Monday, April 19, 2010

ADA Leh Architect Fee Bawk

¢ Ruatfela Nu

Democracy kalphung zawm rama mipui phurrit, (ADA dan) mipui aiawhin kan challenge a. ADA hotuten rilru zau tak pua he dan chungchanga inrawnkhawmnaah te tel ve turin min rawn sawm phah a. Khek chin lem nei lovin, he dan avanga mipui tawrhna hi court lama zualko kan tum mek laia ADA hotute'n a tha zawk zawnga debate an buatsaih a, sawiseltute nen dawhkan pakhat kan kilho hi hmasawnna a nih ka besei thu ka sawi a. Hun rei pawh a nih hmain he dan avanga hlawkna teltu nia ngaihte'n 'A ni maw, kan thiam loh a ni. Mipui leh dan (law) zuiin kan kal tawh ang e' ti lova insawimawia insawi mam an la rawn tum zel a. A pawr hi a sawia sawi mam chi a ni lo a, a taka thawh mam tur a ni zawk.

Engpawhnise, welfare state-ah ADA dan anga huat rawn hlawh hi dan dang a vang ngawt ang. Keini chuan mipui (in satu) te'n loh theih lova fee sang tak pea architect rawih ngei ngei ngai emaw an tih vangin, an phurrit chhawk turin he dan hi kan belchiang a, a dik lo laite siamtha turin kan auchhuak a, chutiang karah architech fee sawi mawina lam chanchinbuah ka'n hmu leh chiah chu ka sa deuh zak mai a. Mahni tan ni lo, mipui tan a nih chuan a lo huai theih dawn khawp mai.

Heti anga mahni insawi mawina lam thu ziak fo hi hmasawnnaa ngaitu tan chuan a nih theihna a awm laiin, kawng lehlam ngaihtuah chuan officer kan lo ngaihsan em emte rilru a pachhiat rukzia tihlanna pawh a ni thei awm e. Vanglaini January 21 chhuakah Saikhamakawn lama mi ziak, 'architect rawih man hi a to em?' tih lam hawi kan chhiar tawh a, chumi hnuah industry department-a hun engemaw chen project manager lo ni tawh, Mizoram sorkar hnuaia hna (architect) thawk laiin 'A ngur iangin an leng nem le' tih thupui hmangin Vanglaini March 12-ah a rawn ziak leh a. The Aizawl Post March ni 10, 2010 issue-ah 'ADA dan leh fee' tih kan hmu leh a, hengte hi mipui aiawhin ka'n chhang ang e.

Ka hriat danin Saikhamakawn lam atanga rawn ziaktu khan, kha thu a ziah lai khan sorkar hna a la thawk lo a, sorkar hna a thawh hun atana inhmakhua lawk ang hrimin architect fee sang uchuak tak a rawn sawi mawi chiam a! A ziaktu hi a hnuah sorkarah a lut ta niin ka lo hria a. (Kha ngaihdan- 'architect fee hi a tam lo' tih rilru kha sorkar hnaa a luh hnu hian a pu zui zel lo turah ngai phawt ila). A thangkam valha ba (architect fee sang tak)-ah mipui min awhtir kumkhua a tum niin a lang a, awk nih a hlauhawm dawn hle mai.

Architect fee a to em tih zawt-a mipui bum tumna rilru pu ran anga ngaih theiha nuai 10 bak a ziak duh tlat lo kha a mak e. A thuziak tawp lamah mipuite min hnem tum angin a lang leh lawi a, heti angin: 'Rs. 8,00,000/- (nuai riat) aia tam lo senna tur in i sa dawn emaw, i zawm/zauh (extend) dawn emaw a, architect i ruai a nih a, i architect rawihin ADA-a final permission drawing chin atan Rs. 20,000/-(cheng singhnih) aia tam a dil/phut che a nih chuan ADA-a in-register dang, tu hnenah pawh hrilh la, an lo puih theih ngei che a rinawm' tiin.

A lan danah chuan Rs.20,000/- hi an tawktarh phawt a, a bak hi chu a 'estimate' a zirin a la sang chho zel thei tihna ang a ni. Concrete building hi kan ramah hneh taka sa thei hi a tlem zawk an nih hmel a, mahse mahni awmna sa thei rih lo emaw, chhawng dang sa thei rih lo emaw paw'n an tinzawn chu kum rei tak hnu-a zawh theih hram a ni. Sorkar hnathawkah phei chuan eiru lo an tam zawk ang a, chu'ngho chuan awlsam takin concrete in an sa thei lo a, a tam zawk phei chuan an er pha lo hial zawk a ni. Chuvangin concrete building sak man hi Rs. 40,00,000-50,00,000 (cheng nuai sawmthum atanga sawmnga) a ni tlangpuiah chhut ta ila, a tira sa zo nghal thei lo pawh architect chuan estimate zawng zawng atanga chhuta percent dik taka an ngaih an la ngei niin a ngaih theih. Tichuan architect pakhat chuan in sa tur mi /chhungkaw pakhat hnen atangin a lo berah Rs, 80,000-1,00,000 a hlawh thei tihna a ni (Aizawla concrete building thenkhat phei chu Rs.6,00,000-10,00,000 leh a aia tam, estimate a ni). Mi tam tak in sak tur design sak ta sela, a hlawh tam thei viau ang; rei lo teah sorkar hnathawk chu million/billionare a ni thei mai ang em tih lam a ni kan thupui chu! He'ng hian sorkar hnathawk officer dangte hnenah precedent tha aiin tha lo a hnutchhiah ngei ang a, a dang chu ngaihtuah zui zel ngam chi pawh a ni tawh lo.

Sorkar hnathawkte (IPC Sec. 21 en la) hi an nihna hniam leh san a zirin an hnathawh puitu facilities pek an ni a, hlawh pawh kum tina tlem tlema pung turin tihsak an ni bawk a, helam hi chu sawi thui lo mai ila. Tunah chuan officer tam ber ti mai ila, director level chin hnuailam ten facilities a bar an nei tawh lo a, kawng lehlamah chuan sorkar hnathawk 80% vel hi chu an nuamsa hran lo niin a lang a, mahse hlawh pangngai leh hamthatna dang dang, a awm tawk sorkarin a pek avangin sumdawnna lam chi leh sum leh pai haichhuahna lam chi/fee angah te sorkarin a hnuaia thawkte lakah a thikthu a tichhe hle. Hei hi a tawi zawngin mipui tana tha taka an hna an thawh theih nan a ni.

Chutih lai kara fee buaia kan buai chuan Mizoramah hian eng hmasawnna mah a thleng nek lo ang a, kan hmabak chu a thei theite'n sum leh paia inhaivur tumin depde takin, sorkar dan tlawhchhan chungin mipui an rapbet ang. Chumi hrinchhuah tur chu eng dan mah behchhan tur nei ve lote'n ralthuam cheleka inrawk leh insuam a ni tawh mai.

'A ngur iangin an leng nem le' tih-a thil mak deuh pahnih chu: Zoramah zirna a la awm loh avangin class XII (Sc) zawh hnuah kum 5 tal tap vai rama awm hnuah a zir chhuah theih chauh a, degree neih hnuah pawh Indian Parliament-in a pawm Architect Act hnuaiah inziahluh (register) a la ngai bawk a tiin an profession chu har ta lua leh ropui bik ang hrimin a fak thiam hle mai. A dik pawh a dik ang. Zirna a awm loh avangin doctor leh engineer tumah Mizorama zir zo an awm lo. Architect aia har zawk emaw a tluka har emaw, phaia zirchhuah ngai chu MBBS/MD etc. engineer stream thenkhatte hi an ni ngei ang. Tin, 'state khawpuia in hmun nei thei, concrete in sa thei hi khawi laiah mah mi rethei an nih a rinawm loh. Aizawla in hmun nei, concrete in sak tum thei, ADA lama buai chin hi mi rethei an nih a rinawm loh hle bawk' a tih hi a dik lo nasa!

Rethei nihphung hrim hrim hi a tehna/tehtu (yardstick) a zirin a inang lo thei. A pawimawh ber chu ADA dan kan sawisel hian mirethei tak tak, concrete in satute tan a tha lo kan ti a ni lo. ADA dan hrim hrim hian Aizawl khawpui hmasawn nan awmzia a nei lo a, ADA dan behchhana mimalin mimal hnena chhiah a chawi hi a dik lo kan ti a ni zawk. Heti zawnga kan teh a nih chuan mahnia concrete in sa thei lo, nu leh pa saksak leh loan hmanga sa an tam em mai!

Tin, sorkar hnathawk tam zawk, inren taka khawsa chunga hlawh khawl tang tang a, HBA nena tangkawpa concrete in sate hi mi hausa an ni lo chiang! Chutiang zelin thlai hnah zuar leh sumdawngte pawhin kum tam tak an beih hnua puk belh a, neihthing lungkhawnga concrete sate hi mi hausa an ni lo bawk. He'ng mi harsate tana buana hmaa kherh tih ang maia ban pakhat pawh phun hma hauha fee tam tak chawi hi rilru nat lohna chi rual a ni lo. Cement bag khat man khawl chhung pawh a rei thin asin!

In satute chu mi rethei an ni emaw ni lo emaw dan hnuaiah chuan an inang tlang pat zawk. Mahni hlawk dawn avanga midangte dim lek lova fee lak tum ang chi an awm a nih chuan sorkar hnathawk zingah sum lama duhamna competition tha lo tak ching chhuaktu an ni ngei ang. Chu chu a mawh an phur ngam dawn em ni?

Architect sawi mawina ziaktu pakhat hi law graduate niin a lang a, keini ai thlawt chuan dan zahawmna, pawimawhna leh zawm hlutzia hre zawk tura ngaih a ni a, dan hi eng atana siam nge a nih tih pawh chiang taka hre tur a ni. Sorkar hnathawkte awm dan tur conduct rules a awm a, chu chu Mizoramah hian ministry apiangin an kengkawh ngam lo zel dawn em ni? CSS Conduct Rules chuan tih loh tur (donts) a tih zingah hlawh neia rawn nih chungchang a khap (do not undertake private consultancy work) leh phalna lak hmasak phawt loh va thawh thian reng reng loh te a awm (to take accept fee for work done for any private or public body person, Rule 15 (4) Swamys Handbook, 2009 pp. 10&13) ADA dan leh Architect fee tih rawn ziak kha a bengvarthlak hle mai. Kha thu ziak kha 95% chu ka thlawp nghal a, sawifiah ngai hlek erawh chu column 4-a para 2- naa Architect-te fee sawi mawi nana ukil fee lak te, doctor fee lak te, school tuition fee lakte a rawn hmang kha a ni. Hengho hi a mala khel chi a ni a, zem khata khung chi a ni lo. Advocate-te hi chu (a tawi zawngin sawi mai ila) an hna hi dik taka dan hmanga rorel a nih theih nana magistrate/judge te puih hi a ni a, chumi atan chuan fee a awm a, client-te aiawha an din man/fee lak chu an intun nunna ber a ni. Legal Aid hnuah phei chuan mi retheite chu a thlawnin Court hmaah an dinsak thin. Ukil ni thin khan a hna bansanin sorkar hna, entir nan- magistrate hna a zawm chuan a zawm rual rualin private fee a lak thin kha a la lo nghal vek. Magistrate/Civil Judge nih tawh hnuin tunge dan lam thiam vanga fee laa sum la peipung chiam ngai? Tumah an awm lo.

Office kai lai, sorkar building daihlim chhunga sorkar computer, etc. hmanga mahni hlawk nana architectural design siam hi a awm em? Chhui chi a ni lo maw? Tin, sorkar sikulah pawh hian a thlawna zirtir a ni a, chumi piah lama zirlai/nu leh pate duhthlanna leh zirtirtu inremna avangin naupang hmakhua career a that zawk nan, fee tlemte a hming leka lain an zirtir thin. Sorkar sikulah tuition fee chungchangah thil dik lo (tihluihna) a awm a nih chuan thuneitute hnen thlen mai tur a ni. Tin, doctor-te pawh hian sorkara an thawh (service) avangin fee an la ngai lo. Civil hospital-a thawkte pawh hian a nih dan ang thlapin an thawk a, casualty-a doctor rawn man te, OPD-a inentir man te, an zai man te, enkawlna man te, etc. an la ngai lo. Doctor sawi takah chuan an service rules thara chuang, NPA la chunga private practice chu phal loh a nih ang bawkin pisa hun pawn lamah pawh private practice te, laboratory, etc. enkawl nei lo tura ngaih an ni. Practice hrim hrim hi ka thlawp tihna lam a ni lo. Doctor fee chu Rs. 100 emaw lek a ni a, lehkha man, pentui man, an seal man, tawng hah man, etc. ngaihtuah chuan Rs.100 hi a sang lo, chu pawh kan duh leh duh loha kan pan an ni a. Kan duh loh chuan OPD ah pan mai tur.

Tihian architect fee, a tlem berah Rs 20,000 hi a hniam kan la ti cheu dawn em? Chu pawh mamawh ngawih ngawih leh loh theih loh, thih leh dam inkar pawh a ni ve lo. ADA danah pawh Structural engineer rawih tawh chuan architect rawih a ngai tawh lo tih a nih kha. In sa tuin a duha a ruai a nih hrim nghal loh chuan chu chu a ni kan sawi ber thin pawh hi. Doctor leh ukil-te chu loh theih loin kan ruai a, architect chu a duhin rawiha duhin rawih loh tur an ni. Kha option ADA hoten mipuia an puangzar lo kha tu thiam loh nge? Mipuiin loh theih lohva fee sang taka pe architect rawih ngei ngei tur emaw an tih kha kan buaina bul ber a ni lo'm ni? A tirah mipui hrilh hria se chuan ADA dan kan dem rawn luai luaina hi a chanve aia tamin a tlahniam ngei ang. Building Regulation Act hi kan mamawh a. Architect erawh a ruai thei/duhte tan an ni.

Related Posts :



1 comment: