Monday, June 7, 2010

Manganna thlentu mahni intihlum

August thla chu Mizo tawng chuan Thitin thla a ni a, mitthi thlarauin khawvel chhuahsana pialral a pan hun tihna a ni. Nikum Thitin thlaah khan Aizawl-ah mi 8 an inawkhlum a nih kha.

Nikum- 2009-ah khan Mizoramah mahni intihlum an tam hle nia sawi a ni a, media lamah pawh mahni intihlum an awm thu hmuh tur a awm fo. Sawi a hlawh a, titi a luah hle a nih kha. Nikumah khan January ni 1 atanga August ni 31 thlengin Mizoram pumah mahni intihlum mi 16 an awm a, kuminah hian January ni 1 atanga April 19 thlengin Aizawl District-ah ringawt mahni intihlum mi 16 an awm tawh.

Nikum January ni 1 atanga August ni 31 thlenga Mizoram puma mahni intihlum zat kha kuminah April ni 19-ah Aizawl District-ah chauh mahni intihlum an awm der tawh!

Hriat theih chinah kuminah hian Aizawl District-ah ringawt mahni intihlum mi 23 an awm tawh a, district dang nena chhut phei chuan, Mizoram mihring zat atanga chhutin a zat hi a sang viau mai thei. Engpawhnise, mahni intihhlum hian chhungkaw tam tak a tibuai mek a, nun ning- intihhlum duhte'n chhungkaw tam tak an tibuai mek.

Parliamentary secretary Lal Thanzara chuan: "Tunlai chanchinbu-ah thalai tam tak, nakin lawka ram tana tangkai tak turte intihlum an awm ta nawk chu a vanduaithlak tak zet a ni," tiin intihlum an tam avanga pawi a tih thu a sawi.

May ni 31-ah I&PR Conference Hall-ah Volunteers for community Mental Health (VOLCOMH) leh SAARTHAK, New Delhi tangdun te'n 'Rilru hriselna leh a kaihhnawih thilte’ thupui sawihona hun an huaihawt a, khuallian, Lal Thanzara chuan rilru lama harsatna tawk, mahni intihhlum duhte tanpui an ngaih thu leh thalai intihlum an tam avanga pawi a tih thu a sawi a ni.

Kalkhawmte hian 'Depression' leh 'Suicide' chungchang an tuipui hle a, khuallian pawhin 'depression' (rilru hahna/nun beidawnna) avangin mi tam tak an buai mek tih sawiin, Mizo mipui tam zawk te'n an harsatna an la hrethiam tawk lo niin a sawi a, "Mahni intihlum an tam tak nachhan pakhat chu rilru hriselna ngaihthah vang leh inzirtirna a tam tawk loh vangah a puh theih a ni," a ti.

Chanchinbu-ah te rilru hriselna chungchanga thuziak tangkai tak tak hmuh tur a awm thin chu a tangkai hle a ni, a ti bawk.

Psychiatrist Dr John M. Ralte pawhin rilru damlote enkawlna turin hmun, inzirtirna leh thawktu mamawhna a lian tawh hle tiin a sawi. "Pathianin mihringte chu thil pathum a pe a- thlarau, rilru leh taksa; thlarau leh taksa ringawt kan buaipui a, rilru damna kan ngaihthah nasa hle a ni," a ti.

Mizo zingah rilru hrisel lo an tam sawt tih a sawi a, rilru damlo zinga 10% chu rilru buai leh a dang 90% chu harsatna nei an ni, a ti.

Dr C Lalhrekima, Dr Zoengpari, Dr John M Ralte, Dr Vanlaldiki, Lalremruati, Dr Robert Khawlhring, Dr Lalduhawmi, Mrs R Lalnunmawii te resources person an ni a, anni kaihhruainain rilru lama harsatna awm thei chi hrang hrangte sawiho a ni.

"Kohhran leh khawtlang pawhin hemi chungchang hi kan lak thutak a hun khawp mai. Mahni intihhlum hi 'emergency case' tak tak a ni tih kan hriat a tul. Entirnan- doctor te'n mi tu emaw an zai a, tih theih kan nei ve hauh lo chung pawhin damdawi in kawtah thenrual thate kan kalkhawm thin a, hetiang zawnga kan tanho te pawh a ngaiin ka hria. Rilru na leh dam thlahlel lote an awm a, 'a ngam tak tak lo ang' ti zawnga thu lak te kan ching hi a dik lo. 'Ani hi a lo intihlum mai palh ang a' ti-a kan ven a ngai a, chutianga ven ngai an awm a nih chuan YMA te pawh hian veng thin ila a that ka ring," tiin Dr C Lalhrekima, psychiatrist chuan Zozam Weekly a hrilh.

"Rilru na hrim hrim leh beidawngte hi ngaihsak an ngai a, 'a ti tak tak lo ang... a ngam tak tak lo ang' tia ngaih tur a ni lo. Mi hi an lo intihlum palh ang tih hi i hlau ang u, an intihhlum loh nan kan vaia kan tan tlan a ngai a, mi tin hian mahni mawhphurhnaah i ngai ang u," a ti bawk.

Intihlum zingah hian thalai an tam ber a, CID (Crime Branch) te chhinchhiahnaa a lan dan chuan kum 6 (2004-2009) chhunga mahni inthlum mi 169 zingah kum 15 leh 29 inkar mi 84 an awm a, kum 30 leh 44 inkar 72 an awm bawk, anni pawh hi thalai tia chhiar theih an ni.

Naupang pawh an bang chuang lo; hriat theih chinah chuan April ni 13, 2010-a inawkhlum, mipa naupang kum 9 mi kha Mizorama mahni intihlum zingah a naupang ber.

He nau hi Bawngkawn Shalom Veng-a mi (Halflong tia hriat) a ni a, April ni 13, 2010 tlai dar 5 velah anmahni room chhungah inawkhluma hmuh a ni.

December ni 4, 2009-ah khan Republic Venghlun-ah mipa naupang kum 10-mi a inawkhlum bawk. Ani hi hriat theih chinah Mizorama mahni intihlum zinga naupang ber dawttu a ni.

August ni 12, 2007-ah khan Chhinga Veng-a kudam pakhatah mipa naupang pakhat ruang chhar a ni a, inawkhlum nia ngaih a ni. Kum 13-mi a ni a, ani hi a pathumna a ni awm e.


CID (Crime Branch) te'n an chhinchhiah danin kum 6 chhungin Mizoramah mahni intihlum 169 an awm:

2004-ah 26
2005-ah 24
2006-ah 27
2007-ah 29
2008-ah 20
2009-ah 43
* Mi 169 zinga 140 chu inawkhlum an ni.
* A upa ber chu kum 84-mi a ni.
* A naupang ber chu kum 10-mi a ni (2004-2009 bikah).
* Intihlum an tam ber kumah mi 43 mahni intihlum an awm.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment