Monday, October 12, 2009

Interview : Vanlalruata

Prism President Vanlalruata chuan hetiang hian Zozam zawhna a chhang...

Prism hi engtika din nge?
Kum 2006 April thla vel atang khan Prism hian hna a thawk tan a, pawl din nia chhal tak erawh chu August 1, 2006 kha a ni.

Prism hi ‘mi dik lohna kher ngawr ngawr’ anga sawi an awm a, hei hi engtin nge i sawifiah dawn?
Prism hi mi dik lohna kher tura din a ni lo a, kan ram hmasawnnana hnathawk tura din a ni. Kan thupui berah chuan, ‘Sorkar hi mipui ta, mipui tân liau liaua ding leh engtiklai pawha mipui that nâna hmalatu a ni a. Sorkarin mipui tâna ruahmanna a siamte hi tihhlawhtlin chu ni se kan ram hi khawvela ram awhawm ber leh changkâng ber te zinga mi ni tawh tur a ni a; mahse, tûna kan awm dan chu heti mai hi a ni si. Hei hi a chhan chu mi tuten emaw mipui leh ram tâna sorkar hmalâk tur an lo tihchingpen thin vang a ni. Tûn atang hian sorkar hmalâkna hi tluang takin kal se kum 20 lo awm leh turah chuan ram awhawm leh chen nuam berte zingah a awm thei ang tih hi kan ring tlat a. Chuvang chuan, sorkar hmalâkna tichingpen thintute hi kan zavaia tân, mipuiin a huhova do rawn a tul kan ti a, PRISM hi kan din ta a ni’ kan ti zawk a ni.

Prism hian sorkar a do nia sawi a ni a..
Kan thupui hian a chhan fiah ka ring a. Sorkar hnathawhna leh ruahmanna tichingpen thintute manchhuah an nih theihnan sorkar hi kan pui zawk a. Tin, kan sawichhuak ngai vak lo a, rawtna siam zawng hian hma kan la nasa khawp mai a. Sorkarah hian rawtna chi hrang hrang 50 vel kan thlen tawh a, a zatve aia tam tihhlawhtlin a ni tawh bawk.

Anih leh engvangin nge Prism hi in din a, heti taka corruption do zawnga hma in lak?
Kan thupui hian kan pawl dinchhan chu a tarlangah ka ngai a. Min zawh takah chuah chuan, hei hi ka sawi belh duh bawk. Kan ramah corruption a nasa a, do a tul tiin kan awi sup sup reng a. ‘Hma la awm se aw…’ kan ti vawng vawng thin. Chu chona chu hmachhawn turin mithiam leh fel zawka kan ngaih te kan ngen thin a, mahse ke an pen mai loh avangin kan theih tawk te te talin i bei teh ang tiin mipui chona chhang turin he pawl hi kan din a. Bul kan tan ang a, keini aia fing leh fel an lo kal ang a, chung mite chuan hlawk takin ram rawngbawlnan Prism hi an la rawn hmang thei ang, tih rilru kan pu a. Tunah hian chutiang mi, keini aia fel leh tha zawk te chu an lo chhuah a, kan thawh leta chaka thawk thei tura kan pawl an rawn kaihhruai hun tur hi kan thlir reng a ni.

Prism hian party tan bik a nei nia sawi ve thung hi…
Chutiang sawi a awm a nih chuan an hresual hle a ni ang a. Kan pawl din tirh atanga vawiin thleng hian tu party mah kan la sawichhe lo a, kan la fakmawi bawk lo a. Party tin hi inangkhatin kan en zawk a ni.

Party pakhat bei anga sawi thin che u mimal leh pawl hial pawh an awm si a..
Anmahni chuan party tan bik an nei ang a, kan hnathawhin an tan bik party hruaitu tu emaw thil tih dik lo a haichhuah palh chang a awmin chutiangah chuan an party beiah min puh a ni thei ang e.

Prism leh a hruaitu te hian pawisa in ngah viau nia sawi a awm a..?
A nuihzatthlak khawp mai. A hrechiang duh chuan kan in leh lo te, kan khawsak phung te hi rawn en mai se a fiah mai ang a. Thil chiang lo sawi fo chin hi a tha ber lo a ni. Thawkkhat lai khan Social Audit nei tura kan zin kawngah pa pakhatin ka phone hmang lai mak ti hmel fein min en reng a, ka hman zawh hnua a sawi chu, ‘phone nei changkang hle angin an sawi si che a’ tih a ni. Pawisa nei teuh anga min sawi tawk pawh an awm tho mai. Sawifiah mai ngaihna ka hre lo a, a duh chuan kei leh ka thawhpuite hi min rawn hnaihchilh se thudik chu an hre mai ang. Tin, kan pawl sum dinhmun hre duh tan chuan kan website www.myprism.org-ah finance report kan tarlang a, a en theih a. Registrar of Firms and Societies hnenah kum tin audit report kan thehlut bawk a, chuta tang pawh chuan a hmuh theih bawk ang a. Chu mai ni lovin a duh chuan INFORMA-ah min rawn zawt mai se, an hrefiah mai ang.

Tunah chiah hian cheng engzat nge in pawlin in neih ang...lol..?
A: Kan ngah lo khawp. Treasurer ka nih loh avangin a zat chiah ka hre thei mai lo a. Kan Treasurer Report hnuhnung berah khan Rs 3,000/- vel kan nei a, Convention-ah khan Rs 600/- vel kan hmangin ka ring a. Convention Video CD siamnan Rs 200/- vel kan hmang leh tawh bawk a. Rs 2000/- vel kan nei turah ka ngai.

INFORMA i tih kha eng nge?
RTI hi tangkai taka hman theih a nih rualin hmang thiam lo an tam hle a. Chuvang chuan RTI hmang thiam lo te hmang tura tanpui theihna turin Venghlui-ah (V-27/C, Venghlui, Aizawl) RTI Help Centre kan din a, a hmingah INFORMA kan vuah a. He hmunah hian nitin RTI hman chungchanga tanpui ngai an lo kal a, kan lo pui thin a. Tin, INFORMA-ah hian Mizoram sorkar Finance Department in Department te sum hman a phalsak list kan kawl a, a duh apiang tan en theih a ni a. Rawn ena hmang tangkai ta pawh an tam mai.

In hmalakna avang hian thlem leh vau in tawk ngai em?
Engemaw lai kha chuan hauhthawn rum rum chang kan nei a. Telephone hmang te, hmaichhan ngeiah te pawh min vauin hmanrua leh kutlawng te pawhin min vau tawk an awm a. Kan hmalakna chawlhsan mai duh chang te pawh kan nei a. Mahse, min tawngtaipuitute zarah tun thleng hi chuan kan la kal ve zel a. Thlemna lam hi chu kan tawrh zawh loh khawp kan la tawng lo tih hi a chhanna awlsam chu a ni mai ang.

In chhhungte lam atangin hetiang hna hi tawpsan mai tura rawtpui che u an awm em?
Kei tak hi chuan chutiang chu ka la tawng lo a. Kan zinga thenkhat hi chu an chhungten an tibuai ve leh zauh thin chu a ni e.

In hmalakna dodal leh sawichhe zawnga hma la leh thilti thin awm hi eng angin nge i ngaih?
Keini tehlul hmalakna dodal duh an awm hi lawmawm ka ti a. Action reng reng in a tiapui reaction a nei tih hi ka pawm avangin hetiang hi awm tur rengah ka ngai a. Hma kan lak nasat poh leh dodaltu kan ngah mai turah ka ngai a. Dodaltu awm leh awm loh hi kan hmalakna hlawhtlin leh hlawhtlin loh tehnan ka hmang thin.

‘Anmahni pawh hi an thianghlim famkim bik lovang’ an tih fo che u hi engtin nge i chhan dawn?
Khawvelah mi tha famkim a awm theih loh a. Tha famkim chauhin he hna hi thawk tura kan beisei dawn anih chuan eirukna hian dotu a nei thei dawn lo tihna a ni a. ‘Sualna nei lovin deng hmasa rawh se’ tih thu avanga uirenu him ta ang khan, kha uirenu aia pawi khawih nasa zawk kan rama misual rual te hian anmahni an intihchhiat rualin a aia nasain kan ram hi an tichhe zel dawn a, chu chu kan ngaingam lo a. Mipui chanai eiru te do ngam tur khawpah chuan kan inngai a, kan tha famkim lo tih erawh chu kan pawm.

Eiru thlan hi engvanga kalpui nge in nih?
Kan theih ang angin hma kan la a, kan hmalakna duhkhawp lo, mimal eiruk hmang te bei zawnga kal tura min ngen an tam em em a. Mipui ngenna tihlawhtlin hi tul kan tih avanga he programme hi duangchhuak kan ni.

In eiru thlan dan hi a fair tawk loh ring an awm si a…?
Rin chu thiang a lawm. Mahse, a fair tawk. Keimahni chauh chuan ti ila tuna mi 42 zinga awm mi thenkhat hi kan hmaih ru duh lovang tih a sawi theih loh a, chutiang tho chu pawl dang pawh hi an nih ka ring. Mahse pawl hrang hrang kan nih avangin kan chhan chak pawh kan chhan ngam lo tlang a, ka ziah a awm ve em aw… tia Eiru Nia Rin Thlannaa ziak zingah rawn en duh an awm chuan rawn en mai se a chiang mai ang. Thuziak paih then kan nei lo a, kan thliar dan pawh hi a aia thaa tih ngaihna a awm ka ring lo.

‘Political Party ten inbeihnan an hmang’ tia tuna in thiltih hi sawi a awm a. Tin, tu tu emaw in thil an pe che u nia sawi te hi a awm fo a..
Political Party in inbeihnan an hmang ni awm taka an sawi khan ni duh dawn riauin kan hria a. Amaherawh chu lehkha kan han enchian khan chutiang thil chu a lo awm leh si lo a, keini pawh kan hrilhhai zawk hle. Thilpek chungchangah hian hmanni deuh khan chanchinbu pakhat chuan bike dawng niawm tak khan min chhuah a, vawiin thlengin ke in kan la kal reng bawk si. Thu diklo hian min puh ta nual a, a dikna chu a lo lang chhuak leh zel si hi pawi ti an awm mai thei. Kan chungchanga thudiklo leng vel leh a dikna lo lang leh thin ringawt pawh hi dawt tlo loh zia tilang khawp chu a ni tawhin ka hria.

Congress Party nen inzawmna engemaw tak nei anga an sawi thin che u ve thung hi...?
An sawi thin a, hmaichhana min zawt pawh an awm teuh mai a. Hmaichhana min zawt te hi chuan kan chhanna atangin kan inzawm loh dan an hre chiang thin a. Min zawt duh si lova sawi kual reng hi chu an awm a law. Tawi tea ka sawi fiah thiam dan ber chu kan active member zingah hian Congress Party background nei kan awm lo tih hi a ni.

Politician leh sorkar hnathawk thenkhat in an fuihpawrh thin che u nia sawi fo a ni a…?
Party tin leh sorkar office tinah hian thil awmdan dik tak min hrilh duh khawpa min ring tawk an awm ve a. Chung mi te thil min hrilh chu kan finfiah hnuah a tul angin kan bawhzui thin a. Kan hmalakna tam ber hi midangin thil awmdan min hrilh kan bawhzui a ni reng a. Thil diklo min hrilh hriat kan bawhzui hi infuihpawrhna anih chuan min fuihpawrh pawh a ni thei ang a. Keini erawh chuan hetiang hi infuihpawrhnaah ngai lovin report-ah kan ngai.

Anih leh kan ram sualna chungchangah hian a bultumtuah kan inpuh kual a. Minister leh MLA rual te, Official te leh mipui te corruption bultumtua kan inpuh kual hi enge i ngaih ve dan?
Hemi thuah hi chuan Confucius-a zirtirna pawmtu ka ni a. Confucius-a’n, “Mipui chuan hruaitu tha an mamawh em em a ni,” tia sawia hruaitu an hlemhleta mipui an hlemhlet ve mai thu leh hruaitu dik leh tha hnuaia mipui dik leh that mai thu a sawi hi ka pawm thlap a ni.

Anih leh engvangin nge mi corrupt te hi hrem ni se tia hma in lak vak vak?
Dan dik taka hremna hian mi a siamtha thei a ni. Mipui chanai eiruk hi a pawi hle a ni. Kawng 1 km lek a thui siamna tur an eiruk hian mipui sang tam takin an tuar thei a. Chutiang chuan mi pakhat eiruk avangin mi tam takin hrehawm kan tawrh phah thei a. Chu mai ni lovin miin a eiruk hian a chhungkua a tichhe vek a, a damchhungin a inchhung hi hremhmunah a chan tir thei a, a pianthar hlauh loh phei chuan chatuan hremhmunah amah leh a chhungte tam zawk thlarau a hruai lut thei a. Dik taka Dan hmanga eiruk hmang hrem anih hian a taksa leh thlarau chhandam theih a ni a. A tih ang la rawn ti tur tam tak taksa leh thlarau chhandam theih anih bawk avangin eiruk hmang te hi Dan dik taka hrem kan duh a ni.

Ngaidam tur leh mi zawng zawng nena inrem tura zirtir kan nih laiin enga ti nge Dan hremna tih leh mi huat hlawh thei zawnga hmalakna hi in aupui reng?
Pathian hminga inngaihdam hi kan tih tur dik tak a ni a, Dan zawm hi a bata kan bat a ni a. Keini chuan eng anga eiru hnem pawh kan ngaidam thei a, Dan in a ngaihdam theih erawh ka ring lo a. Dik taka Dan hmanga inhremna hian a titu a siamthat theih mai bakah thilsual ti tur mi dang te sual lakah a veng thei a. Chu chu Pathian duhzawng anih pawh ka ring a. Mi zawng zawng nena inrema awm hi chu thil theih a ni lo a, mi tha te lawm hlawha mi sual te huat thama hma la tura Confucius-a zirtirna hi khawvel tan a that ber ka ring.

Enge mipui hnena i chah duh ber?
Chapo turin mi hi ka duh.

Enge a awmzia?
Thil hote, kan tih awm loh khawpa ho thiltha lo hi tilo ngam khawpin chapo vek ila chu kan that tlan ka ring. ‘Office-a mi staple hawn tur khawp hi chuan ka te lo a ni’ ti ngal ngal khawpa chapo peon chuan staple a eiru ngai lo. Kan Minister te hian, ‘Kei, Minister meuh hi cheng sing hnih khat mamawh ngawih ngawih ka ni lo’ ti ngam se; kan officer rual, mi aia lehkhathiam leh hawizau zawk te hi ‘Hetiang kuthnathawktu chanai mai mai awt rual ka ni lo’ emaw, ‘hetiang thingtlang ho thil tur mai mai awt rual ka ni lo’ ti ngalh ngalh ngam khawpin chapo se kan tha vek mai ang.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment