Monday, March 8, 2010

Keini erawh ar ang kan lo vai e

Bomb hmanga Aizawl beih a nih laia kum 14-mi Dr Laltanpuii chuan MZP Chanchinbu 1980 September issue-ah 'Zawlkhawpui senmei a chan ni kha' tih a ziak a, heta a thil sawi hian Zawlkhawpui senmei chan nia Zawlkhawpui rum dan a sawifiah mai awm e:

Pic : Jet fighter hmanga Aizawl beih a nih ni lem, Tlangrokhuma ziak.
"Chutih lai chuan Zawlkhawpui chu thlaphang leh mangangin a rum tawh a. Mi tin mai chuan an teh darhsan mek zel a. Chutah thil rapthlak tak dang lo awm leh chu - Zawlkhawpui mawi tak, Zofate'n kil tin atanga kan sawinin theih loh chu meialh rapthlak takah a chang ta! Senmeipui a chang ta! Khi te khian Aizawl a bomb an ti, kei erawh ar ang ka lo vai e, tih chauh chu ka theih tawk a lo ni ta rih a," tih hi.

"Chung lam atangin fighter chak zet mai chuan Aizawl a rawn thleng chho ta a. Vawi engemaw zat min han thlawh hual hnu chuan dimdawina awm hlek lovin volunteer-ho awmna nia an rin rin chu bomb nen, puakrang nen Aizawl khawpui chu a rawn phuh ta uai uai mai a. Mitin mai chu hlau leh thlabarin, sahimna an chuh ta a. Kei pawh chu thih teuhna tak takah vawi tam tak ka awm a," a ti bawk.

March ni 3 zan a ni a, Tuikhuahtlangah (AIR hmun vel) bu khuarin Lammual vela Assam Rifles an bei a, Assam Rifles-ho an hual bet ta. An tui lakna danchaha, inpek tir an tum a ni. A tuk zing khawvar tirh atangin tawngrinna hmanga auvin AR-te chu inpe turin an thlem a, an thlem thluk mai pawh an inring nghe nghe.

March ni 5, Inrinni a lo herchhuak a, AR-ho chu an la inpe lo a nih chuan luhchhuah an tum. Uar lehzuala bei turin an inruahman a, mahse, jet fighter pali a rawn thlawk a, bomb leh an hmanraw neih that ber ber hmangin MNF sipaite mai ni lo, Mizo mipuite chu an bei ta a ni. Hetih laia MNF lama defence minister R Zamawia chuan thlawhna pali a rawn thlawk a, an kual vawi hnihnaah Aizawl an kap tan niin a sawi.

Bomb an thlak hun chiah hi hriat mai theih a ni lo, hetih laia MNF defence minister R Zamawia chuan, "An kual vawi hnihna nge vawi thumna ka hre thei ta lo..." tia sawiin, bomb lian deuh tak jet fighter chuan a thlak ta niin a sawi. Pakhat chuan Circuit House a deng a, a chim nghal rup. A alh zui nghal bawk.

Hemi ni hian Khatla lam an kap nghal a, Khatla Bazar phei te chu a alh ta duai duai mai. Armed Veng leh Republic Veng te pawh an kap a, politician hmasa C Pahlira in pawh an kap alh. Mizo Union dintu R Vanlawma in pawh meivapah a chang. A tukah chuan tlai lamah Dawrpui phei lam an bei a, Assam Rifles-hovin an hal alh duai duai mai bawk.

Zawlkhawpui senmei a chan nia Khatlaa in kang pakhat chu Thanglawra in a ni a, a in neitupa hi sipaiin a ruh zawng zawng vawtliakin an kaphlum zui nghe nghe. Amah hi Assam Regiment bang a ni a, MNF ramhnuai sorkarah senator a ni. Khatlaa a inah hian Laldenga hovin an committee fo a, mahse, Zawlkhawpui senmei chan ni khan chu in - Assam Type chhawng li-a sang chu senmei a chang ta.

Pa ber a rammu ve a, chutia an in ber a kan takah chuan awm zuina chi ni ta hek lo, nu ber Neihmawii chuan a fate a tlanchhiat pui ta a ni. An in kha a kang ringawt dawn emaw an ti a, mahse, a hmun thlengin an chan zui. Vawiin thlengin.

Neihmawii te nufa za chu Reiek lam panin an tlanchhia a, chuta tangin Hualtu-ah, chuta tangin Maiteah an kal leh a, mahse, India sipai te'n an umzui zel avangin Tlangpuilian an pan ta a ni. Tlangpuilianah hian MNF sipai te'n in an lo saksak a, mahse, an inbengbel dawn chauh a, India sipaiin an rawn hual a, pa ber an man ta. A ban dinglam an vuak tliahsak a, a dawtah veilam. A ke pawh an vaw tliak leh a, a ruh pawimawh deuh an vuak tliah zawh hnuah vawk hnuhin an hnuk a, chumi hnuah chuan an kaphlum ta a ni.

Thanglawra in hi bomb-in a den fuh hmasak ber nia sawi a ni a, an chhungkua pawhin an pa ber MNF mi leh sa a nih avang leh Laldenga hova chu ina an lo committee thin avang chuan sipaite khan tum hmasakah an neih niin an sawi thin. Mi pawhin chutiang chuan an sawi a, mahse, finfiah a ni lo.

Zanenga in pawh chutianga bomb den hmasak ber nia sawi a ni. He in hi tuna Dawrpui Pastor Quarters hnunga mi hi a ni a, a neitupa Zanenga pawh MNF signatory zinga mi niin, a in pawh Laldenga hova MNF-ho committee thinna a ni.

Pa ber Zanenga chu rammuin a chhuak ve a, a rammut hma hian a nupui fanaute pawh Vanbawngah a dahbo bawk. "Ram a buai dawn vang khan ka pa khan Vanbawngah min dah a, chuvang chuan kan in pawh a ruak a, tumah an awm lo. Kan in chu a chhesawm vek a, kan in kha bomb den hmasak ber niin an sawi thin a, kan chhungkua ni lo, midang pawhin an sawi thin," tiin Zanenga fanu Tawnengi chuan a sawi.

Jet fighter hmanga Aizawl beih a nih tum hian mi engzat chiah nge thi hriat theih a ni lova, he thil thleng chungchanga research lo ti tawh Dr JV Hluna chuan hriat theih chinah Aizawlah mi 13 an thi niin a sawi. Hliam tuar zat erawh an tam tih bakin sawi theih a ni lo. Tuikhuahtlang, Mission Veng, Saron Veng, Khatla leh Dawrpui te hi a tuar nasa an ni a, Aizawl bakah Hnahlan, Khawzawl, Tlabung leh Sangau te pawh jet fighter-te hian an bei bawk.

Dr JV Hluna pawhin, "March ni 5, 1966, jet fighter-in bomb hmang meuha Aizawl a beih ni chuan Mizote khawpui ber, kan Jerusalem hi luahtu awm lovin a ram asin! Meivapah a chang a, rukru leh suamhmangte pukah zuk chang hman a! Zoram pum hi kan thla a bar a nih kha. A hnuah khaw dang dangte bomb lehin khaw hal leh 'grouping' te a thleng a, kum 20 chhung rambuaia kan awm chhungin ni thleng rapthlak tak tak a tam mai. Mahse, a rapthlak ber chu March ni 5, 1966 kha a ni awm e. Chu ni chu kan theihnghilh ang maw!!" tiin Zawlkhawpui senmei chan ni hi a sawi reng a ni.

April ni 5, 1966-ah Assam Assembly House-ah Assam chief minister Chaliha-a'n Assam state chhunga district council pakhat, Mizoram buai chanchin statement pein a sawi a, hemi tum hian Mizoram buai chanchin hi an khel nasa hle.

Mizoram dinhmun hre turin Khasi MLA pahnih- DD Nichols Roy leh Hoover Hynniewta leh Lok Sabha MP GG Swell te'n a hma lawkin Mizoram an tlawh a, April ni 5-ah hian an zinga mi DD Nichols Roy chuan Mizoram chanchin chu a sawi ta a ni. Jet fighter hmanga Mizoram beih a nih chungchanga research titu Dr JV Hluna chuan Nichols Roy-a thusawi hi a haichhuak a, a lehkhabu- "Zawlkhawpui senmei chan ni"-ah tiang hian a tarlang:

"Thil kan hmuh leh kan hriat danin force tlem te chauh hmanga beih awm lekah a hleihluakin sorkarin force an hmang a ni. Rapthlak hleihluak em em mai chu March ni 5 leh ni 6-a jet fighter hmanga Indian Airforce te'n Aizawl khawpui an kap chiam mai leh an bomb alh hluah hluah mai chu a ni. Speaker Sir, kan chief minister khan bomb hman a ni lo ti khan a sawi a. Ka pu, Airforce-ho fighter crafts hman a ni ngei tih kan han hrechiang khawp mai. An bomb thlak puak darhin thil a tihchhiat te pawh kan hmu a," tiin.

Hinsustan Standard March ni 9, 1966 issue-ah jet fighter te chet dan chungchanga khatih laia India ram prime minister Indira Gandhi tawngkam tarlan a ni a, Nichols Roy chuan House-ah tiang hian a sawi zui a:

"Speaker Sir, prime minister-in Culcatta leh Gauhati ni hnih chhung a tlawh hawng hlim foreign correspondent-in Mizoramah Airforce an hmang em tih a zawt a. Pi Indira Gandhi chuan, 'Airforce te chu mihring leh supply thlak tura thawn an ni,' tiin a chhang a. Hetiang hi sorkar tan dan a ni tlat a ni. Kan chief minister khan March ni 8 khan zawhna a chhannaah Aizawl khawpui chu vawi hnih Airforce te'n an kap tih a sawi tawh bawk si a. Prime minister thusawi nen hian a va inkalh em em ve!" tiin.

Khasi MP GG Swell-a pawhin Mizoram beihna bomb them lekchhuakin parliament-ah a tlangaupui a, "Heng hi maw in ration thlak chu, engtinnge in chhum ang? Engtia chhum hmin tur nge min hrilh rawh u!" tiin a sawi.

Chutiang chuan roreltute'n an lo khel zui a, keini erawh ar ang kan lo vai a!

Related Posts :



No comments:

Post a Comment