Monday, November 23, 2009

Naupang Chanhaite Pualin!!!

¢ Rohmingmawii

Mizoramah Child Care Institutions (Orphanage/Home tia kan sawi mai thin) a awm ta nual a, naupang chanhai leh enkawltu nei lote enkawl nana ruahman a ni, ruahman a nih ang taka kan hman leh hman loh chu thu dang ni se. Tun hnaia zawh tak Budget Session-ah khan Aizawl West I bialtu Pu Lalduhoma chuan home chungchang hi House-ah a zawt hlauh mai a, eng rilru pua sawichhuak nge a nih hre lem lo mah ila child care institutions te’n ngaihven a hlawh tih a tilangin ka hria a, thil lawmawm tak niin ka hria. Amaherawhchu, kan rama naupang chanhai leh fahrah enkawl ngai pung ta lutuk hian kan zia a tih-lan bakah kan hma lam hun tur thui tak a hril niin a hriat a, chu erawh chu thil lawmawm tak a ni lem lo.

Mizoramah sorkar hriatpui home 27 zinga 6 hi naupang kum 3 chin hnuai lam chauh enkawlna a ni a, he'ng hmuna naupangte hi chu an nute thihsan, enkawl zui ngaihna hriat loh avanga enkawl theitu nia an hriatte hnena dah tak an tam ber. Kum 3 an tlin hnuah an nu leh pa te’n an la let leh turah ngaih an ni a, a tam zawk hi chu lak let an ni reng a. Tin, an chhungte pawhin a tam zawk hi chu an gnaihvenin an kan fo thin. La lettu nei ngang lote pawh an awm. Chu'ngte chu jome dang, kum 3 chin chunglam awmna hmuna sawn dan ngaihtuah thin a ni a, an sawn mai thin.

Fahrah In-a Naupang Dahchhan:
Home kan neih zinga a tam zawk hi chu naupang lian tawh deuhho awmna a ni. He'ng hmuna naupang awmte hi chu a tam zawk hi nu leh pa la nei emaw, nu emaw pa emaw la nei emaw an ni. Fahrah in-a an awm chhan tlangpui chu retheihna vang leh nu leh pa inthen vang a ni. Nupui/pasal an neih leh duh avang tein emaw, harsat luat avangin emaw an fate chu chawm zo lo nia inngaiin home-ah an fate an dah mai thin. |henkhat leh thung chuan fahrah in hi hostel angah an ngai ni maiin a lang a, anmahni in lamah lehkha an zirtir theih loh avangin lehkha an zir theih mial takin tia dah an awm bawk. Hei hi naupangin an awm chhan an sawi a ni a, an chhungte'n an hrilh dan a ni ve mai a. |henkhat chu an pi/pu te'n an dah a, naupang nu emaw pa emaw khawsak dan an ngaih theih loh lutuk avanga an fate fahrah in-a an dahsak tak pawh sawi tur an awm. Mahni in chhunga him lo, mipat hmeichhiatna lama khuaikhem tawkte leh luhlul leh sual vanga nu leh pa te'n tihngaihna an hriat loh vanga fahrah in-a an dah tak mai te pawh an awm bawk.

Heng fahrah/naupang chanhaite dahna hmuna naupang dah hi nu leh pa, pi leh pute hian kan awlsam ta lutuk em ni aw a tih theih! ‘Home’ tia kan sawi avang hian kan rilru-ah tha ta riauva ngaihna hi a awm niin a lang. Heng inenkawlna hmunah naupang kan dahna chhan thenkhat hi chu a ho lam deuh a ni. Nu leh pa thenkhat chuan fa neih chauh duhin a enkawl lam an peih leh si lo a, tawngkam nazawngah ‘Home’-a dahah an vau a, an mawhphurhna a’n fihlim te te a, naupang thatna tur atana adoption in emaw foster care in emaw pek turin an surrender leh duh si lo. Anmahni’n an chawm peih loh kha ‘Min chawmtu atan ka duh’ te an han ti zui a, mak thin tak a ni.

A Hlauhawm Asin!
Naupangte hian an sawi ve loh avang maiin rilru natna te hi nei ve lo turah ngaih tur a ni lo. Puitling tawh zawk te paw’n hriat ngai loh rama hmelhriat ngai lohte nena han chenho ringawt mai chu kan huphurhin harsa kan ti theuh a ni lo'm ni? He'ng institution-a han awm ringawt mai hi naupangte pawh hian an hrehin an hlau ve em em thin asin!! An han awm ta a, zakzum leh dawih deuh te phei chuan zan engemaw zat hi chu tah nan an hmangin ka ring thin. Chu bakah mi chi hrang hrang, chhungkaw mumal nei lo thiau an awmkhawm a, an zingah chuan suahsualna kawng lo dai fe tawh emaw, an nu leh pate atanga lo hre fe tawhte emaw pawh awm ngei turah a ngaih theih ang. Chungho nen chuan an han titi ho thin ang a, chhungkuaa an awm lai ai chuan sual lamah nasa fein an harhin ka ring thin.

Heng institution enkawltute hian an theih ang tawk chuan an duat ang tih chu a hriat. Amaherawhchu, mihring hian mimal taka duatna, ngaihsakna hi kan mamawh tlat a, chutiang chu naupang engemaw zat zingah chuan dawn bik a beisei awm hauh si lo a, chuvangin naupangin a mamawh (emotional needs) chu phuhrukin a awm thei lo a ni. Home pakhata ka kalnaa naupang infiam zi nuai nuai kara pakhat chuan khawhar hmel deuh hian ngawi rengin mi che vel chu a lo thlir a, ka mitthlaah a cham reng thin. A enkawltute chuan an theih tawk an ti ngei a, mahse tih theih bak hi a awm tlat a ni.

Hotute mit lak (attention) duh vanga maksak tak taka khawsa pawh an awm nualin a rinawm. Duhsak hlawh loh hlauh vanga dawt sawi leh inthup reng renga hun hmang pawh an tam ang. Han awm tak dual dualah chuan mamawh leh awhzawng te neih a lo harsa a, mi thil ruk mai pawh hreh lohna a lo piang thuai thei. An inthup theih chhung chu hrem loh leh hauh lohvin an awm a, chu'ng thil sual te chu an thanhnanin ‘sual’ a nihna pawh an hre lo hial thei a nia…

Tanpuina dawng thang an ni a, mi rilrua a thawh chang chang leh hunpui lo thlenin tanpuina te an dawng thin a, hei vang hian fahrah in-a awmte hian ‘kutdawh rilru’ an pu mai ang em aw tih ka ngaihtuah thin. Midangte tana mi tangkai ni ve tur an ni tih ngaihtuah hauh lo leh mahni kuta thawh tum lova mite tanpui tur nia inhriaa an rawn thanlen vaih chuan mi hnawksakah an chhuak ngei ang.

Hetiang hi a ni, kan fa chanhai te chan chu! Tunah hian Mizorama fahrah in tam zawk hi an dinna a la rei lo a, anmahni atanga chhuak han chhui zui tur sawi tur kan la hre tam vak lo a. Mahse tuna heng ‘in’-a awmte hi kum 10 hnuah chuan an puitling thuau dawn a ni. Chutih hunah chuan khawvel zau zawk an la rawn hmu dawn a, chhungkua te an la rawn din ang a, eng ang chhungkua nge an din ang le? Heng naupang 1000 chuangte hian Mizoram khawvel hi eng ang takin la nghawng ang maw??!!?

Eng nge an Mamawh?
Fahrah in-a naupang kan dah hian an nunah eng angin nge nghawng a neih tih kan ngihtuah ngai em? Naupang hian eng nge a mamawh ber nia kan rin? Silh leh fen lum tha leh mawi te, ei tur tuihnai tinreng te hi hlui ila, an biak theih loh leh kuah theih loh, an manganna thu te an hrilh theih si loh nih nge naupang tan hlu ang, chutiang engmah tihsak thei lovin hmangaihna chauh kan neih chhun? Training kan kalna pakhata kan training pui, Mumbai-a College-a thawkin a sawi ka hre reng mai; an zirlaite chu mi hausa tak tak fa te, car thar ber ber nena class kal thin an ni. Mahse, an zingah mahni intihlum an awm fo mai a, chu bakah an 'miss' hnenah chuan an nun khawharzia leh ruakzia an sawi thin a, an miss chuan tanpui theih a duh thu leh tih dan tur thurawn pe turin training hote chu min ngen a. Chumi a sawia ka rilru-a lo lang chu, mihringin kan mamawh ber hi kawr tha tak te, ei tur tha tak te ni lovin ‘Hmangaihna’ a lo nih dawn hi, tih hi a ni. Naupangte pawhin an mamawh ber chu an nu leh pa te hmangaihna a ni, thil dang chu engkim nei mah se hmangaihna an dawn loh chuan an nun a ruak tho thin a lo nih dawn hi, ka ti ta a.

A hringtu ngei te aia midangin hmangaih zawk tura ngaitu nu leh pa nei naupangte hi naupang vanduai ber an niin ka hria. Mahni nawmsakna pawh ngaihtuah thei lova midang pawh nei leh lova nu emaw, pa emaw te'n an tul pui thak naupangte erawh an vannei ka ti. Mi tam takin kan fate home-a kan dah chhan ang hi midang pawhin an nei ve ang, mahse naupangin a tuar turte ngaihtuahin mi tam tak chuan theihtawp chhuahin anmahni’n an enkawl hram hram thin. An fakawm a ni.

In Hmangaihna Ka Ngen a Ni
Nu leh pate ka ngen duh a ni, i fain a mamawh ber chu i hmangaihna kha a ni, thil dang engmah i pek theih loh pawhin hmangaihna tam tak pe rawh. Nangmah a hringtu ngei aia hmangaihtu tur tumah an awm lo. I fa, damchhunga mi puitling, mi tha a nih dawn leh dawn loh kha nangmahah a innghat a ni. Kawn gdang engmah a awm tawh lo a, in thi mai dawn a nih ngawt loh chuan khawngaih takin i duat lai kha ‘Fahrah In’-ah chuan dah lul suh ang che.

Tuna ka rawn sawi tam tak hi keimah ngeiin ka tawn hriat atanga ka ziah a ni.

(A ziaktu hi Pachhunga University College zirtirtu a ni a, naupangte'n an chanvo an chan theih nana beihna lama inhmang, survey te pawh lo nei tawh thin a ni. email: minnie_puc@rediffmail.com-ah a biakpawh theih.)

Related Posts :



No comments:

Post a Comment