Monday, February 1, 2010

Avatar Phenah Engnge Awm?

¢ Lalthlamuana Ralte

James Cameron-a film siam 'Avatar' chuan ennawm khawvela mipui mit titlaitu ber nihna a hauh mek a, chawlhkar ruk chhung chu a zawnin box office-ah a chungnung ber tawh a. December 18, 2009 a tihchhuah tan he hmuhnawm ropui tak hian khawmualpui hrang hrang a chengte a tuam chhuak mek a ni.

Chawlhkar ruk chhung film en hlawh ber a nih mai bakah hian khawvel pum huapa sum hailut hnem ber a ni der tawh. Sum hailut hnem ber ni \hin James Cameron-a film siam tho 'Titanic' kha a khum tawha chhut a ni a, vawiin hian Avatar sum hailuh zat hi hriat chian beisei a ni nghe nghe.

He film hi zeldin thu bawla innghat 'science fiction' ang chi a ni na a, mak tak maiin chuai a nei tlat mai a, chu chuan a entute a zem a, an rilru chhungril a luah veng veng niin a hriat. Mak tak a ni. A thawnthu kalhmang leh a film kalphung hi chu han ngaihtuah mai chuan a ho ang reng khawp mai. Hun lo la awm tura khawvel danga cheng hnam mawlte khawsak phung tarlanna leh mihringten an tihbuai dan tarlanna a ni deuh ber.

A lehlamah chuan a thawnthu kal phung hrim hrim hi a ngaihnawm a, special effect & visual effect pui tak hian a tihmuhnawm a, ngun taka entu tan lang lo lama a thuchah ken pawimawh tak tak hian ngaihtuah a tithui lo thei lo. Han en zawh chiah chuan film dang en tur a vang pharh mai, a tlukpui awm miau hek lo le.

A THAWNTHU TLANGPUI
Kum 2154 a lo thlen meuh chuan inrenchem nachang an hriat loh vangin mihringte chuan leilung hausaknate chu an hmang ral deuh vek tawh mai a. Van thengreng a thla pakhat lei tiat vela lian 'Polyphemus' an tih mai a 'Pandora' hmun a chengte chu mihring ang deuh (humanoid) an ni a, mawlmang takin an khawsa a, an chenna leilung, thing leh nungcha dangte nena inzawmna nghet tak neiin thlamuang takin an cheng ho a. Chungho chu Na'vi tih an ni a, an vun a pawl a, an awmna lai lei hnuaiah chuan khawvela chengte mamawh em em unobtanium thahnem tak mai a inphum reng mai a.

Mihringte (earthlings) chuan chu thil hlu tak chu an hmu tai ta tlat mai a, RDA Corporation chu Na'vi hoin an phal emaw phal lo emaw laichhuah ngei tumin sipai rual nen an thawkchhuak ta a.

Na'vi ho hi mihring aiin an lian zawk a, an chak zawk bawk a. Thing leh mau, nungchate (nature) nen an nun a inzawm nghet hle a, pathiannu Eywa betu an ni a. Pandora boruak hi mihring tana thih mai theihna a nih avangin hmaikawr vuah a ngai a. Scientist-te chuan mihring chi fang (gene-DNA) hmangin Na'vi ang chiahin (mihring) an siam a, chungte chu 'Avatar' an tih chu an ni. Avatar-te chu mihringa an gene milpuiten khawl hmangin an thunun thin.

U.S. sipai chhuan tawlawl Marine a lo tang tawh Jake Sully chu a phirpui thi ta aiawhin Avatar operator ni tura lak a ni a.

Na'vi ho nena an inkar boruak tha siam turin Avatar ah insiamin an thawkchhuak ta a. Chu lai hmuna ramsa kawlh chuan a lo beih avangin Jake Sully (a changtupa ber) chuan a thiante a hloh a, ramhnuaiah a bo ta a. Zana ramsaten an tihbuai laiin Na'vi hmeichhe pakhat Neytiri chuan a rawn chhanchhuak hlauh a.

Chu nula chuan a hnampui Omaticaya ho zingah a hruai a, Jake a chu pa rorum leh huaisen tak a nih avangin a nu thupekin an hnamzia leh nunphung a zirtir zui ta a.

Jake chu a rorum bawk a, Na'vi ho zingah pawh chuan a tlangtla thuai a. Enthlatu a nih angin an thil laihchhuah tura thil pawimawh tak tak a hriat belh chuan a thiante pawh a tilawm hle nghe nghe. Mahse an thil duh tak unobtanium chu Na'vi hoin an ngaihhlut em em thing pakhat 'Hometree' hnuaiah tak chuan a awm a.

Thla thum a vei meuh chuan Jake-a chu Neytiri nen chuan an inhnimhnai ta hle a. RDA thil tum lam chu a hlamchhiah tial tial bawk. RDA lama a mihringpuiten bulldozer hmanga hnam 'Tree of Voices' tihchhiat an tum laiin a lo tibuai a. Chu thlalak chu a hnuah an han en a, an hotupa Quaritch-a chuan Jake-a a ni tih a man chhuak ta a.

Jake-a chuan a thiante hnenah chuan Omaticaya a cheng Na'vi ho tana Hometree hlut zia leh tihchhiatsak emaw kal botir emaw chi a nih loh thu a hrilh a. Thil inphum chu laihchhuah ngei an duh avangin, Na'vi ho vehthlem leh biakrem vel chuan awmzia a nei bawk si lo a, Hometree tihchhiat chu an tum ta a.

Jake-a mai bakah an zingah chuan Hometree tihchhiatsak duh lo an awm a. Hometree chu chulaia chengte nun nen chuan a inzawm tlat, thilnung zawng zawngte inthlunzawmna bulpui a nih thu Augustine chuan a lo sawi ve a. Jake-a leh Augustine-i te chu darkar khat hun pek an ni a, chutih chhung chuan Na'vi ho chu Hometree kalsan tura thlemthluk a ngai a ni.

Jake-a chuan Na'vi ho hnenah mihring a nih thu leh an thil tum chu a han sawi a. A kawppui nu Neytiri chu thinrim lutuk chuan phatsantuah a puh a. Thahnemngai taka an thiltum a sawi pawh chuan a hmin zo ta lo a, an indo zui ta a.

Jake-a leh midang Na'vi ho Hometree tihchhiatsak duh lotute chuan theihtawp an chhuah a. Jake-a chu indonaah chuan Na'vi ho hruaituah a tang ta a. RDA sipaite chuan Hometree chu missile hmangin an bomb chhia a. Chumai bakah Neytiri pa, an lalpa ni bawk leh mi dang tam tak an that a.

Hometree tihchhiatsak duh lotu leh an hotute che rawva lutuk ngai thei lote chuan an hmunpui chu an chhuahsan ru a, chutihlai chuan an hrechhuak a, sipai hotu lu Quaritch-a chuan Dr. Augustine-i chu a rawn kap fuh hman a. Na'vi ho awmna kianga RDA hmun pakhat an pan a, Jake-a te chu Avatar ah an chang leh thei ta a. Augustine-i chu tihdam leh theih beiseiin a hruai a, mahse a hliam a nat em avangin Tree of Soul hmang pawh chuan tihdam theih a ni tawh lo.

Jake-a chuan sava lian tak mai Toruk an tih mai, a lo sawi hmin tawh chungah chuan a chuang a. Toruk sawi hmin thei hi hmasang atangin Na'vi hnam zingah mi panga chiah an la awm avangin zah a kai phah hle. Mihring lam chuan an thingserh Tree of Soul chu bomb chhiat vek a tum a. Tichuan nasa takin an indo ta a, Pandora a cheng ramsate pawh chuan an rawn pui bawk a.

A tawpah chuan Na'vi ho chuan hnehna an chang ta a, Jake-a chuan a mihring nihna chu a kalsan a, Na'vi tak takah a inlet ta a ni.

AVATAR BEHBAWM
He film siamtu James Cameron hian kum 1994 daih tawh khan Avatar thawnthu hi a lo ziak tawh a, chawlhkar hnih chhungin a ziak zo hman niin an sawi nghe nghe. "Science behchhan thawnthu chi hrang hrang ka chhiar thinte hian min tiphur a, he thawnthu atan hian min pui nasa hle a ni," tiin a sawi a.

Kum 1996 khan Cameron hian Titanic film siam zawh veleh Avatar siam zui nghal a tum thu hi a lo sawi tawh a. Chumi tum chuan he film hi Dollar maktaduai 100 vel sen a ngaih tur thu leh a lo berah a changtu ber tur mi paruk tal an awm tur thu a sawi nghe nghe. "Thil tak tak ang chiah mahse a tak tak ni si lo a ni ang" a ti bawk.

Mahse, kum 1997 atanga thawh tan an tum laiin Cameron-a thawhpui Digital Domain chuan a duh ang hmanrua an la neih loh avang leh a duhthusam ang visual effect a theih dawn loh avangin a nghak leh ta a. April 2007 atangin an chang tan ta a ni.

Na'vi ho tawng hi Dr. Paul Frommer, linguist phuah a ni a, thumal 1000 vel a phuah bakah Cameron-a hian thumal 30 a belh bawk. A thu lam dan hi thenkhat hi Ethiopia a cheng Amharic tawng leh New Zealand a cheng Maori tawng nen a inzul viau bawk.

Jodie S. Holt, professor of plant physiology pawh Pandora a thing leh ramhmul atan bakah nungchate inbiakpawhna chungchangah an rawn bawk.

Avatar film siamna atan hian Dollar mtd 280-310 vel seng tura chhut a ni a, zawrh chhuahna atan Dollar mtd 150 vel leh chhiah pek Dollar mtd 30 vel seng tura ngaih a ni bawk. A budget tak chu Dollar mtd 237 a ni thung.

Inhmangaihna lam hawi tarlan a nih hian a tihmuhnawm ang reng hle a, a changtu pahnih, nihna hrang daih Jake leh Neytiri te inngaihzawn dan hi Titanic film a Jack leh Rose te inngaihzawn dan nen khan a inanna lai a awm. Anni pawh kha dinhmun inthlau leh nunphung inang lo tak an ni a, mahse rei lo te chhungin kha lawng lianah khan hmangaihna lipuiah an cheng hman a, hmangaihna chuan nghet takin a phuar dun a nih kha. Avatar ah pawh hian hring nun hrang daih pahnihte inhmangaihna langsar tak kan hmu a ni.

Pandora a cheng Na'vi humanoid te pianphung ruakhau tak hi hi Cameron hian a nu mumang ang thei ber tura a ngaihtuah chhuah a ni nghe nghe. A nu hian mumangah hmeichhe pakhat feet 12 a sang, vun pawl a hmu a, chu chu Na'vi ho pianphung leh hmel atan hman a ni.

A film hming Avatar tih hi hindu sakhaw tawngkam a ni a. Sanskit tawnga a awmzia chu 'van atanga leia lu chhuk thla' tihna a ni a, pathiante mihring zinga lokal sawinan an hmang. Sap tawng chuan 'incarnation' tiin an letling a, chu chu inlantir emaw inlar emaw tihna a ni. Pathian mihringa an lo chang/piang nawn thin (reincarnation) sawinan an hmang.

Kum 2007 a Time magazine-in an interview tumin a film hminga 'Avatar' a hmanna chhan an zawt a, Cameron chuan, "He tawngkam hi hindu pathian pakhat mihringa lo chang sawina a ni a. Nakinah chuan mihring thiamna sang zelah hian mihring finna leh thiamna hi hmun dang daiha awm taksa chhungah dah theih a la ni ngei ang tih he film-ah hian tarlan a ni," tiin a chhang.

Hindu sakhaw thawnthu hian Avatar film hi a kaihruai hle nia sawi a ni. Na'vi ho vun rawng pawh hi an pathian nena inkungkaih niin a siamtu hian a ngai a. He film a hming hrang hrangte hi hindu sakhaw thawnthu a hmingte nen a inzul hle a, Avatar tih te, Na'vi tih te, Neytiri tih te phei chu vai pathianho nen sawipawlh theih tak an ni hlawm.

THURUK A PAI EM?
Avatar hi film dangdai tak mai, a anpui awm lo a nih avangin ennawm khawvelah huang thar a siam dawn niin critic thenkhat chuan an ngai a. Chutihlaiin, he lemchan hmuhnawm tak phenah hian thil inthup langsar tak si a awm niin an sawi a, a siamtu hian khawvel hriata puanzar tur thuchah a zep tel ni a ngai an awm avangin sawi a hlawh phah hle nghe nghe a ni.

George Bush-a hunlaia U.S. in sipai chakna hmanga Iraq an beih khan sawiseltu an tam hle a, a hnu a Afghanistan a Taliban ho an beih leh phei kha chuan sawiseltuten thawn an nei nasa viau a nih kha. James Cameron hian Avatar film-ah hian Iraq beih duh lohn a tarlan mai bakah ralthuam hlauhawm pui pui hman a that lohzia a tarlang ngei niin an sawi. "He film hi America dodalna ngawr ngawr a ni lo a," tiin a pha thung.

Na'vi ho thing ngaihhlut ber Hometree missile hmanga rapthlak taka tihchhiat a ni khan awmzia a nei thui hle bawk. September 11 a World Trade Center bomb chhiat thlalak leh Hometree bomb chhiat lem inang viau mai hi, "Kei pawhin mak ka ti khawp mai," a ti ve tawp.

"U.K. tana Avatar thuchah chu a ram awpte a enkawl dan hi ennawn leh se. America tana a thuchah chu Iraq-ah hian mi tam tak thah buaih theihna (Weapon of mass destruction) a nei a nih pawhin tuialhthei tam tak a nei tel. NATO tana a thuchah chu Osama hi a hlauhawm lo a, China hi a hlauhawm zawk tih a ni," tiin ziaktu pakhat chuan a sawi. U.S. hian Iraq tuialhthei a it vangin sipai chakna hmangin a run nin mi tam tak chuan an ngai reng a ni.

Avatar chinglettute chuan civilization leh culture indona niin an sawi bawk. Changkanna, nawmsakna leh duhamna vangin hnam tenaute nekchepin an awm fo thin hi he film hian a tarlang chiang niin an sawi. Na'vi hnam zia leh nunphung zawng zawng inchhunkhawmna chu thing pakhat Hometree a ni. Chu thing avang chuan an chenna hmun chu an chhuahsan thei ngai dawn lo a, an nunna nen a inzawm tlat a ni.

Chu thing serh hnuaiah tak chuan mihringte duh em em chu a inphum si a. Duhamna leh nawmchenna avangin mihringten leilung hausakna an hmang zo tawh si a. Chuvang chuan Na'vi hnam innghahna bulpui chu tihchhiatsak an pawisa lo a, nawmsakna leh changkanna chuan hnam mawlte nunzia tihchhiat pawisak lohna a hring ta a ni. Chu chu civilization leh culture indona chu a ni.

Khawthlangho ram awp duhna rilru (colonialism) hi a thuchah ken pawimawh tak pakhat niin an sawi bawk. An chhehvela mi pawh ni lo hmun hrang daiha ram neih an duh avangin sipai chakna an hmang thin a. Hnam mawl leh chak lo zawkte awpbeh a, an ram hausakna haichhuahsak an duhna lamah khua an hmu lo a, sipai chakna an hmang bawrh bawrh a, an chet rawva viau pawhin an inthiam chawp thin. Chu rilru chu he film-ah hian chiang takin hmuh theih a ni.

Nungcha - thing leh ramsa, nunna nei zawng zawng bakah leilung inkungkaih dan hi Avatar ah hian a langsar hle. Pandora a cheng ramsa, thing/hnim leh a mi cheng (humanoid - Na'vi) te chu mak tak maiin an inpawhtawn vek a, inthlunzawmna dangdai tak an nei a ni. An inthlunzawmna hrui an hman tawh chuan mi dangte rilru puthmang leh an ngaihtuahna thlengin an inhre pawh vek a ni. Hetianga nungchate inpawhtheihna hi a tak takah chuan science pawhin a la chhui fiah chiah lo a, mahse mi thiamten an zirbing mek a. Chutianga zirbingna chu Neurobiology an ti a, a zirna hmun pakhat chu International Laboratory of Plant Neurobiology, Italy a awm a ni.

Mak deuh mai chu Avatar film a thilthleng ang deuh hi a tak takin Amazon ngawpuia chengte chungah a thleng tawh. He lai hmuna chengte hi an chhehvela thing leh mau, nungchate nen lungawi takin an khawsaho thin a, thil nung dangte chu dimdawi takin an enkawl thin. Chutia lungawi taka an khawsak lai chuan khawthlang lama sumdawng pawl an lo lang a, nungchate chu an suat ta bawrh bawrh mai a, leilung hausakna haichhuah tumin dim lo baksakin an che ta mai a ni.

Nasa takin a mi chengte chuan an do let a, mahse sipai an ruai ta mai si. Avatar hi Ecuador a cheng Indian hnamho leh tuialhthei laichhuak tura Chevron company hmalakna inbeihna a zul tak zet a ni

AVATAR LEH REL KAWNG?
Mizoram chhungril zawk lut turin sorkarin relkawng siam a tum mek a, sorkar hmalakna faktu an tam laiin hnam himna mutmawh hnarmawha neitu tam takin dodal an tum mek bawk.

Rel kawng hi hnam changkang zawk leh tam zawkten hnam tenau zawk leh tlem zawk chimralna hmanrua atan an lo hmang fo tawh a. Hmasang atanga an lo chen tawhna hmun atanga umchhuahin an awm thin. America rama cheng hmasa Red Indian-hote khu vunngo hoin an chimralna hmanraw langsar tak mai chu ralthuam leh rel a ni. General Sheridan kha Indian-ho suattu hmingthang a ni a, vunsen (Red Indian) ho ram chhuhsak a, umdarh turin rel kawng a siam tir nasa hle a ni.

Avatar film-ah hian rel kawng a lang lo a, mahse hnam fing zawkten a mawl zawkte ram an duh avangin hmanraw famkim nen an buzawl luhchhuah an tum dan erawh a lang. Chumi atan chuan pawisak an nei lo.

Nikumah Builum khua a chengten an pi pu chena an chenna hmun chu kawlphetha siamchhuahna hmunpui a nih dawn avangin hreh takin an chhuahsan kha kan la hria ang a. Kha thil thleng kha Na'vi tribe ho chunga thleng nen hian a inzul viau lo maw? RDA corporation-in an thil duh tak awmna hmuna cheng Na'vi ho chu insuan chhuak turin an nawr a, an duh lo a, ralthuam nen an nawr...

Mizoramah hian leilung hausakna haichhuah tumin sorkarin hma a la mek a, sorkar laipui pawh a phur khawp mai. Kan khaw chhungah te, kan history a hmun pawimawh tak takah te hian lo inphum ru ta tlat mai se. A nih loh pawhin, chung leilung hausakna atanga hlawkna chu mi dangin chang vek dawn se, mipui lungawi lo nen innawr ta ila (zeldin thubawl mai mai ni mahse)...Avatar film hi a takin he ramah hian kan la chang mai lo'ng maw...

Related Posts :



No comments:

Post a Comment