Wednesday, August 4, 2010

King Cobra: Rulngan Nge Chawngkawr?

¢ R Zamawia

Zozam Weekly Vol. VI Issue No. 43, July 7-13 chhuaka, Pu Vanlalremruata Tonson thuziak, ‘Rulngan nge Chawngkawr?’ tih kha a bengvarthlak hle na a. Mizoram University-a rul chanchin zir mi HT Lalremsanga hriat dan leh ngaihdan a rawn tarlante khan kei chu min la hmin thei chuang lo. A chhan chu:-

1. He Zozam kartin chanchinbu vek phek 22-naah khan, ‘King Cobra hi Rulngan a ni em?’ tih thupui hmangin an inan lohna langsar zual point thum lek ka han tarlang a. Mahse, khang ka thil sawite kha a chhanna leh sawifiahna ka la hmu lo a. Kan rul chanchin thiama hian, King Cobra leh Rulngan inan lohna lam hi a zir tel lo nge ni? A inanna lam hlir a rawn sawi a. Chuvangin, ‘A chiang lo, lelte, va lam leh rawh,’ tih ang vel niin ka hria.

2. Mithiam tih takah a thusawite pawh a duhtui vak lo emaw tih turin, a boruak zai deuh hraih lai a awm nual mai. “'Rulngan, King Cobra nen a inang lo tih finfiahna min pe thei in awm chuan lawmman ka pe ang che u' ka ti hial thin,” tih te; “Hmuh chian loh vang mai mai” tih te; “King Cobra ngei a ni e, tih chuan pawm ve mai tur,” tih ang reng te; “Rul taksa pakhat pawh la zirchiang lova, ralkhat atanga mahni ngaihdan lo kurpui ve vak vak,” tih te leh mi thusawi kalhmang hre fuh kim mang si lova, ti-el leh deuhsawhna lam rawng kai, ‘black mamba’ chungchang tlem sawi lan tel a nih vang maia, “Mizorama black mamba hmutu chuan Mizoram chhungah tho hian, ram thenkhat chauhva awm chi, Ostrich, Penguin, Kangaroo etc. te pawh an la hmu thei zelin ka ring,” han tih telte hi chuan, ama mizia a tilang a ni lek fang zawk emaw tih tur a ni bawk. Tute mahin Mizoramah ‘black mamba’ an hmuh thu an sawi lo ve. Chapo hi tlukna hmaah a kal a, inngaihtlawmna erawh chu ropuina hmahruai a ni.

3. Hetiang a nih te chuan, lo sawi ve leh zelte pawh, a zirmi, mithiam ni ve lote tan phei chuan a inthlahrunawm thei mai dawnin a lang. Amaherawhchu, tunhnaia rulngan chanchin, chanchinbu hrang hranga rawn ziaktute hi chuan, mi dangte sawi an hriat bakah pawh, anmahni ngeiin, a tak ngeia an hmuh leh an tawnhriatte an rawn sawi a ni tih hi ‘pawm ve mai chi’ a ni tho.

Mithiam nia ngaihte pawh hian thil zawng zawng chu an hre famkim bik lo mai thei a. An thiam leh an hriatna a zau zawh poh leh la hriat belh leh tur tamzia an hmuchhuak dawn chauh thin ni te pawhin a lang. Tuna kan mithiam thenkhatte pawh hian, thil mawl te, an hriat tel loh palh pakhat awm thei chu: ‘Chawngkawr leh Rulngan a inang lo,’ tih hi a ni mai lo maw? Chawngkawr-ah pawh chi hrang hrang a awm ang deuh hian, rulngan-ah te hian a lo awm ve reng em tih te hi zirchian a that hmel viau lo maw le?

Thil hriat dan te hi a dik kim lo thei ang bawkin, zirthiamna atanga thil hriatte pawh hi a dik famkim vek kher lo em ni tihte pawh hi zawhna awm thei a ni fan. Entirnan:- Leilung zirmite (geologist) sawi dan chuan, thing hi lunga chang turin kum maktaduai hnih aia tlem lo hun a duh nia ngaih a ni a. Mahse, Zawlnuam bul lawk, Zawlpui khaw luite pakhata thing inchiah (a bik takin chhawntual, hnahkiah leh lungkhup) thingte chu kun sawmhnih khat leka sulhnu upa ni mai awma lang, lo atana an neih kuma mi ni awm tak, thing bung, thing har leh thingtuai, chemhar pawh chiang taka la langte hi lungah an chang tlat si a ni. A thente phei chu hmuh theihin tunah ka la kawl nghe nghe. Hei mai pawh hian zawhna pawimawh tak a siam thei awm e. Chhimthlang lamah sawn hetiang ang lui te dang pawh awma sawi a ni.

4. Ni e, Mihringte pawh kan pianphung chu a inang vek mai; kan lu, kut-ke leh thil dangte pawh. Mahse, kan vun rawng te, kan nunphung (culture & tradition) leh kan tawngte a danglam avangin, mihring theuh kan ni chungin, thlahtu hrang leh hnam harang, chi hrang kan ni. Thlahtu bul thuhmun reng, vun rawng, pianphung leh hmelah te pawh danglamna awm chuang lo; amaherawhchu, chetzia, khawsakzia, nunphung leh tawngte pawh hun kal tawh leh engemaw avanga inang tawh lo a awm theih a. Chutiang mite chu ‘hnam hrang, chi hrang,’ tih kan ni tawh thin. (Entirnan:- Mongolian thlah nia hriat theuh theuh; keini Mizo, Thai, Malaysian leh Naga te thleng pawhin.)

Thlai leh pangparte inthlah pawlhtir an nih avanga a chi dang daih, hming hran nei an lo piangchhuak thin ang hian, rul leh rannung dangah te pawh hetiang hi thil awm thei a ni em tih te pawh zirchian tel zel ni ta sela, thil pawimawh tak a nih a rinawm. ‘King Cobra’ (chawngkawr chhungkuaa mi) hi ‘rulngan’ lo ni tak tak sela chuan, kan pi leh pute atang khan ‘rulngan’ tih ni lovin ‘chawngkawr’ tih a lo ni daih tawh ang tih a rinawm. A thuhrimah, (mihringte ang bawkin) inanna engemaw zat lo nei tehreng pawh ni sela, an inan lohna leh an danglamnate hi engtia sawi mam tur nge ni ta ang le?

5. Chawngkawr (King Cobra) leh rulngan zeizia leh tuan inran hleihzia hman niah ziah a ni tawh a. Kan mithiamte atanga hriat nia lang, ‘Rulngan nia an sawi, King Cobra chuan rul chauh chaw atana ring thin nia ngaih theih leh, zan lam chauha chaw zawng thin ni anga sawina’ a awm a. Rulngan tak tak chuan, chhun lamah pawh chaw a zawng tho a, tin, rannung dangte pawh chaw atan a ei thin niin a lang tlat. A hnuaia ka sawi tur hi intlansiak satliah ringawt chu an nih hmel si loh a.

Govt. Mizo High School-a kan lehkha zir ve laiin, (1955 kumah) ka pianna khua, Ailawng atanga ka buhfai phur, Chengkawl lui kamah, tui in pahin ngawi rengin ka chawl a. Kawng dung zuiin, kawng fai chin sir lam deuhah hian hlauh nei tih hriat tak mai hian thehlei a lo tlanchhe zar zar mai a, ka bul hlam khat vel a lo thleng a. Kawng thlang lamah a peng a. Kawngkam mai atanga kawihrui, kezungpui tiat awm vel, chu luite chung thingkunga zam kai chu zawhin hmanhmawh zet hian a tlan zel a. Umtu a awm ngei a ni tih ringin, a lo tlanna lam chu ka lo thlir reng a. Minit hnih/thum awm velah chuan, rulngan dik tak hi, thehlei tlanna hlui zelah khan a rawn tleng zar zar mai a. Ka bul a lo thlen ve pawh chuan ding chuang miah lovin, thehlei penna takah chuan a peng ve a. Chulai kawihruiah chuan chak tawk tak maiin a tleng lawn nghal a (Kawihrui chu tlemin a zam awn deuh a). Ding meuhin ka enzui a. Thehlei tlanna thing zarah chuan a tleng liam ve ta zel a ni. Heta tang hian, an duh phawt chuan rulngan hian, thingkung/thingzar atangin a zar dangahte pawh an lo pakai zar zar thei a ni tih ka hmu a, ka hre ta a ni. Hnu chhui theih nana hetiang hriatna mak tak an neih dante hi zirchian tham a awm hmel khawp mai. Chawngkawr chu, leiah pawh chho zawng phei chuan a tleng chak ve thei lo.

Hemi hma kum thum (1952) velah khan rulngan, venghmawr ina lut (Pu Rotlaia inah) hlam khat leh tangphel vela sei, ka thianpa nen kan phihawk a. A hmui kan thui a. Kul zek zek theiin sahdal thang ngul angah kan thlung a. A kawlh khawp mai a. Mipa naupang hovin kan inchhaih siak a. Kan inchuktir ngam tak tak chiah lo hlawm. A khawh zawt zel mai a. A thlunna a duk palh ang tih a hlauhawm duh khawp mai.

Puitlingin tihlum vat tura min tih avangin Mizo sairawkherh dik tak khan a lu-ah kan perh a. A chaldarah saihlum keh saka kan perh pawhin a thi zo teuh lo. A lu leh nghawng inzawmna leh a mit vela kan perh chinah a chauh phah chauh a ni. Rulngan leh Chawngkawr te hi (King Cobra tiamin) naupan lai pawhin a inan lohzia hre hrang tur khawp chuan kan lo tihlum ve nual tawh thin.

Hman deuh lawka chanchinbua lo lang, mi pahnih, rulngan nena inbei kha (A ziakna kha ka haichhuak thei ta mai lo va), Kelkang khuaa awm an ni ta awm e (?). Khangte khan an sawi dan nia an rawn chhuahah pawh khan, a thlawk deuh fur fur anga sawiin, mau tiang sei tawk nen an tang ni khan ka hria. Rawn ziak chiang thei se a tha ngawt ang. Kan nu leh pate (pi leh pute hun lai atang pawhin a ni mai thei e) hun lai titi-ah chuan, ‘Rulngan hliam, a mawngkaw bul vela sah chhum, hnahthial hmuna beih chu, savawm leh nghalchang hliam beih ai pawhin a hlauhawm zawk. Hnahthial hnah chungah hian a tleng zuai zuai mai a. A hmazawna mi chu a tleng pahin a chuk hman zel,’ an lo ti thin nia. Chutianga chawngkawr sawi a awm ve ngai lo.

Thu tlangkawmna: University lama rul chanchin zirmite hian an zir chin leh hriat sate kha duhtawk mai lovin tan han la zui zel sela. Hriat belh tur leh hmasawnna tur an la nei ngei ang tih hi ka ring tlat a ni. A zirmi ni ve kher lo mah ila, a rual u leh nu leh pate zingah hian rulngan leh chawngkawr chauh pawh ni lo, rul chi dang dang, saphai te thleng pawhin engemaw chen chu tawnhriat nei, a sa tui leh tui loh dante thleng pawha hria kan awm ve nual a nia.

Related Posts :



7 comments:

  1. King Cobra hi chu a hming ah pawh "Cobra" a tel vang hian Cobra lianchi aniang ti a rintheih a. Cobra lianchi chu engang nge niang, rulngan chu animai ang em? Rulngan hian cobra angin a nghawng a ti pharh duai thin em? Rulngan leh cobra hi thuhmun (or inang), hming hran kan pekvemai anih chu a rinawm chiahlo.

    ReplyDelete
  2. A ngaihnawm e. Tlai khaw hnuah kan rawn ti ve ange.
    I thusawi hi a chanve a dik,a chanve a dik lo.
    King Cobra hi a hmingah cobra a tel na a, cobra(Naja) family ami anilo. Awmzia chu chawngkawr family anilo.
    Rulngan hi king cobra anih leh niloh lam chu ka hre v hauhlo,a takah ka la hmuh miau loh avangin, mahse King Cobra hi khawvel rula tur nei chak berte zinga mi chu a ni ve.

    ReplyDelete
  3. Rulngan leh King Cobra a inang lo ti a iak iak ho hian in Rulngan tih leh King Cobra tih chu man ula, zirchian turin pe ta che u. A zirmi ten an zirchhuah tawh hnu awmze awm lo taka lo hnial lo hnial hi awmzia a awm lo.

    ReplyDelete
  4. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete
  5. Post hi..a rei ve leh deuh tawh a. Engpawh ni se...King Cobra hi wiki ah chuan chhunah pawh chaw a zawng a ti. A 'speed' chak leh chakloh hriat duh chuan youtube veleh a awm leh mai ang. Chuan post ah hian King Cobra hi 'Cobra' a tel avang mai hian Chawngkawr nih tir phet a tum a ang.

    ReplyDelete