Monday, August 3, 2009

Rel Kan Inhlauh Siak Leh Ta Em Ni?

¢ Lalngheta Sailo, Mission Vengthlang

'Ram hmasawnna leh changkanna atan eng nge pawimawh ber nia i hriatte a indawtin sawi rawh' tiin high school kal chin naupangte hi zawt ta ila, power (kawlphe tha) leh communication (inkalpawhna kawng)- hengte pahnih hi a hmasaah dahna chang an hre ngei ang. A eng nge dah hmasa se dik zawk ang aw?

A eng zawk zawk pawh hi dah hmasa se full mark an hmu ve vein ka ring. Tunlai Zofate zingah mahnia ngaihtuahna hmang ve thei chin inti te'n kan enghelh pakhat chu Sairang thlenga rel kawng siam hi a ni awm e. Kan mithiam leh ngaihtuahna hmang thin mi tam takin ram changkanna atana rahbi pawimawh tak ni tura an ngaih laiin mi thenkhatin a that lohna tur lam an lo hmu lian hle a. An tanchhan bul pui ber nia lang chu CHIMRAL HLAUH VANG a ni awm e.

Mizote hi ka lo inhmuh ve dan chu - hmasawnna lamah chuan chak taka tlan duh mi, kan tlin bak pawha hma lam bawh pawp pawp chi kan niin ka lo hre thin a. Thlaah pawh khian hmun tha zawk leh nuam zawk a awm tih hre chiang ila Mizo zingah pem mai duh leh ngam pawh kan tam ang tiin hnam dang thiante hnenah Mizo te'n hmasawn kan duhzia tehkhin nan ka lo sawi ve mai mai thin a. Ka lo hre sual deuh emaw ni aw ka ti ta. A chhan chu tunlaia rel hlautute zingah ram hmasawnna ngaihtuah phak awm takte leh kan thalai thangthar zirlai rual thenkhat te'n hma an rawn hruai ta mai hi thil mak tak a ni. Hmanlai dam rei Thasiama kha thangthar nun ningin a thi e an ti a, tunlai hunah hian lo dam leh se chuan mobile phone-te, internet-te, computer hrim hrim te leh TV te, motor te, thlawhna te, rel te... nin tur a ngah lutuk ang. Laltuaia hla angin vawi 13 a thi nawn mai thei. Tunlai hunah hi chuan MUP member a ni ve ngeiin a rinawm.

'Rel duh loh hi MUP tih awm zawk a va ni em ve aw!' ka lo ti rilru deuh. MUP ka ngaihnepna a ni lo, member pawh ka ni ve nghe nghe. Tunlai hi chuan kan MUP te hi hmasawnna lamah chuan an ngaihtuahna a zauvin an khawthlir pawh a thui tawh hle a ni. Rel hlau an awm pawh ka ring lo. Chutiang a nih lai chuan engatinge tunlai kan thangtharte hian ram hmasawnna rahbi pawimawh bera khawvelin a ngaih - ‘COMMUINICAION’ - Rail, Road, Air (Rel kawng, motor kawng, thlawhna) an duh loh tlat?

A chhanna chu ‘Chimral kan hlau’ an ti ngei ang. Chuti a nih chuan engatinge motor kawng te, thlawhna tumhmunte hi kan hlauh ve loh? A chhanna chu rel kawngah chuan ILP a hman that theih loh ang an ti a ni awm e. Hei hi ngaihdan leh rinthu mai a ni. ILP hman tangkai chungchangah chuan a hmangtu sorkar leh a kutke te taimakna leh rinawmna leh Mizo mipui vantlang te tawiawmnaah a innghat a ni. Kan hriat tur pawimawh tak chu ILP hi kumkhuaa awm reng tur a ni lo. Khawvel awm chhunga hnam hnufual bik, ven leh hung bik ngai, sahuana ramsa khawi ang nia inhriat reng hi a zahthlakin hnam anga tlawm thlakah kan ngaih a hun tawh. Tin, sorkar laipui pawhin ILP hman reng hi an remti kumkhua lo ang. RAP pawh hi chutiang bawk a ni ang. ILP hi tunah pawh kan hmang tangkai lo hle a. A nih tur angin awmze neiin kan hmang lo. A nihna dik takah chuan ‘Visa’ ang deuh chiaha hman theih tur a ni. Mahse a pechhuaktu te'n awmze neiin ‘visa’ angin chhui zuina mumal a awm lo a. Eng zat nge pek chhuah a niha, eng zat nge expire tawh leh eng zat nge a huam hun chhung hmang zova kir leh tawh tih hriat theih a ni hek lo. A enzuitu turte pawhin an phur changin an han vai thawi thuak thuak chauh a ni. A hming mai mai a ni.

ILP kan hmang reng chung pawh hian CHIMRAL hlauhawma kan awmna chhan a awm: chungte chu - (a) kan sakhua min tawm pui vanga awm hlen tum, (b) kan makpa nih hnial lova awm hlen tum, (c) kan hna thawh peih loh thawh peih vanga awm hlen tum. Tin, ILP hmang state pathum - Mizoram, Nagaland leh Arunachal Pradesh te hi hnam dang lo lut lakah kan thenawm state ILP hmang ve lote aiin kan dinhmun a tha chuang lo. Nagaland leh Arunachal-ah chuan an sumdawnna chu hnam dang kutah a awm deuh vek tih theih a ni. Anmahni mi te'n an tih that ve peih loh vang a ni ber. Mizoramah chuan hnam dang partner nei engemaw zat tih loh chu keimahni kutah sumdawnna a awm deuh ber. Hetah hian fak pawh kan phu ve. Manipur-ah pawh Meitei ho chu chimral hlauhawmin an awm hran lo. Tin, Meghalaya-ah pawh sumdawnna lamah hnam dang tunhma angin an thang duang tawh lo. Anmahni zingah sumdawnna lama hmasawnna a sang hle. Tin, tuna Land Transfer Act an hman mek avang khuan hnam dangin Meghalaya ram chhungah ram neih theih a ni lo a. In leh ram hralh duh pawhin a ram mi dik tak hnenah chauh a hralh theih a. He dan hian an hnam a humhalh tha hlein a lang. Tin, khawvel zau zawk thlirin Europe te khu rel kawngin a tan tlang seng sung a, an ram khua leh tui theuh te an inchhinchhiahnaah harsatna an tawh kan hre lo. Tichuan, ILP-a hung bik ngai lova chimral mai loh tura kan inbuatsaih ve a hun tawh tih hi hriat a tul a ni. Tin, tunah hian rel kawng hi Sairang thleng turin han siam tan ta sela, an peih fela rel a lo kal theih tak tak hun chu kum 5 kum 10 hnu a ni ngei ang. Chumi hunah chuan relin Sairang a thleng emaw thleng lo emaw ILP hi a awm reng tawh kher lo mai thei bawk.

Tunlaia ram hmasawnna kawnga keini ram kilkhawr leh hnufual ber te'n beseina thar kan lo neih ve mekna ‘Look East policy’ te hi tipuitling tak tak tur chuan communication tha a pawimawh leh ber mai. Communication kan tih hian peng (zar) pathum lian tak tak a nei a. Chungte chu - rel kawng te, motor kawng te leh thlawhna tumhmun te a ni. Chu'ng pathum zingah chuan rel hi a lian berin a hlawk ber a. Kan thingtlang khaw lian tak ang hi kan bungraw neih zawng zawng nen min phur zo vek thei a ni. Amaherawhchu, hmun kilkhawr leh chhengchhe lutukah a kal thei lo. A dawtah chuan motor kawng hi a ni. Hmun kilkhawr leh pilril leh tlangsang deuhah te pawh a hman theih a. Chuvangin a huap zau thei ber awm e. Mahse, a phurh theih chin a tlem a, a man a sang bawk. Thlawhtheihna hi erawh chu hmun tinah a tum theih loh avangin a huam zau lem lo. Mahse, a chak em avangin a tangkai zia chu tuna kan airport neih chhun kan hman danah hian ngaihnep chi chu a ni lo.

Rel hi khawvel mihringte hmasawnna ropui tak pakhat a ni a. Khawvel ram changkang zawk te chuan an hmelhriatna a rei tawh hle. Chuti chung chuan an la ngainep ngai lo. A hmanna tur an hre tam tulh tulh mai. Khawpui lianah te chuan METRO leihnuai rel changkang te hi an in tihhmuh leh inelna a la ni reng. Khawvel ram changkang apiang te'n an nei tha a ni mai. India ramah ngei pawh Kolkota-ah te Delhi-ah te pawh an nei tawh. Keni pawh Sairang thleng rel kan neih hunah chuan vai ram zin a awlsam tawh ngawt ang. Sairang atangin Air Conditioned compartment-ah kan riak lut ang a. A tukah chuan Guwahati velah hahdam takin kan thleng thla mai dawn a. Chuta tang chuan khawi hmun pawh a huphurh awm tawh lo. Rel hi thil lian leh rit phurh nan mai bakah mite'n an lo hmang tangkai khawp mai. Uttar Pradesh te, Madhya Pradesh te, Andra Pradesh te leh India ram hmun rel kawngin a kalpawh thatnaah te chuan minister te leh sorkhar officer-te pawh hian official thila zin nan an hmang nasa hle nghe nghe. A hahdamin a hautak lo zawk bawk a ni.

Duhthusam hi a chang chuan ‘vision’ an lo ti ve mek reng a. Chutiang deuh chuan han sam ta ila; rel kawng hi Sairang maia tawp lovin Lengpui tlang hnuai Tlawng lui ruam atangin Buarpui tlangdung hi zawh ta se, lui kan miah lovin tlang dung lei rem lai zawh zar zarin Lunglei – Lawngtlai – Kawlchaw - Chhimtuipui kai thlengin a thleng thei a ni. Tlang ram hmun dangah Shimla te, Darjeling-ah te, Assam NC Hills-ah te leh Europre tlang ramahte pawh rel an kal tir tho mai. Leiverh leh lei dawh erawh a hautak deuh mai thei e. Chuta tang chuan Chhimtuipui kai atanga lawng hmangin Akyap thlengin kan inzarpharh dawn a ni. Hetiang lam hrilhlawkna hi kan zawlneihote zingah hian dawng an la awm ngai lo em ni aw! Awm sela buaipui tham a tling lo'ng maw ?

Awle, a tak ramah kir leh rih ila. Rel kawng hi Sairang thleng pawhin lo siam dawn ta sela, Central sorkar-a railway ministry tih tur a ni lo thei lo a. Eng nge central sorkar tan hlawkna leh tangkaina awm anga eng vangin nge sum chuti zozai sen chu an remtih ang? An ti duh tak tak a nih chuan chutiang thil ropui leh hautak min tih sak duhtute chu keini hnama chhiar tham loh leh khawvela hmun kilkhawr leh pilril ber, kan hla phuah thiam Rokungan ‘Tlangsang leh khamrang lengkir hmun’ a lo tih rama chengte tan chuan malsawmna ropui a va ni dawn em! Kan sorkhar laipui hruaitute hi an tho a ta thut em ni ang aw! Sum hman tur leh a thawktu tur te pawh an ruahman tawh tih thu thangte kan lo hre vaih vaih leh nghal. Dik tak maw? A hna harsat turzia leh a man tam turzia chu, mimawl ngaihtuahnain a phak lo. Lo ni tak tak se a va ropui dawn em! Beiseina nung nen i lo nghak tawp mai teh ang u. Sairang thlenga rel lo luh hi ‘Hlauhawm lote’ zinga ziah belh chi a ni zawk e.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment