Thursday, April 9, 2009

Good Friday Leh Sapthei Par Inlaichinna

¢ Wg Cdr Lalnghinglova (Rtd)

An Inlaichinna Lo Chhuah Dan
Sapthei par leh Good Friday hian inlaichinna/inzawmna an nei a. Tunah hian Good Friday a hnai tawh a, April ni 10 lo thleng tur hi Good Friday ni a ni a. He ni lo thlen dawn hnaihah hian sapthei par nena an inzawmna/inlaichinna ka han ziak a ni. Sapthei tih hming a put dan leh a chanchin thenkhat, hriat atana tha te ka han ziak a ni

Sapthei hming hi sap tawng chuan Passion Fruit a ni a, a par chu Passion Flower tih a ni. A botanical name chu Passiflora edulis a ni a. A hming hi kan Lalpa Isua Krista tawrhna leh thihna chawia phuah/sak a ni.

Good Friday hmasa ber (AD 33 April ni 1) nia Lal Isua tawrhna kha a rapthlak hle a ni. Zing khawvar hmain Rom Sipaiten Gethsemani huanah an man a. Chumi hun atang chuan cheksawlhna leh tihduhdahna namen lo a tuar a. An phuar a, a hmaiah chil an chhak a, an hnek a, an beng a. Kalhlen kut lai a ni a, Jerusalemah uda mipui an tam em em a. Juda mipui sang tam takin an au nawmnah luai luai a. Rom sipaiten mualpho takin an siam a. Tihelna lallukhum hlinga siam an khumtir a, lal puan sen duk an sintir bawk a.

Puithiam Lal Kaiapha hovin Judate High Court Sanhedrinin a chungthu a rel a, thiam loh a chantir a. Ram awptu Pilata’n Kraws-a khenbeh turin Judate hnenah a pe a. Chutih lai hun chuan Kraws-a khenbeh hi inhremna rawng ber, mualpho ber leh rapthlak ber a ni.

Lal Isua chuan amah khenbehna tur Kraws rit tak puin Kalvari tlang a pan ta a. Kawng tluanin Rom sipaiten savun hruihrualin an vua a. Kalvari tlangah saruak mualpho takin an khengbet ta a ni. A kut pahnih leh a ke pahnihah thirkilhna (nails) lian leh sei pui hmangin an khengbet a. A nakah feiin an chhun a. Tisa taka Lal Isua tawrh hi a va han na dawn em!

A tui te a hal a, “Ka Pathian, ka Pathian, engah nge mi kalsan?” tiin tuihalin a au lawm lawm a. A va han lainatawm tehlul em!

An khenbeh hun hi fehrehsan, zing dar 9 vel a ni awm e. A thih hun chiah hi chawhnu dar 3 vel a ni. Darkar 6 chhung teh meuh mai Kraws lerah hrehawm tawp khawk a tuar a ni.

Lal Isua Krista’n kraws-a a tawrhna hi Passion of Jesus Christ tia sawi thin a ni a. Amah ringtu tam tak chuan Good Friday thlen dawn hnaihah a tawrhna hi an tawrhpui a ni tih entir turin chaw an nghei a, an insum a, hun lawmawm lam hman an remti lo a, kawng hrang hrangin an intihrehawm thin a ni.

Good Friday thlen lai hi sapthei par leh rah tan hun a ni a. Sapthei par chu Isua Krista tawrhna Passion of Jesus Christ entirtu (symbol) atan hman a ni a. A par hming atan Passion Flower tih a ni a, a rah chu Passion Fruit tih a ni.

Sapthei Tih Hming A Put Dan
Saphovin Mizoram an awp hma chuan Mizoramah sapthei a awm lo a. British sorkarin Mizoram a awp hnuin a awptu tur bawrhsap a dah thin a. Kum 1908-11 chhunga bawrhsap chu HWG Cole a ni a. Mizote chuan Kawlsap tiin an ko thin.

Ani hi agriculture leh ranvulh lama tui mi a ni a. Ani chuan Mizorama awm ngai lo thlai leh thei engemaw zat a chah chhuahtir a. Chungte zingah chuan potato (alu) leh passion fruit a tel a. Mizote chuan potato chu sapbal an ti a, passion fruit chu sapthei an ti. Sapbal chuan a hming a pu hlen lo a, sapthei erawh chuan a hming chu a pu hlen ta a ni. Sapthei tih hming lo chhuah dan chu hetiang hi a ni.

Sapthei Chanchin Thenkhat
Sapthei awm hmasak berna (origin) ram chu Brazil a ni a, tun thlengin a tam berna ram, a tharchhuak hnem ber ram a ni.

Ram hrang hrangah chin a ni tawh a, an chin uarna ram chu Brazil chheh vel ram te, Australia, New Zealand, Africa khawmualpui ram te, California leh Hawaii (USA) te, South East Asia ramte a ni. India ramah chuan Nilgiri Hills leh NE States te hi an chinna hmun a ni.

Sapthei hi chi thum a awm a; a dumpawl (purple), a eng (yellow), leh giant variety te a ni. A dumpawl chi hi a lar ber a, a tui ber a, tui a ngah ber bawk. Tlema vawt leh zo deuh a ngeih a, chutiang ramah chuan a dam rei bawk. A eng chi hi a pum a lian a, a kawr a chhah a, a thur zawk bawk. Ram lum leh hniam zawk pawh a ngam zawk.

Sapthei hi thei hrisel tak a ni a, mihring hriselna atan thatna (food value & Vitamins) chi hrang hrang a nei. United States Drugs Administration chuan a food value leh vitamins pai te a lo zir chiang vek tawh a. Sapthei hian thei leh thlai dangte aiin Potassium leh Vitamin C, Niacin leh Folate pawh a pai thahnem tawk a, Serthlum aiin a food value a sang zawk a ni.

Germany-ah chuan a fruit juice hi multivitamin siam nan an hmang nasa hle. A tui danglam vang leh a food value san avangin khawvel pumah a lar chak hle a ni. Ram changkang tawha (developed countries) chengte chuan a tui hi an in nasa hle a ni.

Sapthei rahah hian tangkai lo lai leh paih tur lai a awm lo a, a englai pawh hi a hman tangkai theih vek a ni.

A mu hian tel ei theih a pai tam a, a tel pai zat percentage chu bekang leh nihawichi nen a inang tlang.

A kawr hian protein a pai tam a, ar leh ranchaw siam nan a tha hle a ni.

Sapthei hi chin uar tlak a ni. Tuna kan tih anga a tui lachhuaka duhtawk mai lovin a mu atanga oil lakna Industry siam ni se kan chhawr tangkai lehzual dawn a ni.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment