Monday, December 14, 2009

HALPUAH!

¢ HC Vanlalruata

Halpuah hi thatna reng reng neilo niin ka hria a; damlo tana pawi thei leh lungphu thalo tan phei chuan thih theihna hial a ni. Ran vulh mai ni lo nausen leh kum upa lam bul hnaiah phei chuan hal chi hauh niin ka hre lo. Pawisa a hek a, rethei ve te te, an huatthu suh-ah Vitamin leh rulhuthlo leina tur sum neih loh avanga an fate dul kiar hir hiar chenin kan lei-a kan han hal thin hi chu mawlna leh atna-ah ka ngai nghet hmiah. Kan ram economy tichhe pha a nih theih rualin boruak thalo (pollution) nasa tak siam thintu a ni bawk. Chuvangin a thatna ka hre ve lo.

Mahse, khap ngai nia Mizote’n kan la hre tlat hian ka rilru a tihah ber mai. Chutiang khawpa thalo, midang tana harsatna siamtu leh nunna hial la thei, tangkaina neilo, thatlohna hlir mai sawi tur ngah, sum tihek bawk si chu engatinge khap ngaia kan hriat tlat le! Mizote hi zoununmawi sawi thin, inti Kristian em em, Pathianni-a in kalh thaka Biak In lama kal thin kan nih si a, ziak leh chhiar tam ber dawttu state kan nih bawk si lai hian vantlang zunina ‘e suh’ tih tar tulna ram, thil tangkailo leh sumthuni mai baka midang tana hnawksak kan mahni tan pawha thalo ‘khapna thupek’ hmanga khap a ngai hi ka hre thiam thei thin lo.

Keima mimal ngaihdanah chuan halpuah hi khap lovin khawpui pawn ri hriat phak loh leh khawpui-a pollution leh ri bengchheng siam phak lohna hmunah chuan a tu pawhin lo hal sela an sum holam taka an sen ral duh chuan ka pawiti therte lo. Midang an tihbuaia an tihmangan dan erawh hi chu dik ka ti thei lo. Heti khawpa hnam tlem leh society inzawm (compact) tha-a halpuah hallo tura inzirtirna kan pe tawk thei lova, khap lama ram tan a ngai hi thil zahthlak tawp a ni. Nu leh pa-in kan fate theuh thunun ila, khawtlangah a thatlohzia insirtir ila hal lo thei mai tur kan niin ka hre thin.

Meizuk te hi thenkhat chuan khap turah an ngai thin a. A that lohna han hriat chian chuan khap duhtute lama tan ve mai awl tak a ni. Cancer thlena mi tam tak suattu, natna chi hrang hrang thlentu, sum heh bawk si a ni a. Chumi piahlamah a zu ve miahlo-te’n kan bula an zuk avanga cancer vei-a nun kan chan ve theihna a lo ni bawk. Khap awm taka ngaih theih a nih rualin sorkarin a tih dan, puipunna hmuna a zu duh tak zalen taka zukna hmun tur (smoking zone) a siam hi a tha hle-in ka hria a. Meizu chuan a awmna pindan emaw a bul hnai ami emaw tana thil pawi tak a thlen theih avangin a zu velo bulah zuk khap sakin zukna hmun siam sakah a zu ta mai a ni. Chutiang chiah chuan khawpui atanga hriat phak nilo, lungphu thalo, damlo chau, nausen leh tar-te hriat phakloh leh pollution siam phak lohna hmun khaw pawn hla takah ‘Halpuah halna hmun’ kan siam sak mai dawn em ni ang?

Hetiang sawi zel takah chuan miin tha te te-a zu a in theihna zalenna khap sakin ‘Zu Khapna Dan’ kan siamin kan hmang mek a. Tute’nemaw an hman sual (abuse) avang maia khap zel kher hi a tha ber lo. Zu te ang phei hi chu bar te a nih loh chuan puipunna hmun (public place)-a in phal a nilo sa hrim hrim a (Prohibition awm lohna-ah pawh). Midang tana hnawksaka awm chu a rui emaw a inlo emaw thilsual ti a nih avangin IPC hmanga hrem theih a ni a, ‘public nuisance’ tih hian a huam zau thei viau bawk ang.

Halpuah hal leh meizuk ai hian zu hi a hnawksaklo zawk (a pawilo zawk) in ka ring a. Zu ruih avanga buaina siam erawh chu (ruilo pawh nise) dan hmanga dim lova hrem hi ka thupui a ni. Meizuk avanga tute’nemaw cancer an vei theih lai leh halpuah hal avanga lungphu thalo an tih theih lai hian kan pindan chhunga zu kan in keuh keuh avanga midangin an tuar ka ring hek lo. Mi tana hnawksak hi thil thalo chu a ni ber mai a, mi tana harsatna siam hrehlo tamna Hnam kan ni hi zahna chang i hre tawh ang u. Engang pawhin inti Kristian-in inti zo nun zemawi nei mah ni ila zunin-a ‘e suh’ tih tar ngaihna hnam nih reng mai leh halpuah khap ngaihna ram kan nih chhung chuan ‘civilized society’ ah kan inchhiar thei ngai lovang.

Mahni-a huan thlai siam peih silo, mi huan thlai ruk hreh miahlo ‘Kristian piangthar’ intih hreh chuang si lo leh Biak Ina kal tam tam ni si, mipui chanai eiruk hreh miahlo kohhran-a nihna sang tak tak chan theihna Mizo khawtlang hi halpuah hal khap avanga hmasawn tur erawh chu kan ni miah lo. Khap ngailo a kan awm hunah Kristian invuah ila, eiruk loh theih hunah kohhran rawngbawltu nihna chelh ngam chauh tawh i la; mi tana harsatna siam leh tihhrehawm kan sim hunah hnam changkang ‘civilized society’ kan invuah dawn nia. Chutilo chu Thanpuii Pa-in ‘Kan Mizia’ tih a ziah hi tawng tawng mah ila, kan hnam nihna tak a ni reng fo ang.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment