Monday, April 12, 2010

A LO THLEN HUNAH KAN INPEIH DAWN EM?

¢ HC Vanlalruata

Nikumah khua a sangin a ro rei lutuka, chuvangin kan kang nasa em em a. Mautam kum 2 a zawna kan tawrh hnu-ah ramkang vangin Mizoram a chhe nasa em em tih kan hre theuh. Kuminah pawh namen lovin ram a kang leh a, hetianga kan ram a kan’ chiam chhan hi tlangram lo neih vang a ni emaw, mi mawl kuthlei bawk si te thiltih vang emaw a ni ve ve a. Kuminah phei chuan kan ram zau tak mai a kang chhe zo chauh tihin ruahpui vanawn, thlipui leh rial tla avangin chhiatna rapthlak tak kan tuar leh mek a nih hi.

Chhiatna hi khuanu ruat ram leilung leh sik leh sa-in a thlen (natural disaster/calamity) a awm a, mihringin kan tih dikloh emaw kan inthlahdah/suahsual emaw avanga chhiatna (man-made disaster) a awm bawk. Kan ramah hi chuan ram kang hi mihring hnathawh liau liau a ni a; tlangram lonei kan ni chung pawhin meikawng sial that chuan a pumpelh theih a, tu pa ramvak haw ninhlei leh mawl vangin kan kang vak fo bawk a, bawngchaw la thinte’n luang chawr no thuai tura an duh vang mai mai pawhin nasa takin ramkang vanga chhiatna a thleng thei a, a thleng mek ni pawhin a lang.

Thlipui, ruahpui leh kum dang ang lo taka rial tla ang chi pawh hi mihringte’n kan ram ngaw kan tihchereu vanga lo thleng a ni. Tui kan lo harsat tak em em chhan, kan lui tui a lo tlem tak em em chhante, kan khaw tuikhur tui kan kham khawp tak loh chhan thleng hian ram ngaw tichereuva thing kan kih leh kan hal chhiat tam vang a ni.

Chutih rual chuan kan fimkhurloh emaw kan dikloh emaw vang ni hranpa lovin lirnghing rapthlak tak pawh tawng thei reng kan ni a. Mithiamte chuan India hmarchhak state-te hi lirnghing na takin a sawi theih reng kan nih thu an sawi fo a, chu chuan chhiatna rapthlak tak a thlen thei dawn niin an sawi bawk a. Lo thleng ta sela chuan kham panga in sa, himna lam ngaihtuahna nei hauh lova sum neih avanga pawngpaw sak mai mai kan in ropui tam tak hi chu ‘A sawp chu nasa tak a ni’ tih ang maiin kan sawp nuaih mai thei a.Kan in sak dan duhtui loh avang hian khuanu ruat chhiatna satliah tur kha mihring vanga chhiatna rapthlak zawkah kan chan tir thei bawk..

Chhiatrupna a lo thlen hian a chhiatna lai/hmun, a chhe zat leh a chhiat dan hriat a ngai a. Chumi hrelo chuan chhanchhuah hna (rescue operation) emaw tanpuina (relief measures) emaw a thawh theih loh. Hriat phawt a ngai a, hre tur chuan report rang taka thawn a, a thlenna tur (hnathawktu tura ruatte kut) a thlen zat zat a ngai a ni.

Sorkar laipui ruahmanna angin State huap Disaster Management Committee kan neihna a rei tawh a. District Disaster Management Committee bakah Village Disaster Committee pawh khaw tinah kan nei deuhthaw tawh nia sawi a ni. Heng kan Disaster Management Committee-te hian mipui hrilh harh tumin seminar/workshop vawi duailo an buatsaih tawh awm e. Mahse chuti chung chuan kan chhiatna hmun, chhiat dan leh chhe zat heti em em maia kan hre tlai thin hi chu thil thalo rapthlak a tling.

Ka ngaih pawimawh em em chu a inpuahchahna kan ti dawn nge chhiatrupna thlen thulha kan inpeih dan (preparedness) hi a ni. Kum tin thalah ram a kang tih hre chungin kumtin kan inpeih ngai chuang lova, fur-ah emaw a hma Tomir thlaah emaw ruahpui vanawn leh thli avangin chhiatna kan tawk deuh ziah a, leimin pawh kan buaipui kumtin tih hre chungin kan inpeih thei chuang lo.

A lo thlen pawhin tunhmaa kan Mizo tihdan (traditional) pangngai, hnatlanga thawh chhuah tho tun kum zabi-ah pawh hian kan la tih dan a la ni a. Kan sorkar, kan District thuneitute leh Disaster Management lam pawhin silpouline sem bak an tih kan la hre chuang lo. Bialtu MLA emaw Minister-te’n emaw hnatlang thingpui lumna atana cheng sangkhat vel an sih chhuah thin bak hma kan sawn lohna hi a rei ta lua a ni. Hetiang baka pen dan tur hi kan sorkar kal tawhte khan an hre hlawl lova, tuna kan hrawn lai pawh hian hmasawnna a nei chuang lo. Kumtina kan tawn ngei ngei thin-ah pawh kan a venna leh a tawrh a nep theih dan turah kan inpuahchah lo a nih chuan kan la tawn ngai loh lirnghing vanga chhiatna hi a lo thlen vaih chuan silpouline ringawt chuan min chhan hauh lovang le.

Chuvangin, chhiatna hmachhawn tak tak tura inpuahchahna tha hi a tul a. Chhanchhuahna lam thawk thei tur mi kan chher (train) chhuah tam a pawimawh a. Chhanchhuahna hna thawhna tur hmanrua pawh silpouline bak kan ngaihtuah belh a tul ta tak meuh mai. Chhiatna awm thei kan hria a, chumi atana inpuahchah dan chu hriat a harsa lo. Bungraw supply ringawt tuipui lo hian a taka kan inpeih a tul tawh a ni.

Chu’ng a thlen hma pawha tuna kan buaina hmasa ber, enge thleng, khawiah nge, engtiang tak nge a chhiat dan tih tal kan sorkar leh thuneitute beng a hun taka a thlen zung zung theih hi a pawimawh hmasa ber a ni a. Chu pawh kan la siam fel theilova, telephone, wireless, mobile phone leh biakpawhna hmanraw changkang kan neihte pawh hmang tangkai thei chuanglo kan la nih reng hi chuan kan chhiatna tawn a nat poh leh kan tawrhna a rapthlak mai dawn a ni.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment