute thukhawchang' huanga Lalthianghlima thuziak Sana herh hma rawtna kha tih khan a rawn khel viau a, mahse ka thil sawi kha a man fuh lo niin ka hria.

Pu Lalthianghlima thu rawn ziah dan atang khan mipui mimir tan time zone chungchang hi a man loh theih dawn hle niin ka hria. Hrethiam tur pawh kan ni lo reng a ni, a bikin zinchhuak tam lo tan phei chuan hriatthiam a har fu ang. Kei ngei pawhin chuti taka ka hriat thuk loh thu leh kha'ng ka thuziak pawh kha keima irawm chhuak ni lo, KC Das Commerce College, Guwahati-a seminar-a mithiamte thusawi, ka hriatthiam phak tawka ka dawnsawn, ka sawi leh chhawn mai a nih thu pawh ka sawi tel nghe nghe kha. Hriatna nei thuk lo na-na-na chuan ka sawifiah thiam tawk lo te pawh a ni ange. Chuvangin, Lalthianghlima thuziak kha chhang pawh ni chuang lovin ka thiam ang tawk tawkin han sawifiah tum ila a tha awm e. Time zone hrang kan neih chuan, Chumi/khami huna dar chuti zatah tih a ngai duah ang tih kha Chumi/khami huna tih ni lovin Chumi/khami hmuna tih zawk ni sela a dik zawk ang, eng pawh chu ni sela a sawi tum kha a dik hle. Time zone hran chu nei ngat ila chuan, North East-a dar chuti zat, Gujarat/Punjab/Goa etc. etc. a dar chuti zatah chuan tih zawng a ngai ngei ang le.

Bangladesh-in darkar 1½-in an herh hma a, mahse time zone khat hmang India hi kawng engkimah a tluk chuang lo a tih pawh kha a dik. Khati zawnga kan tih dawn chuan time zone khat hmang India hian time zone 5 hmang USA chu tluk lo nasa tak a ni. Bangladesh-in an sana darkar 1½-in an herh hma lo a, darkar 1-in an herh hma belh a, Bangladesh awmna khu India time set-na aiin darkar chanvein an hma zawk hrim hrim a, darkar 1-a an herh hma belh leh hian India aiin darkar 1½-in an hma ta dawrh tihna a ni zawk. Hei hi 2009, June ni 19 atang chauhin a ni a, kum khat em pawh an la hman loh avangin hmasawnna thil teh nan a la hman theih loh, India aia darkar 1½-a an hma dawrh takna atanga chauha teh tur a ni ang.

Lo en reng ila, kha seminar-a mithiamte thusawi kha a dik ngat chuan N.E-in India Standard Time-IST kan hman avanga ni tina darkar 2 vel kan hloh ziah avangin tun anga time zone hrang nei lova kan awm reng a nih chuan Bangladesh chuan min tlansan chak viau ang. Amaherawhchu, IST an hman avanga ni tina hun hloh nei ve lo, India khawthlanglam state hote erawh Bangladesh hian a lehpel vur vur chuang miah lo ang.

Singapore hausak chhan an sawi ka hriat ve chu sana herh lam ni lovin, hruaitu ropui Lee Kuan Yew-te, Goh Chok Tong leh Lee Hsien Loong-te ho vang zawk khi a ni a tih pawh kha a dik thawkhat. Amaherawhchu, ka thuziak; Separate time zone for North East-ah khan, Singapore hausakna chhan ber chu time an set fuh vang ka ti lo a, para 6-naah khan, Singapore hausakna chhan thuruk zinga pakhat chu a ni ka ti mai chauh a ni. Singapore hruaitu ropuite pawh hian an ram hmasawn nan thil tam tak an ti a, chu'ng zingah chuan mahni ram hunbi set fuh hi a pawimawhzia hriain an ram awmna longitude 105°E ni si, 120°E (Taiwan ram khawthlang hmawr) daiha an ram hunbi an set-te pawh hi chung zingah chuan a tel ve a ni tih kan hriat a tha khawp mai.

India ram hi democracy ram a ni a, socialist lek lekin laklawh takin hun rei tak chhung ram hruaitu te'n an kaihruai a. Motor lamah company dang awm thei miah lova Fiat leh Ambassador car, Bullet, Rajdoot leh Yezdi bike, Bajaj leh Vijay scooter-te chauh India rama a awm chhung kha a rei ngawt mai. India ram hruaitute'n an nghenchhan ber USSR a tlakchhiat rual deuhthawa Reserve Bank rangkachak reserve meuh pawh dahkham ngai hial khawpin India ram chu a tlachhe hman a nih kha. Chutah economist ropui Manmohan Singh-a finance minister a han ni a, eng nge a tih? Tunhmaa India ram hruaitute tih ngai loh thil thar tam tak a rawn ti a, a hnua sorkar lo kal zelte leh finance minister rawn ni zelte'n a thil tih an rawn chhunzawm zel a, India ram chuan tun dinhmun hi a thleng ta a nih hi. Chuvangin central sorkar hian NE hnufual bik lutuk chhanchhuah nan hruaitu hmasate tih ngai loh thil thar, NE hi IST aia darkar 1½-a hmain hunbi min siamsak se, tlemin hma kan sawn phahin mithiamte chuan an ring.

Khawvel ram ropuite hlawhtlin chhan an sawi reng reng hi sana herh hma vang lam ai mahin hruaitu rintlak an neih vang a ni zel. Ruahmanna fel tak nei hruaituin a ram mipuite hmangaihna dik nena a kaihhruai phawt chuan a theih chin chinah hma an sawn ngei ngei thin a tih pawh hi a dik khawp mai. Mahse, a hma lama sawi tawh angin hruaitu thain ram an hruai dan a sawi, ruahmanna fel tak a tih te zingah hian mahni ram hunbi set fuh hi thil pawimawh tak zinga pakhat a ni ve tih kan hriat tel a tha khawp mai. Ram hruaitu tha tumahin helai kan awmna hmuna hman tur atan hian Iran/Iraq/Israel hunbi hman ang khu hunbi atan min set sak lo ang, ruahmanna fel tak a ni tlat lo.

Tuna kan sana hi minute 90 emaw minute 180 laia hma pawhin herh hma ila kan rilru a inpeih si loh chuan kan tho hma vut ang a, pisa leh school kan kal hma sauh bawk ang, a tih kha hrilhfiah a ngai hlein ka hria. Mainland India mite aiin kan tho hma fal lutuk, sana kan herh hma avangin tun aiin kan thawh hma phah chuang dawn lo. Chuvangin seminar-a thusawi mithiamte'n, zing kan tho hma si a, thil tangkai engmah tih mumal nei lova zingkar kan hmangral thin hi a uihawm an tih avanga hun hnawhkhah nana sana herh hma an rawt thu ka rawn ziak chhawng mai a ni.

Tuna kan awm dan pawngngai hi chuan zingkar darkar 1½ vel chhunga kan thil tangkai tihte chu- thlan laih (tuk tin thlanlaih tur awm si lo) te, hnatlang leh kohhran committee (hei pawh hi kan sana kan herh hma chuan office ban hnu, tlai chawei hmain a tih theih) te leh officer ho thisen sang tur venna atana an badminton khelh (hei pawh tlai office ban, tlai chawei hmain a khelh theih) te hi a ni deuh mai awm e.

Hmanlai atanga tunhnai mai, han ti ve khanglang ila kan naupan ve lai thleng te kha chuan thingtlang loneimite hi zing ni chhuah hlimah lo-ah an feh a, tlai ni tlakah an haw leh thin a; an kham khawp buh leh bal an thar thin. Khatiang khan tunah hian thingtlang loneimite hian hna la thawk rimin kut hnathawh hian lukhawng nei tha bawk sela chuan thingtlang loneimite hi sorkar hnathawk aia sum la lut tam, mi awhawm an ni ang. Mahse, kuthnathawh a hlawk lo bawk nen, thingtlang loneimite pawh hian sorkar office hunbi ang hi an entawn ve tial tial a; an feh chhuak tlai sawtin hna pawh an thawk tlem tial tial a, an rethei tial tial ta mai a nih hi.

Chuvangin NE-in kan sana darkar 1½-a kan herh hma chuan zingkar hun engmah lova kan khawhral thin hi a bo ang a, tlaiah office kan bang hma ang (tuna kan sana a 7:30am-ah office tanin 3:30pm-ah kan bang ang). Chuvangin tlai office banah khaw thim hmain pawimawh dang kan tih teuh hman dawn avangin working hour-a office chhuahsan tam vanga office hna sawt lo lutuk te hi a lo bovin sorkar office hna te kan thawk sawt zawk dawn tihna a ni. Chu mai bakah tlai office banah khaw thim hmain hna dang kan thawh teuh hman dawn avangin kan sum lakluh pawh a pun phah ngei ang.

Tuna N.E-in kan sana darkar 1½-a herh hma rawtna hi lo puitling ta pawh ni se Pu Lalthianghlima sawi, mi puanpho seng ching leh hnathawh tur hre lo thalai tlawngawl fe fe pawh an la awm teuh tho ang. Chutiang thil nuaibo vek tur khawpin hunbi hrang neih hian nghawng a nei lo. Mahse mi taima te'n hnathawhna hun darkar 1½ an neih belh dawn avangin kan sum lakluh a lo pung sawt ang. Daily rate-a inhlawhfa te pawh a ruaitu te'n sorkar office hunbi an entawn vanga hnatawh hun tan tlai mai an ni. Sorkar office tan huna an tan a, sorkar office ban huna an ban ve tho dawn chuan an inhlawhna hmun atanga an ban hnuah hna dang thawhna hun darkar 1½ an la nei dawn tihna a ni a, tlai pangngai thleng an thawh leh darkar 1½ an thawh belhna hlawh an nei tho dawn tihna a ni bawk ang. Chutianga mitinin kan sum lakluh a lo pun theuh dawn chuan hma kan sawn phah dawn tihna a ni mai lo'm ni?

'Mahse, kan dar 9 a lo hma tak avang hian power-ah kan intodelh phah dawn lo' a tih te hlei hlei hi sawi chakawm lai a ni. Kan hunbi vawn dan leh power hi a lo inkungkaih hle ni awm tak a ni, Russia khian an time zone 11 khi 9-a tih tlem an tum a, mahse electric an hman tam phah sawt dawn niin an chhut. Europe pum pui khuan thlasik laiin ni eng an hmuh rei loh avangin an electric chhit tam lutuk tur tih tlem nan thlasik chhung atan an sana darkar 1-in an herh hma bawk.

Mithiamte sawi dan chuan IST kan hmana ni tin darkar 2 kan hloh ziah vangin NE chungkaw tinin a chuangliama electric kan chhit hi ni tin chhungkaw 1-in unit 6 (vel) niin kum 40 chhunga chhungkaw nuaih 2-in a chuangliama kan electric chhit man hi Rs. 43,800 crores a tling tawh. Office leh dawr nuaih 5-ah hian nitin office 1-in unit 20 (vel) a chuangliamin kum 40 chhungin Rs. 94,900 crores man kan chhi bawk. Chhungkaw nuaih 2 leh office nuaih 5-in kum 40 chhungin Rs. 43,800 + 94,900 crores = Rs.1,38,700 crores man ngawt N.E hian kan sana hman dik loh vangin tul lovah electric kan lo chhi hem hem mai a nih chu. Kum1947 (India independence) atanga 2009 thleng kha kum 62 a ni tawh a, N.E hi mihring nuaih 400 vel kan ni a, chhut a awl deuh nan chhungkaw nuaih 2 leh office/dawr nuaih 5 kum 40 chhung hmanral an chhut mai a ni. A tak takah chhungkaw engzat leh office/dawr engzat tak awm ang i maw? Tul lova electric kan chhit ral man dik tak hi engzat tak ni ang maw? Chuvangin N.E hian kan sana darkar 1½-a kan herh hma chuan power intodelh phah lo mah ila electric chhit man chu kan chawi tlem phah sawt dawn a nih hmel.

Assam-a thingpui huan zawng zawngte khuan anmahniin sana hrang, IST aia darkar 1-a hma an hmang a, an hnathawh leh tharchhuah pawh a hlawkin tunah hian thingpui tharchhuahah China pawh lehpelin khawvela thingpui tharchhuak hnem ber an ni tawh a ni. Chuvangin, sana hma leh hma loh hi ram hmasawnna atana thil pawimawh ber chu ni lo mah se; hna kan thawh zai leh zai loh chungchanga thil pawimawh tak chu a ni phawt mai. 'Time is money' tih hi a dik a nih ngai chuan sana herh hma leh tlai chuan awmzia nei ve awm tak chu a ni.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment