Monday, March 15, 2010

Hmeichhe finin tuikhur ral a kai em?

Mizo chuan 'hmeichhe finin tuikhur ral a kai lo' tih tawngkam kan nei. Hmeichhe lam chuan an pawm lo a, a then phei chuan he tawngkam hi an haw hle. Sap tawng lamah pawh he tawngkam hi chhiar tur a awm.

MHIP general secretary Lalbiakengi chuan he tawngkam hi a pawm lo. "Hmeichhiate hi mipa aiin kan hniam lo a, kan intluktlang a ni. Amaherawchu, a sang zawka awm tum an awm thin a, chu chu mipain hmeichhe dinhmun a sang ang tih an hlauhna pakhat pawh a niin ka hria. Hmeichhiate hian mipa aia sanga awm kan tum reng reng lo, mipa nena intluktlan kan tum mai a ni," a ti.

Social worker Angela Ch Ralte pawhin, "Hmeichhe finin tuikhur ral a kai lo tih hi chu a dik lo. Kan intluk reng a, amaherawhchu, hmeichhiate hian hmasawnna tur kan la ngah tih erawh a dik," tiin Zozam Weekly a hrilh.

Hnathawhna hmun hrang hrangah hmeichhia an tam sawt hle a, zirna lamah pawh a titha thin hle. Mizorama exam ngaihven hlawh ber tia sawi theih- HSLC phei chu hmeichhiate hian an awp hneh hle.

Hnathawhna hmun hrang hrangah hmeichhia tam hle mah se Mizote hna ngaihsan ber tia sawi hial theih sorkar hnaah erawh mipa an la zat lo thung. "Statistical Abstract of Mizoram 2007"-a a lan dan chuan Mizoramah sorkar hnathawk mi 47717 an awm a, hmeichhia 11261 an nih laiin mipa chu 36456 zet an ni.

Sorkar hnathawk sang ber group - Group 'A'-ah pawh mipa 2932 an awm laiin hmeichhia chu 722 chauh an awm. Hmeichhe tamna ber chu Group 'C'-ah niin mi 5327 an awm a, chuti a nih chuan Mizo hmeichhe sorkar hnathawk tam tak hi Group 'C' an ni tlangpui tihna a nih chu. Mahse he Group-ah pawh hian mipa an zat chuang lo, mipa hi 17600 an awm a ni.

Chhiarpui hnuhnung ber 2001 chhiarpuiah khan hmeichhia hian mipa an zat thuak a, mipa 4,59,109 an nih laiin hmeichhia chu 4,29,464 an tling. Population atanga chhut pawhin Mizote hna ngaihsan ber sorkar hnaah pawh hmeichhia hian mipa an thlau hle tihna a ni thei.

Sorkar hnaah chauh ni lo, hna hrim hrimah a thawktu zingah hmeichhia hian mipa an zat pha lo hle tih research pakhat chuan hmuhchhuah a ni.

Lehkhabu chhuak thar pakhat- "Economic Participation of Women in Mizoram" tihah chuan Mizoram pumah hnathawktu (work force) zaa 53.80 chu mipa an ni a, hmeichhia chu zaa 43.98 an ni tia tarlan a ni. Hei hi a ziaktu Dr Lalhriatpuii'n hmun hrang hranga field survey a neih atanga a hmuh dan a ni.

Khawpuiah hnathawktu zaa 56.77 chu mipa an ni a, zaa 45.89 chu hmeichhia an ni; thingtlangah chuan zaa 46.63 chu mipa an ni a, hmeichhia chu zaa 39.36 an ni, lehkhabu chuan a ti.

Thingtlangah chuan mipa leh hmeichhiate hian loneih leh a kaihhnawih eizawnna dang an thawk a, hetiang hnaah hian hmeichhiate tan thil dang aiin thawh tur a tam zawk tiin lehkhabu chuan a sawi.

Khawpuiah hmeichhe hnathawk an tam chhan chu thingtlangah aiin khawpuiah inzirtirna leh inhrilhhriatna lam a that zawk vang, khawpui hmeichhiate'n lehkha an thiam vang leh tunlaina (modernisation) vang te niin lehkhabu chuan a sawi.

"Zirna leh thiamna lama an hniam vang leh thingtlangah phei chuan khawtlang nunin a ken tel avangin, hmeichhiate hi in chhung sekrek khawihin an buai hle a, hetiang hna hi hnaah ngaih a nih loh avangin hnathawktu zingah chhiar tel an ni lo," tiin lehkhabu-ah chuan Mizo hmeichhiate dinhmun tarlan a ni.

Mizo hmeichhiate dinhmun sawiin Lalbiakengi chuan: "Engemaw chenah hi chuan hmeichhe dinhmun hi a tha tiin a sawi theih a, hma pawh kan sawn ngei a. Amaherawhchu, siamthat ngai a la tam khawp mai," a ti a, ro khawm leh nupa inthen nikhuaa bungraw insem chungchangah hmeichhiate'n harsatna an tawk nasa niin a sawi bawk.

"Thu rochhiah a awm chauhvin tunah chuan hmeichhiain ro kan khawm ve thei a, kan customary law-a hmeichhe dinhmun hi a tha lo khawp mai," a ti.

"Nupa an inthenin hmeichhiain bungrua leh ro an chang ve thei lo fo a, hei hi kan buaipui khawp mai. Entirnan, loan te an lo la a, nu hlawh atangin an rul a, mahse, an inthen chuan pain loan hmanga an thil neih kha an chang hleuh a, nuin an inthen hnu-ah pawh an la rul ta thin a," a ti bawk.

Mizo hmeichhiate leh Politics
India ram parliament chuan Parliament leh state Assembly-a seat zawng zawng zinga za zela 33 chu hmeichhiate tana hauh (reserved) a tum a, hei hian Mizo hmeichhe hruaitute a tiphur hle tiin a sawi theih ang.

March ni 8 kha International Women's Day a ni a, khami ni-ah khan Rajya Sabha-ah chuan Women's Reservation Bill sawiho a ni nghe nghe. Thu mum erawh an nei lo.

Aizawlah pawh International WOmen's Day hi Chanmari YMA Hall-ah hman a ni a, Women's Reservation Bill chungchang hi thusawitu thenkhat chuan an sawi lang.

MHIP general secretary chuan Women's Reservartion Bill hi MHIP-in an lawm hle tih Zozam Weekly a hrilh.

Keini chuan ram rorel khawlah hmeichhiate tel tam ila tih hi kan duh dan a ni," a ti.

"Hmeichhe dinhmun hria leh hmeichhiate mamawh hriate hi ram rorel khawlah a tam thei ang ber awm se, chu chu hmeichhe dinhmun chawi san nan a tul kan ti," tiin hemi chungchanga an ngaihdan a sawi.

MHIP te hian block leh sub-headquarters khawmpui an neihin politics chungchang hi an inzirtir thin a, politics luhchilh turin an infuih tiin a sawi theih ang. Inthlan dawna 'ticket' dil ringawt lova bial chang ve ngei tura politics-a inhmang turin an inzirtir thin. Hemi atan hian booklet te siamin, inzirtirna lam hi an uar hle.

Zoram politics-ah hian hmeichhia an langsar lem lo. UT kan nih hnuah Mizo hmeichhe pathum - Thanmawii, PC (1978-ah Serchhip bial); K Thansiami, PC (1984-ah Aizawl West) leh Lalhlimpuii, MNF (1987-ah Aizawl North) te chu MLA-ah thlantlin an lo ni tawh a, Saptawni leh Rokungi te chu ruat seat-ah an lo thu tawh bawk. Minister erawh pakhat chiah an la awm; Lalhlimpuii (MNF).

2008 inthlan dawnah khan hmeichhe langsar thenkhatin Women Welfare Front (WWF) an din a, an zinga thenkhat chu MHIP hruaitu lo ni tawh thinte an ni. MHIP nen inthurualin Mizoramin hmeichhe MLA a neih theih nan hma an la a nih kha. An thil tumah an hlawhtling ta lo thung. Mahse, khami tum kha MLA candidate zinga hmeichhia an tam ber tum a ni tho e.

Mizoram inthlanpuiah Mipa leh Hmeichhia

Kum Mipa Hmeichhia
1972 153 2
1978 153 1
1979 148 2
1984 137 1
1987 143 2
1989 158 4
1993 119 2
1998 211 10
2003 185 7
2008 205 9

Related Posts :



No comments:

Post a Comment