Thursday, May 7, 2009

Theih ni se loneih chu "Bye bye"

¢ Vanlalremruata Tonson

'Ram an tichhia a, an lo hal khu vangin boruak a chhia a, thlawhna a tum thei lo' tia an sawi bawng bawngna hmuna awm ve thingtlang loneitute hian loneih bansan an chak thu bak sawi tur an nei lo ang. Chuvang te chu a ni mah na, Mizoramah hian thingtlanga cheng aiin khawpuia cheng an tam zawk reng a ni.

"Kei chuan sum leh paia min thlawptu tur ka nei a, leilet ka siam hlawhtling mai a ni. Kan tleirawl chhuah tha zat vanglaia ti ve tumah an hlawhtling lo," tiin thingtlang lo neih bansana leilet siam pakhat Sangkhuma chuan a sawi thin.

"Agriculture atangin bawngtuthlawh kan la a, mau bul kar nana han hman tak tak chu a lo daih rei lo khawp mai," te pawh a ti.

Ani chu a u, sorkar hnathawkin Aizawlah agriculture department-te a lo dawrsak thei a, a hlawhtling ta a ni ber.

"Khatih lai khan kan phur em a, kan chak vanglai a ni bawk a, kan ti mai a ni. Ka thiante, puitu tur nei tha lo chu an hlawhtling lo a, leilet siam hlawhtling dangte pawh sorkar hnathawk awmna, thawk tur dang awm tha bawk si an nih vek hi," Sangkhuma chuan a ti. Chu chu kum 20 chuang liam ta kha a ni.

Mizo chuan buh kan tuh a, thingtlang loneih ni lo buh tharchhuah theihna kawng awmchhun chu leilet siam hi a la ni. Mihring history-ah chuan leilet siam a nih leh nih loh hi hmasawnnain a thlen chin tehna pawimawh ber pakhat a ni. Leileta siam hi 'food' a 'domesticate' ringawt lo a, a 'produce' a, 'control' chin a nei bawk tihnaah ngaih a ni a, chu chu 'food security' neiah an ngai.

'Food security' neih theih nan chuan technology-ah engemaw chen thlen ve a ngai tih chu leilet siam hlawhtlin harsatzia, a chunga tarlan atang khan a chiang reng. Agriculture department a awm a, chu department atang chuan eng nge Mizoramin a beisei tur ni ang tih zawt ila department-in a hlawhtlinpui tur khawp chhanna pe thei Mizoram chief minister leh agriculture minister lo ni tawh zawng zawng zingah hian an awm kher lo ang. Horticulture pawh chuti tho.

Chuti ni lo se Aizawl leh khawpui lian deuha pem thei lote pawh hian thingtlang loneih dan hlawk lo lutuk chu bansan fur tawh tur an ni. Aizawl thleng kher lo pawhin sorkar service leh facility an chhawr pha ang. Aizawl daia mihausa huan veng turin duhtawka zaua thlai chin theihna hmun an chhuahsan ngawt thin lo ang.

Tunah erawh chuan thawk-leh-khata leilet siama eizawnna thlak thut turin sorkarin technology leh hmanrua a pe thei lo a, mahse, 'elite class' chuan Israel technology leh Japan technology an tlangaupui lawi a nih hi. Ramin population a zo lo a, environment awareness-in a nekchep a, communication leh information hmasawnna avangin nun chhungrilah an chi-ai a, thil thar han vawn chat tur a awm si lo a ni.

Mi pangngai ni tura awhna nei hringfa tan chuan thlawhhma lak zim deuh zawk mai loh chu tih tur a awm lo. Technology thar chhawr tangkai tur hre si lova thlawhhma zauh ve ringawt phei chu thil atthlak tawp a lo ni a. Awmthei leh fel fal deuh ni lo tan chuan thlawhhmaa tihzima, risk lak a ni mai. Fate sorkar hna sang lem lo, a nawlpui deuha luh theihna – sipai leh paramilitary force dangah an luh ve hlauh chuan tlemin khawsakin hma a sawn ve thei ang; khuaa sorkar hna thawk emaw tlema awmthei deuh emaw hnuaia intukluh an duh a, thlawhhma lak zau vak loha, a remchan laia an hnuaia inhlawh an duh. Chutah pawh minimum wages chu khawi lamah, 'VC rate chuan min ruai duh ve mai ang chu' tih chu an beisei tawk a ni.

Sorkarin dan hmanga inhlawhna leh thil rate a siam chu mipui nawlpui tan beisei phak a ni ngai lo. Muster roll hnate hi hmuh ve theih hlauh chuan thil lawmawm lutuk a ni ringawt. Lehlamah chuan ni 100 inhlawhna a awm ta bawk a, nghei chu a hlauhawm ta lem lo e.

Khawpui daifema mihausa huan, mahni hrawk chawma enkawl pawh thil langsar pakhat a ni. Thingtlang kilkhawr tak, beisei tur engmah awm lohna hmuna awm reng ai chuan khawpui hnaiha awm hrim hrim pawh a tha, pute an that chuan khawsakna pawh a awm ve zel ang tih beiseina nen.

Thingtlang pa tana beiseina chu social science-a 'land alienation' an tih, buaina tam tak lo chhuahna bul a ni thung. Huanah chuan sikul kalna tur a lo awm lem lo a, nuntha zir tur pawh a tam lem lo.
Eng tiang pawhin an khawsakna chu harsain harsa lo pawh ni se thingtlang nu leh pa tana duhthusam chu thingtlang loneih hahthlak si hlawk si loah hi an fate chuan thawk ve lo se tih a ni tawp mai.

Khawpuia chhungte belh tur nei tan chuan belh phawt tur, chuta tangin inhlawhna tur engemaw a dap theih ang. Belh tur nei lo tan pawh mi awmpuia inhlawhna tur a awm chuan a tha!

Thingtlanga inhlawhchawp an ni emaw, khawpuia inhlawhchawp pawh lo ni zawk pawh ni se labour law te a awm tih hria chu ni se thil lawmawm tak tur a ni a. Hria pawh ni se an tan a ni tih pawh an hrethiam mai lo ang a, tangkaipui a la hla rih ang. Sorkar lahin labour welfare ai chuan hnathawktu rawih hi labour and employment department hna berah a la ngai tlat si a!

Related Posts :



No comments:

Post a Comment