Sunday, June 7, 2009

Ka thil Veite

¢ Lalthlamuana Ralte

Vei ngah hi mahni buaina thlentu leh rilru sen tur titamtu mai a nihna lai a awm a, engmah tih theih nei lo tan phei chuan awm hmuna lo vei ve viau ringawt mai hi thil sawngsawhlawt lo tak a ni mai thei. Mahse, vei nei miah lo leh engtiklai pawha engthawl reng mai te, eng thilah mah ngaihtuahna seng ngai lote dinhmun ai chuan a thlanawm zawk tho awm e.

Engpawhnise, vei neih leh neih loh chu mimal thu a ni a, midangte tih tur leh tih loh tur lo vei thleng pawhin mi tinin zalenna kan nei vek a. Mahni vei zawng sawichhuah chungchangah leh chumi lantir tura tha thawh lamah erawh chuan tumahin zalenna pumhlum kan nei lo thung. He khawvelah hian vei tur apui a tam a, ram kalphungah ngawt pawh hian rilru tibuai map map tham a tam hle. Tunlai kan ram dinhmun atanga vei reuh reuh ka neih pahnih khat lek han tarlang ila.

Thil man to
Nikum khan India ram pumah thil man to vanga harsatna a thleng a. Chawhmeh leh ei/in thil chi hrang hrang man a sang awk awk a, tuialhthei man a pung a, bungraw dang man pawh a sang far far hle a nih kha. Sorkar laipuiin thil man to (inflation) chu khuahkhirh tumin nasa takin hma a la a, tunah chuan a ziawm tawh viau a ni.

Phai lam atanga chawkluh bungrua leh thil chi hrang hrang man sangin min nghawng zo chiah a, tun hnai te atang khan kan ramah thil man a to chak leh ta viau mai. Lirthei chuan man te, sa man leh chawhmeh man te a sang ta hle a. Hei hian mipui min nghawng mek a, sum lakluh pung chuang si lote tan buaipui tham a tling tawh a, retheih zawk leh pawisa lakluhna mumal nei lo leh chhuanchhe zawkte tan phei chuan khawsak a har tawh hle a nih hi.

Arsa, vawksa leh bawngsa man a sang thut a, chawhmeh dang thlai chi hrang hrang pawh a man a sang nghal awk a, lirthei chuan man a pung bawk. Thil man sang mek hi khuahkhirh vat a nih loh chuan a nghawng a na tial tial anga rethei leh hausa kar a tizau zual ngei ang le.

Hetihlai hian thil man to khuahkhirh tura thuneitute hmalakna hmuh tur a la awm lo a, town bus (city bus) chuan man tihniam tumna pawh a la hlawhtling chuang lo. Chu mai a ni lo, hmanni lawkah buhfai chawlut thei lova kan awm lai khan buhfai zuartuten a man an tisang nghal ngawt a, chutah pawh chuan hmala nghal tura ngaih Aizawl DC leh Supply department leh Trade and Commerce department te chuan mipui hriatah tih theih an neih loh thu sawiin kut an sil nghal sap sap zawk a nih kha. Harsatna lo thleng hlawkpui thut tumte khuahkhirh ngam lo sorkar kan nei a nih chuan mi rethei tan a vanduaithlak hle ang.

Thil man sang (Inflation) hian mipui nawlpui a nghawng nghal thin avangin hmun dangah chuan thuneituten an thlir liam ve mai mai ngai lo a. Khuahkhirh dan an ngaihtuah a, hma an la nghal vat thin. Sorkar thar kan hrawn mek hian engtin nge hma a lak dawn tih mipuiin an thlir mek a, rin aia an vuaicha viau a nih chuan mi retheite an ngaihsak lo tihna a ni thei ang. Tun hnaia bazar thil man leh nitin mamawh thil man khuahkhirhna dan siam tura sorkarin hmalak a tum thu kan hriat leh pawh kha a lawmawm rualin chutiang dan chu kan mamawh tawh zia leh a hmanhmawhthlak zia ngaihtuahtu tan chuan duh aiin an tuan a fum mah mahin a lang.

2. Technical entrance result buaina
Tun hma kha chuan Mizoram quota-a Medical & Engineering lam zir duhte chu an marksheet leh personal interview atanga thlan thin an ni. Mahse, thil felhlel tam tak a awm a, Board hrang hrangte mark pek dan a inang lo a, induhsakna hleihluak sawi tur a awm fo bawk. Kum 1998 phei kha chuan an thlan dan a buarchuar hle a, MZP-in hma a la a, an hruaituten Treasury Square-ah chaw an nghei phah a. Na taka sorkar an nawr avang chuan Entrance Exam buatsaih a lo ni ta a ni.

Mahse, Technical Entrance exam chungchangah hian sawi neuh neuh a awm fo. A buatsaihtu Higher & Technical Education department pawhin rin a hlawh loh phah hle a ni. Nikum pawh khan exam result puan hnuah complaint a lut a, zirlaite exam paper ennawn a nih hial kha. Technical Entrance exam-a inelna a sanzia hi tam tak chuan kan hre kher lo ang. Mizoram chhung leh ram pawn atanga pawl 12 (Science) pass, lehkhathiam tak takte inelna a ni. An inpuahchahna atan sum tam tak an seng a, kum tluana coaching kal te pawh an awm nawk a, exam beitu zingah hian college kal tawh pawh an awm fur.

Kumina technical entrance exam result puan a nih hma khan harsatna lo thleng tur hi a buaipuitute chuan an hre lawk a. An rin lawk ang ngeiin a buai ta chiah reng a ni. Govt. Hrangbana College exam centre room no. 27-a exam beitute chu information brochure-a inziak ang lova chhang tura hrilh an ni. Anni hian an rin ngam loh avangin an zawt nawn leh thin a, exam vengtu berin green board-ah chiang takin a chhan dan tur a ziak a, ringhlel tak chungin chutiang chuan an chhang ta a ni.

Mahse, result a lo chhuak a, chu room-a exam beitute chhanna chu endik a ni ve ta lo a, naupang pawisawi lote chuan an thiam lohna ni miah loah an tuar ta a ni. An ringhlel a, exam vengtu an zawtfiah a, ani'n a hrilh angin an chhang a. Mahse, naupang thuawih tak takte chuan an chanvo an chang ve ta lo a ni.

A hnua Higher & Technical Education changtu minister (tualchhung chanchinbu pakhata) tawngkamah hian he thil thleng chungchanga sorkar ngaihdan chu a chiang awm e. "...a tuartu zirlaite ka khawngaih a, tisual thei mihring kan nih angin duh vang reng pawh ni loa tihsual palh a ni... A tih dan tur dik lova an tih avangin mark pek theih an ni si lo."

He thil thleng hian kan sorkar zia thui tak a hril thei dawnin ka hria. Ngun takin han ngaihtuah vang vang ila, a tuartute hi an thiam tlat, exam hall-a invigilator-te thu an awih kha an tih tur tak a ni a. A hmain department hotuten exam chungchangah hian invigilator-te an kokhawm a, a tih dan tur an hrilh lawk vek. Exam hall-ah naupangten information brochure tan chhanin hnial mahse invigilator ber a tan tlat chuan an thu a kawia ngila zawm mai kha exam beitute tih tur a ni.

A hmaa exam vengtute an inkohkhawmnaah an thil tihdanglam pawh a awm thei a. Chu mai a ni lo a, green board-ah chiang takin a chhan dan tur an ziak a, department lam atanga lo kal official pawhin he thil thleng hi a hre ve reng a, a hnial bik chuang lo niin exam beitu pakhat chuan min hrilh bawk. Heng zawng zawng ngaihtuah hian a tuartute hian thiam lohna an nei lo tih a chiang a, a bul berah chuan a enkawltu department pawlawhna hi an tuar ta niin a ngaih theih. Sawi tawh angin he exam hi a inelna a sang a, a hautak bawk si a, MPSC emaw University emaw hian buaipui tawh mai se a fuh zawk maithei a ni.

Technical entrance exam result buai chungchangah hian sorkar ziarang thui tak a langin ka hria. Good governance min tiam a, sorkar office-ah "Rorelna dik chu luipui angin luang se.." tih thuziak an tar thar sup sup bawk. Mahse, kan sorkar hian a tih dik lohah mawh a phur ngam lo a, thiam lohna nei loten an tawrh phah ta a ni.

Mawhphurh ngamna (Accountability) hi rorelna dik (good governance) ziarang pawimawh ber pakhat a ni. Sorkar tha chuan tih dik loh a neih chuan a tuar ngam ang a, a tihsualah midang a bel tur a ni lo. Tun hma atangin accountable government kan la nei ngai lo a, mahni tih dik loh ngei ngei pawh mawhphur ngam lo hlir an la ni. Technical entrance exam result buai chungchanga sorkar hmalak dan hian anni pawh hian good governance din chu an la hlat hle tih a tilang awm e.

A tuartu naupangte hian an thiam lohna ni miah lova an tawrh avang hian court-ah zualko ta mai se chu kan sorkar hi a buai viau mai thei a ni. A changtu minister-in, "Thil tisualtu chu hreh tak chungin kan hrem ang," a tih khan a nihna takah chuan he result hi a dik lo a ni tih a pawm tihna a ni. Result dik lo a ni tih hre reng chunga an pawm ta mai pawh hian ngaihtuah a tithui khawp mai. MZP phei chuan an hriatthiam theih loh thu an sawi hial a nih kha.

Minister hi lawyer a ni a, Mizo zinga pa rawnkai tling pha a ni. Ani berin he result hi a dik loh ang anga a pawmpui ta mai hian ngaih a titha mawlh lo a ni. A tisualtu hrem chungchangah pawh hian an buai leh ngei ngei dawn, invigilator kha a thiam lo ber a ni em? Department official pawhin exam hall-a thil thleng hi a hre ve vek si a, tu mawh ber nge ni ta ang? Department head hian moral responsibility a la ngam ang em? A changtu minister pawh hian moral responsibility a la ngam ang em? Engpawhnise, sorkar hmalakna hi i lo thlir zui zel mai teh ang.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment