Monday, August 9, 2010

Open Letter to Pu Lalthanhawla, Chief Minister, Mizoram

Ka pu,
Kum 2008 inthlanpui dawna in party manifesto-te kha a taka chan theih ni se, ram dinchhuahna khawpa tha a ni a. MLA hmun li-a thena hmun thum zet nei khawpa i party a lo chaka sorkar i’n siam khan Mizo mipuite chuan beiseina sang tak neiin kan lo thlir tak meuh che a ni. Amaherawhchu kum hnih dawn lai i sorkar hnu-ah pawh i thil tih tum pawimawh zualte chu a taka hmuh theih a la awm mang loh avangin mi tam tak chu kan hnual tan viau mai a.

1. NLUP: Kum 1989-1998, kum 10 chhung zet in sorkar khan NLUP atan cheng vaibelchhe engemaw zat in hmangral a. Chu chuan rahtha hmuh tur a neih loh vang ni ngeia ngaih turin, in tihdik lohnate hria-a in mithiamte’n hlawhtlinpui ngei tur scheme tha an siamfel diam tawh thu sawiin, in sorkar leh chuan ni khat ni atanga NLUP chu in hman nghal theih tur thu election campaign lai khan i sawi a. Chhung tin tan cheng nuai khat pek i tiam bawk a. Hman ni lawka i mithiamte’n hemi chungchanga ‘talk show’ an siam khan, NLUP hman nghal chu sawi loh, a pawimawh ber, MARKETING thlengin ‘dawn’ , ‘ang’ tih vek kha a la ni mai a. 'Marketing' chinfel hma chuan ‘ trade ’ leh ‘ beneficiary ’ thlan-in awmzia a nei lo a ni lo'm ni?
Nuai khat pek i tiam lai khan ‘condition’ engmah i sawi lo a, dawnthleng ngil leh sawi pawh i sawi tel lo a, vote petute hnenah chuan nuai khat pek chu i ba a ni mai lo'm ni? Mi tam tak ngaihdan chuan in inchinfel theih lohna chhan ber chu, a dawng tur list in siam fel theih loh vang leh tuin nge pawisa chungah thuneihna chang ang tih in rel fel theih loh vang hi a ni? He ngaihdan hi tak tak a nih chuan NLUP chu a hma ai khan a hlawhchham lehzual ang a, chu chu Mizoram mipui tana a pawi zawnga nghawng thui tak nei thei a ni ang a, i sorkar leh i party pawhin a chhiat phah hle ang.

2. EI LEH BARA INTODELH/EIZAWNNA THA LEH NGHET: Eiawnna tha leh nghet neia, ei leh bara intodelh hi hnam tinin an ngaih pawimawh hmasak ber a ni fo thin. Chu thu pawimawh changchawi ni-awm tak chuan, Agriculture, Horticulture leh Minor Irrigation tanho chu kan ram economy dinchhuahna kawng tha ber leh awm chhun tiin, sap tawngin hming mawi tak, CONVERGENCE te pawh in phuahsak hial a. A taka hma in lakna erawh chu hmuh tur a tam lo rih khawp mai.
Vai buh ei lova keima tharchhuah ngeia inchawm ka duh avanga, Darkhuang rama kum 15 dawn lai leilet lo enkawl ve tawh ka ni a. Chu Darkhuang ram, sorkar Minor Irrigation programme-a a hmasa pawl leh a lian pawl tak enkawl–zui nan chuan i sorkar hian tun kum hnih chhung hian engmah in ti lo a. Tui kawng km 3 chu hluihlawn titih a nih avangin, tuikhuaha ruahtui tling ring ringawtin kan awm a. Buh seng tlak kan neih dawn leh dawn loh pawh hre lovin kan awm a ni. Heti taka i ngaih pawimawh department-a thawkte chu hlawh chungthu-ah lunghnurin i siam a; an vui leh vaina aw pawh tlang hriat thamin a ring a ni. A hnathawktute ber lungawi lova i siam chuan ram leh hnam hnuk khawih pha khawpa thil pawimawhah hian engtinnge kan hlawhtlin i rin?

3. EDUCATION REFORMS: Education-a kan tlakhniamzia hriain leh i tiam ang ngeiin mithiam rual ruatin Education Reforms Commission i din a; report pawh an thehlut tawh niin kan lo hria a. An report chu eng pawh ni se, zirtirtu atan party mi leh sa leh mahni duhsakzawng dang ngaih pawimawh zawka neih lova, a thiam leh tling apiang chauh lak tur, tih a tel loh a; a thiam leh tlingte chauh zirtirtu atana lak an nih loh chuan, Education Reforms chuan tangkaina a nei lo ang. Duhsakzawngte lak nana remchang siamna ni-a ngaih theiha ‘ recruitment rules ’ siamthat tumna awm ni-a sawi te; trained chhuak leh trained lohin danglamna a nei lo tih ngaihdan lo awm ta te hian, he thil pawimawh tak maiah hian mipui ngaih a tha lo a. SSA zirtirtu in lak dan leh Technical Entrance Examination in kalpui dan te, kum 1993-a High School zirtirtu lak dawn leh kum 1997-a Higher Secondary School zirtirtu lak dawn a, mahni duhsakzawngte lak tumna ni ngeia ngaih theiha Mizoram Public Service Commission thuneihna chhuhsaka zirtirtu lak hna kengkawhtu kha in sorkar a nih thute nena han chhuizawn phei chuan,
Education in siamthat hi rin a harsa a ni.

4. AIKAL/ATTACHED: Sorkar hnathawk aikal lak leh ‘attached’-a awm phalsak hi dan kalh a nih avangin, a chhan chu eng pawh ni se thil dik a ni thei lo. Dan aia mimal inngaih pawimawhna leh induhsakna dah lal zawk hi hnam changkang lo kalphung, hnam changkangte’n an huat ber a ni. Hengte leh zel tun thlenga in la chingfel thei lo hi chu, hruaitu liante’n inhnamhnawihna te in nei ve a nih loh phei chuan hriatthiam ngaihna awm lo thil a ni.

5. PWD: Tun hma atang tawh khan PWD hi corruption khurpui ti-a hriat a ni thin a. Chu chu a la dik zel a, a dik tawlh tawlh nghe nghe a ni. Formation Cutting rate ding lai, km 1 nuai 30 hi, contract hmu theite hian a taka thawk theite hnenah nuai 12 velin an hralh thin a; chuti chung chuan a thawktute hi an la hlawk hle a; chanvo insiam thei dangte pawhin a mawi tawk chu an la chang zel tho a ni.
PHE pipe phum nana ‘road cutting’ hna thawh nan, meter 1-ah Rs. 500/- bak sen a ngaih loh laiin PWD rate chu meter 1-ah Rs. 3612.00/Rs. 3144.8 a ni. Kawng ‘black top’ hi kum 10 vel daih tura ngaih a nih lain fur khat daih pawh a la awm thei rih lo. Heng aia tawphnawk sawi tur tam tak a la awm ang. Chief minister meuhin he department hi kum 20 chuang i'n enkawl tawh hnu-ah pawh hetiang hi kan nihna a nih reng si chuan, engtia tih zel tur nge ni ang le?

6. Sorkar Corporation-te hi eizawnna kawng hrang hranga mipuiin eizawnna tha leh hlawk an neih theih nana kawng kawhhmuhtu tura siam an ni a. Kan Corporation-te zingah hian hlawkna siam thei pakhat mah an awm lo a, an hloh reng zawk a. An hnathawkte hlawh daih pawisa nei lo hi an ni fur zawk a ni. Chuti chung chuan sorkar thar kan neih apiangin siamthat nana ruahmanna mumal an neih hmuh tur awm chuang si lovin chairman thar kan nei ziah a; anni’n hruailuh thar/belh an nei zel bawk a. Kan Corporation-te hi thawh tur pawh awm lohna, thuneitute’n an duhsakzawngte hlawh lakna remchanga an siam a ni e, ti ta ila, hnialna a awm thei dawn em ni?

7. SORKAR HNATHAWK SUMDAWNG: Sorkar hnathawk leh a chhungte (family members) tan Conduct Rules-in sumdawn a khap a. Sorkar hnathawkin a hlawh chu chhungkaw chawm nan a tawk lo tih a sawichian theih erawh chuan, a nupui emaw, a fate emaw-in, a sorkar hna nena inkungkaihna nei miah lo thila an sumdawn phalsak theih a ni. Mizoram sorkar hnathawk zingah hian anmahni emaw, an chhungte hming emaw-a sumdawng hi an tam hle a. An zinga pakhat phei chuan a sumdawnna-a hlawkna a hmuh atanga 10-a 1, nuai 30, a lawina Kohhran hnena a pek thu a tlangzarh a. He sorkar hnathawk hian hetiang tih nan hian sorkar phalna a nei nia hriat a ni.

8. NUAM CHEN: Lawm leh nuam hi Congress Party ‘culture’-a bet leh kalkawp, Opposition-a in awm lai pawha, lawma nuam ti fo tho in niin, Pathian pawhin nawm chen a remti a, nuam in chen zel tur thu i sawi a. Kan Kohhrante pawhin nawmchen hi an ngaih pawimawh ber emaw tih mai turin biak in-a lamtual zau tawk tak an siamah an lam mup mup fo mai a. Khawvel leh kan pi leh pute’n ngaih pawimawh bera neiha TAIHMAK an lo inzirtir thin chu kan sorkar leh Kohhran-te hian thuvawnah in neih ve lo chauh pawh ni lo-in a sawi pawh in sawi ri ngai lo tluk a ni. Mahni hmasial, hleihneih, hlemhlet, duham leh chawmhlawma awm zah nachang hriatna neih miah loh nunphung ngheta kan neih tak te hi, kan sorkar leh kan Kohhran-te kalphung leh inkaihhruaina dik loh vang a ni, kan ti thei dawn lo’m ni?

9. CAMPAIGN LAI HLA SAK RENG: Tun hnai kum eng emaw zat-a kan sorkar neih hian inanna tak in nei a. Campaign laia in thusawi hi sorkar in siama a taka ti tawh tur in nih laiin, ‘dawn’ , ‘ang’ tiin in chhunzawm a. Nangmahni tana a rang a ranga bangla ropui leh office changkang, motor model thar leh changkang in neih nghal te, function tenau te te-a khualliana in tan sek te, in veivah nikhua-a democracy kalphunga a lal ber leh pawimawh ber, MIPUI te hnuaichhiah leh rikrapzawnga in thuihruaite nen lama in kal duah duah thin hi, in thil tih kan hmuh langsar awmchhun chu an ni deuh ngawt mai. Bank, Insurance/Investment Company rinhlelhkai awm thu te, sorkar hnathawk rinawm lo leh corruption nasatzia chungchang te lehzel pawh a ‘complaint’ /tlangaupuitu-a in tang tlat thin te hi a mak khawp mai. Mipui chuan a chingfeltu turah kan ngai che u asin!

- M Lalmanzuala

Related Posts :



No comments:

Post a Comment