Monday, April 12, 2010

Khuangruah sur maw i tuar a? Chhiatrupna hmachhawn tura inpeih lo Mizoram

March ni 28, Pathianni chawhnu lamah Mizoram khaw engemaw zat chu ruahpui vanawn, thlipui leh rialin a nuai a, chenna in tam tak a chhia. He vanduaina hian khawtlang a tibuaiin a timangang hle.

Rial hi kuttum tiat vela lian te a ni a, thli pawh a na hle. Ruah, thlipui leh rial hi ni 28 tlai lam dar 3-4 velah a thawk a, zan lamah a thawk leh bawk.

Hmar tlangdungin an tuar nghal; hemi tum hian luah tlak loh khawpa chhia in 3 a awm nghal a, in chhe nasa 133, in chhe nasa lutuk lo, a then lai thawm that ngai 481, a chhe ve deuh 124 a awm nghal. He'ng zingah hian sorkar building 12, khawtlang in 2 leh biak in 4 a tel.

Ruahthimpui leh thlipui hi Good Friday, April 2 thlengin a thawk a ni. Good Friday-ah pawh Zoram hmun hrang hrangah chhiattawkte puiin khawtlang an hnatlang a, an district hotute'n an tlawh kual bawk. District hrang hrang hotute sawi danin, in chhe zat tam hle mah se hnatlanga sak that leh a tam avangin chenna nei lova khawi maw lai remchang laia indahkhawm ang chi a tam lo.

Hriat theih chinah he chhiatnaah hian in 4000 chuang fe a chhia a, mi pahnihin an thih phah bawk. A tuartute chhawmdawl hna sorkarin a thawk nghal a, hriat theih chinah chhawmdawlna sum hi cheng nuai 69 pekchhuah a ni tawh.

Thlipui leh ruahpui tuarte chhawmdawlna chungchang hi April ni 3 khan chief secretary Conference Room-ah sawiho a ni.

DC 8-te hnen atanga report dawn danin in chhia zawng zawng chu 4824 a ni. Thingtlang khaw hrang hrang atanga in chhe zat report hi la dawn kim a ni lo a, dawn kim a nih chuan in 5000 aia tam a nih rin a ni.

District hrang hranga chhiat tawkte tan silpoulin hi semchhuah a ni a, Aizawl District-ah 800, Saiha District-ah 500, Serchhip, Mamit, Lawngtlai, Lunglei, Kolasib leh Champhai district-ah te 400 theuh pekchhuah a ni.

Silpoulin bakah hian chhiattawkte tanpuina atan DC tinte hnena sum pekchhuah zat chu Cheng nuai 69 a ni a; Aizawl DC-ah cheng nuai 17; Lunglei DC-ah cheng nuai 10, DC dang 6-te hnenah cheng nuai 7 theuh pek a ni.

Mizoram chief minister Lal Thanhawla chuan, "Central sorkarah report pein Central Relief Fund dil mek a ni," a ti a, "An mamawhte hre rengin sorkarin theihpatawp kan chhuah mek zel a, chawpchilha tanpuina pek theih ang angte pek an ni a. Harsatna tawkte, an mamawh ang leh duh angin tanpui thei lo mah ila, thlamuang taka awm turin ka ngen a ni," a ti bawk.

Chief minister hian April ni 3-ah khan thuchhuah siamin chhiattawkte a tuarpui thu a sawi a, tanpui ngaite tanpuia a tul ang apiang thawk nghal zung zungtu DC leh sorkar hnathawk te, KTP, TKP, YMA, khawtlang hruaitute leh nu leh pate leh mipui mimir chungah lawmthu a sawi a ni.

Ram kang vangin hriat theih chinah kumin chhungin Mizoramah mi 8 an thi tawh. Ruahpui vanawn leh thlipui vangin kumin chhungin Mizoram-ah mi 2 an thi tawh. A rapthlak teh e!

In 4000 chuang fe tichhetu, tun tum ruah leh thli hi 1991 atanga ruah sur dan leh khawchin zir tawh, vantlang rawngbawlna lama a thawh that avanga padma shri chawimawina dawng tawh C Rokhuma chuan 'To' a nih thu a sawi.

"March thla tawp lam atang hian Mizo hun bi chhiar danah chuan To haw hun a ni a, ruahthimpui leh thli nen a thawk thin," a ti.

March ni 28-a rial tla chungchang sawiin, "Ruah hmasaah hian rial a tla thin ve reng reng a," a ti bawk.

"To a haw," ti mah se a haw hun dik lovah a haw niin a sawi thung. "Tun hma chuan To hi chhun lamah a haw thin a, ruahthimpui te chu zan lama sur thu awm suh! Khaw en laiin Hmarthlang lam a duk a, tichuan ruahthimpui leh thli a rawn thawk thin. Kan tunlai khawvel hi chu a mak tawh em a, chhunah ni lo zanah te a thawk ta chiam chiam a!" tiin hemi chungchang hi a sawi.

Mizoram-a fur chhinchhiahna pakhat chu chhiatrupna (disaster) a ni ti hialin a sawi theih ang. Chanchinthar langsar ber chu in chim leh leiminin a tihchhiat chungchang a ni thin. Nikum leh kum hmasaah khan in chim leh leimin tih vel a thleng nasa lo hlauh a, mahse, nikum leh kum hmasa kha ruah sur tlem kum a ni thung. Ruah sur tlem kumah khan ram a kang nasa a, mihring kang pawh an tam a nih kha. Kuminah pawh mi 8 an kanghlum tawh a, chutah ruah a lo sur a, in a nuai chhe leh si. A khawi zawk hi nge thlan tur pawh hriatthiam a har a nih hi!

Nikum leh kum hmasa tih loh, kum dangah chuan ruah vangin Zoram a buai thin. Ruah vanga chhiatrupna thleng thin chu hriat lawk thil a ni a, a hmachhawn tura hmalakna mumal erawh a awm lo.

Chhiatrupna thleng thin avang hian sorkar chuan state level, district level leh village level-ah te disaster management committee a din a, mahse, tun dinhmunah chuan he committee hi a thlamuanpui tlak loh hle. Chhiattawkte hnena tanpuina beitham tak pe tura ngaih a ni deuh mai. Chhiatna lo 'manage' emaw, chhiatrupnain a nghawng theih thil lo 'manage' emawte chu Mizoram hian a la hlat hle a ni.

Chhiatrupa laka inven hna hi ram dangah chuan uluk taka kalpui a ni. 2006-ah khan Philippines-ah lei a min a, mi engemaw zatin an thih phah a nih kha. Chumi hnuah Indonesia-ah leimin a thleng leh a, mi engemaw zatin an thih phah leh bawk. He'ng ram pahniha leimin te hi ruah sur nasa vanga thleng ve ve a ni awm e. Tlang ramah chuan hetiang hi a thleng fo reng a ni.

Philippines-a leimin tuartute kha inven dan theih tawp chuan an inveng. An khawchin atanga thlirin mithiam te'n leimin hlauhthawnawm dinhmunah an ding tih mipui an hrilh a, a theih ang anga insasengin, khaw thenawm lamah te an insawn hlawm. Lei chu a min tak lawk si loh avangin an let leh a, chuta an inbengbel leh tan tihah chuan leimin chuan a nuai ta a ni.

He leimin thlenna hmun hi ruah leh thli tamna a ni a, hetiang vanduaina hi a thleng thei reng tih pawh hriat a ni. Chuvang chuan an fimkhur hle a, Adisory on Possible Lanslides Occorence tia vuahin leimin thulha fimkhurna thu hi an ram sorkar chuan a lo chhuah lawk nghe nghe. Chutah chuan mi 3-5 chhung chhum lo chat lova ruah a sur chuan leimin a hnai tih hriat tur a nih thu te, leimin a thlen a rinawm bikna hmun te tarlan a ni a, tin, khaw chhung inenkawl danah pawh an fimkhur hle a ni. Theih patawpa an fimkhur chunga khatiang a thleng kha chu mihringte tih theih bak pawh ti ila kan sawi sual tam pui lo mai thei.

Mizoramah erawh chutianga inven chu hla tak a ni. He state hi ziak leh chhiar thiam tamna state ni mah se chhiatrupna hmachhawn tura inhmakhuana lamin ngaihven a hlawh lo hle. Tih dan phung pangngaiin a khat tawkin 'mock drill' tih a ni ve thin a, chhiatrupna a thlen changin 'mock drill' nen a inhlat thin hle thung. India sorkar duh danin disaster management committee te chu village level-ah thlengin ding ve mah se disaster manage theihna tura hmalakna erawh a awm lo.

'Disaster management' tih a nih chuan chhiatrupna hi a 'manage' theih a ni tihna a ni. 'Control' em ni pha lo mah se 'manage' chuan a invenna leh inbawihsawmna te a keng a, himna kawng a ni. Himna a thlen lo palh a nih pawhin thlamuanna tal a thlen, thlamuanna- pawisaa lei theih loh chu.

Mizoramah chuan chhiatrupna a thlen changin pi leh pute atanga kan lo tih thin, hnatlan chu hemi kawnga kan hmalakna lian ber a la ni reng a, chu 'education' tel lova kan thiam, kan inrochun thil a ni. Chu bakah chuan silpoulin sem a ni leh mai. Chu chu khawvel thang zela kan hmanraw chhar thar ve ber a ni nghe nghe. Tichuan, disaster management kan tih ber pawh chhiatna thleng thei laka invenna leh inchhawmdawlna lam ni lovin, chhiatna thlen hnua hmaiphihna tur ang lek a ni zawk mah tihna a nih chu. A awmzia chu- he ram hi ruah leh thli vang te, leimin vang te, lirnghing vangtea buai thut thei a ni tih hre reng chungin a invenna leh a inhmakhuana lam kan ngaihsak a, vanduaina a lo thlen chang pawhin mi tlawmngaite an hnatlang a, sorkar chuan tawrhna a thlen fel hnu-ah silpoulin a pe thin. Bialtu MLA te'n hnatlangte thingpui inna tur an pe thin bawk!

"Lehkhathiamna ram kan inti a, zirna lamah hma kan sawn chak te kan tia, mahse, ruahpui leh thlipui a thawk dawn tih hrilhlawktu pawh kan nei lo. Duhtawkin ruah leh thli a'n thawk a, mi tlawmngaite'n hrehawm tuara chhawmdawl hna an thawk hi a ropui. Sorkar lamin an tih theih tawk chu an ti ngei mai, mahse, an tih theih tawk hi a hniam a ni. An tih theih tawk a hniam lohna tura hmalakna kan nei lo a ni," tiin disaster management lam zirchhuak pakhat, a hming tarlan duh loh chuan a sawi.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment