Thursday, May 7, 2009

Vanapa Hall-ah Mizoram nep bik!

¢ PB Lalrammawia

April 30, 2009-a Mizoram Art and Culture department leh NEZCC tangkawpin an huaihawt - Festival on Folk Drama, Vanapa Hall-a neihah khan a chhimtu zingah ka tel ve a; heta tanga ka thil hmuhchhuah chu "Mizoram kan nep!" tih a ni.


Mizoram kan nep ka tihna hi he Folk Drama kutpuia tel state pathum zingah chauh hian a ni. He kutah hian a thlengtu keini Mizoram bakah Manipur leh Assam state te an tel a, hnam thawnthu lemchan pakhat theuh an entir a, mit a tlai hle laiin Mizoram inbuatsaihna chuan mit a timim ta deuh a ni.

State dang pahnihte'n folk drama an entir zawhah Mizoram chuan kan hnam thawnthu runthlak zet mai 'Tualvungi lwh Zawlpala' an entir a, a changtute an thiam khawp mai. Ka hnung lama thu nu pakhat chuan a mittui a hru zauh zauh a, zawite tein a phun melh melh a, "Ka lung an va tichhe tak em! Hetiang hi thil awm tak tak a ni thei dawn em ni?" a ti. A thawnthu hre sa tan chuan lungpuamna tur chu a awm.

Mittui hial ko chhuak thei ni mah se, state dangte rawn inbuatsaih dan ka hmuhin a thlengtu ber kha kan nep ber tlat mai a. He ka hmuh dan tifiah tur chuan state dangte rawn inbuatsaih dan kha tarlan phawt a tul a ni.

Manipur an hmasa ber a. Anni hi lemchan lamah India ramah pawh hriat hlawh tak an ni a, an thiam mai bakah an rawn intodelh hle. An intodelh ka han ti tak na a, ka zuk hrechiang lo a, an hmanraw thenkhat kha chu Aizawl an rawn thlen hnua an fawmkhawm chawp pawh a ni mai thei. A enga pawh chu ni se, a thlengtu zawkin kan tih theih loh tam tak an rawn ti a, chu chu a ni 'kan nep' ka tihna chhan pakhat chu.

An lemchan kha "Kangla Yaipung" an ti a, itsikna rilruin mihring a tih-at theihzia leh chumi avanga thisen chhuahna nasa tak a thlen theihzia lantirna a ni. Lal pakhat a awm a, a hming chu Sharaba a ni a, Mende ram lal a ni. A ram chhungah remna leh muanna a awm a, mipui an hlim a, nuam takin an khawsa a. Mende lal Sharaba makpa chu Moirang lal 'Laifacheng Atengba' a ni. Atengba hian a puzawn hi a thik a, an hlimna thuruk chu hriatchhuah tumin a bei a. A puzawn chuan in ropui zet mai a sa a, chu in sak nan chuan pathian thing pathum a kit tih a hre chhuak ta a ni. Heng pathian thingte hi an zawng chhuak a, a zung atanga lo chawr leh chu an kit a, khuang an siam a, chuta tang chuan Moirang lalram chhungah chuan natna leh thihna a thleng ta lo a, hlim takin an khawsa ve ta a. Mahse an thenawm ram Khuman mipuite chuan hei hi hriain khuang hi an ru chhuak a, Moirang sipaiten an umzui a, nasa takin an inbei a, khuang chu Loktak dil chhungah a pil ta daih a. A tawpah chuan Moirang lal hi a inhmuchhuak a, midang hlimna itsik chu a bansan a, a hnuah hlim takin an awm phah ta zawk a. Hei hi he lemchan thawnthu kaihtawi a ni.

He thawnthu changtute hi Manipur Dramatic Union, Imphal-a mite an ni. An lemchannaah hian pathian thing hmanga in sak te, pathian thing lo chawrchhuak leh atanga khuang siam te, lawnglenga inkar te, a tak ang thei turin an lantir vek a ni. Vanapa Hall stage-a chiahduai (sangha manna len) an han chiah duai duai mai te kha, an lemchan kha an ti mai mai lo a, a theih chin chinah a tak ang thei turin an inbuatsaih uluk hle tih a lang reng mai.

An ulukin an urhsun bawk a, a thawnthu a mik a mak hre miah lo tan pawh thlir ninawm loh khan an chang thiam tlat mai a. A entu zinga nula pakhat chuan lemchan thawnthu a hriat loh thu a sawi a, "Mahse, ka mittui a tla thei nia," tiin min hrilh nghe nghe a ni.

Kha lemchan kha a entu tam zawk khan an ning lo a, hmuhnawm an ti, Vanapa hall chhung a reh duk mai a, a thawnthu awmzia hre lo tan pawha hmuhnawm turin an chang thiam a ni.

Assam lam pawh thuam (dress) lamah an rawn changtlung hle, an lemchan kha Mahabharat atanga lakchhuah a ni a, kei chuan ka hrethiam vak lo. Ri thei lam an uar a, beng a khawrh duh ang reng hle, mahse drama lama tuite tan chuan entur a tam hle tho ang.

Mizoram an rawn che ve ta. Zawlpala leh Tualvungi an inkuah a, an inlawm a, an inum kual a, nupa hlim tak an nihzia lantirna a ni. Tualvungi'n buh a thap a, a thlei a, mahse thlangra hmang lovin boruak a vuan a, boruak a thap a, boruak a thlei a! Ar chaw a pe a, boruakah archaw a theh a. Phuntiha'n Tualvungi man tur a rawn chhung a, boruak vek bawk.

Mizoram khan engvanga buhthlei lai tihlan nana thlangra kha hmang mai lo nge an nih? Thlangra leh buhfai kha hnawk an ti viau nge? Zawlpala leh Tualvungi thawnthu hre lo tan leh Mizo khasak phung hre lo tan chuan Tualvungi'n boruak a thap vak vak mai kha eng a tihna nge ni ang tiin an ngaihtuah buai viau ang.

Hmun danga vahchhuah nikhuaa ken bawr luk luk remchang lo pawh bungrua leh hmanrua chu duhtawkin a lo inrin ve theih a ni, awmhmuna lo awm tan chuan. State dang mah an rawn inputbawr theih chuan keini a thlengtu tan chuan thil harsa a awm lo. Delhi tlangah pawh ni se, buhfai leh thlangra kha drama atana mamawh a nih chuan kan keng mai tur a ni.

Tualvungi man hlantute pawh khan boruak an hai vak vak mai a, a thawnthu hre lo tan chuan hriatthiam a har ngawt ang.

Tin, hmanrua leh bungrua chu thuhran ni se, Tualvungi man leh mual tur Zawlpala'n Phuntiha a hrilh laia an lan dan khan mit a tikham deuh. Zawlpala khan Phuntiha dar kha a beng thek thek reng mai a, an tawngkam hman pawh an ti tunlai lutuk bawk. Hmanlai kan pi leh pute hun lai thil thleng tihlanna a nih avangin tawngkam pawh tih 'tunlai' vak a chi loh. Thil reng reng hi tih tunlai (modernise) kan tum ta vek mai niin a lang a, hei hi chu a la pawi khawp ang.

Hmanlai kan hnam zia kha kan nunpui reng tawh lo pawh a ni thei, mahse, thangthar zel te'n 'kan pi leh pute chuan chutiang chuan an lo ti thin, chu chu Mizo hnam zia a ni' an rawn tih zel theih tura kan chhawm nun zel a pawimawh. Tunlai hian hnam hla thenkhat, rap music nena chawhpawlh, khawthlang lam (dance) nena mawng tihsawihpui vak vak kan intihhmuh thar a, thalaite chuan kan pi leh pute nunphung dik tak lantirna lam aiin an en duh zawk tawh. Kan bo tan dawn niin a lang.

Zawlpala leh Tualvungi drama buatsaihtute rilru chu ka hre pha hauh lo a, tuna an buatsaih dan hi chu a thawnthu hresa tan lo chuan hriatthiam a harin a hmuhnawm nep deuh ang. Zaizira lantir tam tak kha chu a taka tihlan theih vek a ni.

Manipur hi an thil tihah an chiang hle. An drama chanchin tawi ziakna 'leaflet' an rawn buatsaih thlap bawk. An inbuatsaih uluk a, an la urhsun a, an taima a, a entute rilru pawh an hneh.

Tun tuma Mizo folk drama kha a changtute an thiam, mahse a run dal ang lek ni awm fahrana thil tih a ang; zaizir an uar mah mah. Tih leh hun te a awm a niha hnam dangte nen drama kutpui kan hmangho leh a niha, kan ramin a thleng leh a nih chuan nasa takin lo inbuatsaih tawh ila. Hmun danga kan kal a nih pawhin thlangra nena input bawr hreh lo ila, kan hmuh phak leh kan neih phak ang ang hi chu thawhchhuahpui ve hram hram ila.

Lemchanah pawh kan lo duai lo tawh khawp mai, a changtute pawh an thiam lo ka ti hauh lo, tuna 'mahse' ka han tih lai taka hi ka sawichhuah loh chuan ka mut a tui si lo. Thil tha zawk a pian chhuah theih beisei avangin tihian ka rawn ar mit tet khuan ve vak vak mai a ni e.

(A ziaktu hi The Aizawl Post joint editor a ni.)

Related Posts :



No comments:

Post a Comment