Thursday, May 7, 2009

Khawvel Buaipui Ber Ni Mek Swine Flu laka inveng turin kan inpeih em?

Swine flu-in khawvel ram thenkhat a tibuai mek a, he natna hrik hi a taidaih zel loh nan khawvelin theihtawp a chhuah mek. Ram hrang hrangte chuan he natna hrikin an ram a thlen loh nan hma an la mek a, Mizoram pawhin a theih ang angin hma a la ve mek. Chutih laiin he natna laka inveng tur hian Mizoram hi a tling tawk em tih erawh ngaihtuah tham a ni awm e.

"A hahthlak khawp mai, bird flu lakah khan kan him tawh a, kha'ng te kha keini chuan mak kan tia, a lawm pawh kan lawm asin. Pathian zarah kan him a ni ti ila a dik ber ang. Hei tunah swine flu a'n leng leh a, kan hna hi a hautak a nia! Amaherawhchu, theihtawp chhuah a ngai a, Pathian zarah kan him leh ngei ang tih kan beisei," tiin vety doctor pakhat chuan a sawi.

Mizoram sorkar chuan animal husbandry and veterinary department a nei a, ranvul lama mipuite kaihruaitu tur, natna hrik laka ram venghimtu tur an ni. Amaherawhchu, he deptt. hi a din chhan thawk turin a inpeih lo a, hna thawk tur thuam pawh a ni meuh lo emaw'n chu aw, tih tur khawp a ni.

Mizorama ran lakluhte chu lakluh a nih hmain AH&Vety deptt. hian a him leh him loh an lo enfiah zel ang a, a him chin chauh Mizoramah lakluh tur.

Vairengte-ah check post an nei a, chutah chuan phai lam atanga Mizorama ran lakluh turte an lo enfiah thin. Zawlnuam, Kanhmun leh Tlabung-ah te an nei bawk a, chu'ngah chuan Bangladesh atanga lakluh tur an lo endik thin. Zokhawthar-ah an nei bawk, chu chu Burma atanga lakluh tur endikna a ni.

Mizoram chu khaw 4/5 lek kaltlanga tlawhpawh theih khawpa 'thiarkar' a ni bik lo a, hmun hrang hrang atangin a tlawhpawh theih ve. Mahse, AH&Vety deptt chuan check post an nei tlem hle a, Mizorama ran lakluh tumte tan chuan check post awm lohna khua paltlang mai a nuam khawp ang.

Tunah pawh swine flu a'n leng a, Burma ram thenawm ram thenkhat chu 'flu' laka an him loh avangin vety deptt chuan Burma atanga ran lakluh khap hmak chu swine flu laka inveng tura hna hmasaah an ngai. Chutianga hma la tur chuan thuneitu sangte hnenah an thlen a ni. Mahse, Zokhawthar ni lo khaw dang kaltlangin Burma atangin duhtawkin vawk a lakluh theih tho ang tih chu chiangsa a ni. Chutiang ti duh an awm lo hlauh te a nih chuan thuhran ni se!

Vety deptt. check post chu surveilance officer-in (VAS tlukpui an ni) a thutchilh tur a ni a, mahse, Mizoram sorkar hian mamawh phuhru khawp chutiang officer chu a nei lo. Bird flu laka invenna lam an buaipui lai pawhin check post-a duty turin vety deptt. chuan mi an pawtkhawm nawk nawk ringawt!

November ni 3, 2008-ah khan deptt. lam chuan check post tam zawk neih a nih theih nan VAS post 14 siam rawtin thuneitute hnenah an thlen a, chu chu bird flu vanga buainaina a hrinchhuah a tih theih ang. Mahse, chu rawtna chu vawiin thlengin tihpuitlin a la ni lo. Bird flu laka inveng tura harsatna ngai tho kha Mizoram chuan a tawk leh ta a ni.

Bird flu kha Mizoramah leng ve ta se, a nih loh leh swine flu hian Mizoram thleng ve ta se, Mizoram sorkar hian mamawh khawp vety doctor a nei em?

Tunah hian AH & Vety deptt. hnuaiah hian vety doctor 120 emaw lek an awm a, an zinga engemaw zat chu office-a thu chi an ni lehnghal!

Vety doctor te chu swine flu laka mipuite chhantu ber tur an ni a, a invenna lamah pawh a hmalatu tur an ni. A nih leh mi 120 te hian Mizoram an enkawl hneh ang em?

Chutiang chu a nih avangin bird flu lakah Mizoram a him pawh kha vety deptt. lam chu lawm tak tein an lawm a, mak te pawh an ti. Bird flu khan West Bengal te pawh a thleng hman a, chuti chunga Mizoram a him thei chu, a thawktu zat ngaihtuahin, thil mak a tling awm e.

Swine flu chu vawkin a vei thei a, a pudarhtu tak chu a ni lo. Mahse, he natna hrik hian Mizoram rawn thleng palh ta se vawk enkawltu turte chu an indaih dawn miah lo tih a chiang a, Mizoram hna lian tak - vawkvulh chuan nasa takin Mizoram a nghawng ang.

Mizoramah Veterinary Hospital 5 a awm a, a khawia mah hi hmanrua leh thawk zawngin an tling tawk lo.

Mizoram khawpui Aizawlah veterinary hospital 1 a awm a, vety surgeon 1 leh vety assistant surgeon 3 an awm a, VAS hi an indaih ngang loh avangin a theih ang angin hmun hrang hranga mi an pawtkhawm ringawt.

Tun hnaiah vawk natna hri - swine fever a leng a, swine flu hlauhna nen, vawk vultute an mangang thin hle. Mahse, damdawi in lam chu an indaih ngang si lo. Swine flu vei nia rin vawk te pawh a awm a, chutiang chu report an dawng fo. Chu'ng zawng zawng nena vil tur chuan he damdawi ina thawkte hi an indaih ngang lo.

"Kan patient te hi a pana pan ngai an ni a, mi kawmthlang berh tak takah te kan pan thin. Traffic a jam deuh reng a, mihring kan indaih lo bawk si. A rawn report-tute lah hian an rawn report rual ruala thleng ve nghal zat turin min lo beisei a, kan tlin lo khawp mai," tiin vety surgeon Dr R Malsawma chuan Zozam Weekly a hrilh.

Aizawla vety hospital hian X-ray technician tak ngial pawh a nei lo. Chutiang post chu a awm lo hrim hrim. Mizoramah a zirchhuak an tam a, mahse, state khawpuia ran damdawi in ber pawhin x-ray technician a la nei lo.

Chutiang chu an dinhmun a ni a, darkar 24 duty pawh an la tihlawhtling ve thei lo. Mipuite rinrawl ber turte pawh chutiang dinhmunah an ding a nih chuan swine flu hi Mizoramah rawn lut palh ta se a tih vak ngaihna a awm lo khawp ang.

Darkar 24 an duty loh avangin duh hun huna koh tur pawh an awm dawn lo a, an duty lai pawhin an indaih dawn si lo. A invenna lama an lo hlawhtling thin hi thil lawmawm tak takah a hrechiangte chuan an ngai a, mak pawh an ti thin reng a ni.

"Kan vannei alawm, keini chuan a rukin kan hlau fo asin. Tunah pawh, tawngthuchhelo, swine flu te hi rawn thleng ve ta se a hlauhawm dan tur hi kan ngaihtuah lo mai thei. Inthenawm chetin kan khawsa a, mahni in bulah vawk kan vulh deuh vek bawk si. A darh chak duh ngawt ang," ran doctor pakhat chuan a ti.

Mihringte hriselnan leh hri laka invennana thil pawimawh tak pakhat chu satalhna in hi a ni. Mizoramah hetiang hi hman a la ni lo a, sorkar chuan a hmingin a nei tawh thung.

Bung Bangla ramah Pork and Poultry Processing Plant tia vuahin MIFCO chuan an din ve a, hman lohvin a ding tawl reng thung. Hman tur pawh ni se Aizawl khawpui a dawng zo lo a, veng pahnih/khat hman tawk vel a ni.

Satalhna in-ah chuan ran talh tur reng reng chu vety deptt. lamin an endik ang a, ei tlak tih an finfiahte chauh a talh theih ang. Sa hrisel lo leh him lo chuan mipui hnen a thleng dawn lo tihna a ni.

Mahse, Pork and Poultry Processing Plant chu a hlat tham deuh avangin satalhtute'n an pan peih lo a, pan peih pawh ni se an leng dawn chuang lo.

Satalhna in hi mumal taka kalpui chu ni se swine flu leh natna hrik dang a leng a nih pawhin mipui chuan sa hrisel leh ei tlak chauh an ei tho ang.

Luah loh run
A gate chungah chuan nalh takin "Pork & Puoltry Processing Plant" tih a inziak a, chu chu vawksa leh arsa sawngbawlna hmun tihna a ni. A chhungah erawh hluihlawn thil bak hmuh tur a awm lo. Luah loh run tih takah a hnawk niai a, vawk leh ar han sawngbawltu tur mihring pakhat pawh hmuh tur an awm lo.

He Pork and Poultry Processing Plant Zemabawk, Bung Bungalow bula awm a ni a, ruahman dan chuan Aizawl mipuite sa ei nasat ber ber - vawksa leh arsa te sawngbawlna hmun tur, tunlai thiamna hmanga thianghlim taka puahna hmun tur a ni. He hmunah hian vawk leh arte chu talh a ni ang a, mihring ei tlaka sawngbawl zui a ni ang. Chumi hnuah bazar lamah zawrhchhuah a ni chauh ang. Mahse, luahtu an awm si lo.

Mizopa sa talh dan ang chi - bawngtuthlawh emaw, tuboh lian emawa ran han chhutthluk chawrh ang chi tunlai khawvel chuan a hluihlawn ti tih tawh. A la hmangte pawhin sawisel leh beih an tawk fo nghe nghe. Silaia ran kahhlum pawh a tunlai chuang lo; ran chu dimdawih leh duat taka talh tur a ni a, na pawh hre mang lo se tih hi khawvel duh dan a ni. Chutiang kawnga hmalak chu Zemabawka sa talhna in din chhan pawh a ni.

Vawk kha thir kuangah khalhlutin, thir chhuat zawhtir a ni ang a, chu thir chhuat chu khawl hmangin tihsaisir thut tur. Vawk chu kuang chhungah che thei lovin a tang ta a, chu veleh current hmangin vawk chu dehhlum tur a ni. A thih veleh vawk chu khawl hmanga khaikan a ni ang a, a kan lai chuan khawl hmanga vih tur a ni. Tichuan vawk thisen a bawchhuak ang a, chu chu ei atana sa hrisel chu a ni. A thi a buak zawh hnuah khawl hmang bawkin a bul lawka kuang lian leh phui tha takah khai phei a ni ang a, tuiso herchhuakin, puah zui a ni ang. Chutiang tihna hmun tur chu Mizoram sorkar hian a buaipui a, mahse, cheng nuai tam senral a nih hnuah pawh vawiin thlengin a la hmantlak loh!

Ha sa talhna inah hian nitin vawk 100 leh ar 100 vel puah theih tura ruahman a ni a, vawk leh ar puah sate chu zuarchhawng duh tan pawh a puma lei theih tura tih a ni. Sa talha eizawngte pawhin an duh chuan vawk pakhatah Rs 200 zelin he hmun hi an hmang ve thei bawk ang, ruahman dan chuan. Thianghlim leh tuihnai taka sa sawngbawl bakah bacon, ham, sausage etc. thlenga siam theih tura ruahman a ni nghe nghe. Mahse, vawiin thlengin luah loh run mai a la ni!

A thlawn mai maw!
Pork & Poultry Processing Plant hi sorkar laipui hnuaia ministry of food processing and industry bultum niin, he ministry-in India rama state tinte chu sa talhna in (slaughter house) nei tura a tih avanga buaipui leh din a ni. 1993 velah ruahmanna siam tan a ni a, 1997-ah a hmun hi lei niin, hemi kumah vek hian hna tan nghal a ni. 1999-a hawn hman tura beisei a ni a, mahse, vawiin thlengin luah loh run mai a la ni!

A rawtchhuaktu ministry of food processing & industry hnuaia consultant panel te duh danin a tirah Mizoram sorkar chuan tender a chhuah a, hnathawktu tur zawnna tender hi company/corporation engemaw zatin an chhang nghe nghe. Chhangtu hrang hrang zing atang chuan panel list-a lang sa - Larson & Turbo leh Swadesh Constructions te pawh an tel. Swadesh Constructions, Bhopal-a mi te hi thlan an ni ta a ni. Anni hian an chhang tlawm bik niin thudawnna chuan a sawi.

Tichuan, Swadesh Constructions te chu Mizoram sorkar chuan turn-key contract-in cheng nuai 184 a pe ta a, anni hian a hlawmin - khawl supply, khawl bun, building sak leh a tul zawng zawng an thawh zawh hnuah MIFCO hnenah an pe tur a ni.

Power khaihlak thut venna tur - Diesel Generator (50KVA) pawh bunfel diam a ni a, ruahmanna siamin sa metric ton 20 dahthatna tur - Cold Room bakah hnathawktu tur manager bakah midang 15 mamawh a ni. Contractor te nena inremna - memorandum of understanding-ah chuan he hna hi thla 18 chhunga zawhfel tura tih a ni.

Project report siam turin Chanakya Consultant, New Delhi-a mi te rawih an ni a, chumi hnuah DM Bailur Associates, Mumbai-a mi te rawih an ni leh bawk. Project report siamna seno za zela 25 chu MIFCO lam tum a ni.

Senso atan cheng nuai 341.30 ruahman a ni a, 1997 velah chuan sum heti zat hi a tlem lo hle. Senso hi sorkar laipui leh state sorkarin 50-50-a an intum sem tura tih a ni.

Sorkar laipui chuan March ni 30, 1993-ah khan a hmasa ber atan cheng nuai 66 (vawk bik atan cheng nuai 32 leh ar bik atan cheng nuai 34) a thehchhuak a, February ni 4, 1997-ah cheng nuai 75.25 a thehchhuak leh bawk. 1993-a sum a thehchhuah hnua a dang a thehchhuak har tak viau chhan hi Mizoram sorkarin a tum ve tur a thehchhuah theih loh vang niin MIFCO atanga thudawn chuan a sawi.

Sorkar laipui hian March ni 18, 2002-ah cheng nuai 17 Mizoram sorkar a rawn pe leh a, July ni 19, 2004-ah cheng nuai 12.3 a rawn pe leh bawk. Tichuan, sorkar laipui chuan a tum tur a tlak ta.

Mizoram sorkar hi a chemuang hle; May ni 29, 1995-ah a tum ve tur cheng nuai 15 a sikchhuak ve chauh! Hei pawh hi Mizoram sorkarin a sikchhuak a ni chiah lo; MIFCO-in an sum thawhchhuah sorkara an chhunluh tur (equity share) chhunglut lovin a siamrem mai a ni. January ni 19, 1999-ah cheng nuai 32.5 an sikchhuak a, March ni 28, 2000-ah cheng nuai 85.64 sikchhuak lehin, July ni 20, 2001-ah cheng nuai 37.7 an sikchhuak leh a, an tlak ve ta a ni.

A la hman theih chuang loh
Sum engemaw zat sen ni tawh mah se he sa talhna in hi vawiin thlengin a la hman theih lo. 2004 kum chawhma lamah khan enchhinin trial running neih a ni a, a nung ve vut vut mai. Mahse, duhthusam a ni ta hauh lo; a khawl thenkhat chu rei deuh hlek tihnun a nihin 'peak load' a awm a, a zo lo ta thin a, a chhawr tlak ta loh a ni ber. Khawl pathum - Bowl Cutter, Meat Mincer leh Sausage Filler te chu khawl duhthusam loh an ni.

MIFCO lam chuan Swadesh Constructions te hnenah thil awmzia thlenin thleng an dil a, ani'n escalation charge (contract thawh zawh hmaa khawl leitute'n khawl an lak tawhna man pawisa pung) pek tlak a nih loh chuan thleng an lo remti lo thung. Chu chu vawiin thlenga he sa talhna in hman theih a nih loh chhan chu a ni.

Flu Pandemics (Flu hri leng)
1918: Spanish Flu tia koh leng vel chu he khawvela natna tihbaiawm berte zinga ngaih a ni. He natna hi H1N1 ang chi tho a ni a, a hun lai chuan khawvel mihring pumpui zinga 40% lai chuan an vei nia ngaih niin mi maktaduai 50 chuangin an thih phah a, kum upa lam aiin naupang lamin an thihpui nasa zawk.

1957: Asian Flu tia hriat lar leng vel vangin mi maktaduai 2 vel an thi. He natna erawh H2N2 niin ram varak atanga inlarchhuak nia ngaih a ni. He natna hi a tihbaiawm hle a, mahse, mithiamte'n a damdawi an siamchhuah vat avangin mi tam tak chhan an ni a, kum upa lamin an tuar nasa ber.

1968: H3N2 tia hriat lar chu Hongkong-ah hmuh hmasak ber a ni a, he natna vang hian khawvel pumah mi maktaduai 1 an thi nia chhut a ni a, kum upa lamah pawh kum 65 chin chunglamin an thihpui ber.

H1N1
Mihring leh mihringa inkaichhawn theih a ni.

Thawkna dawt hmawrah awmin chu chuan natna hrang hrang a thlen thei.

Ngaihthah a nih chuan natna tihbaiawm zawkah a chang thei.

Vawksa ei a him
‘Vawksa ei a him’ hei hi World health Organization thuchhuak a ni.

Kar kalta khan Canadian official te chuan vawk firm a vawkte chuan Swine Virus an vei niawmin a sawi a, chumi hnuah pathianni khan WHO chuan an headquarter Geneva-ah press conference neiin vawksa him thu hi an saiw thung.

WHO chuan vawksa leh vawksa atang siam thil dangte chu mihring ei atan a him thu an sawi a. WHO vek hian Swine Flu tih pawh H1N1 tiin a hming an thlaka hei hi engdang vang ni lovin vawk sawina lam a nih vangin vawka hmanga sumdawng ten an duh loh vang a ni.

WHO senior scientist on food safety, Dr Peter Ben Embarek chuan, “Vawksa ei vangin he natna hi in kai lovang, chuvang chuan vawksa ei emaw vawksa hmang thil siam ei chu a him lohna a awm lo” tia sawiin, “Vawksa chu chhum hmin a nih chhung chuan he natna hi kai theih a ni lo” tiin a sawi.

Ben Embark chuan H1N1 virus hi vawk tlah a niha sawngbawlna velah a thi hman thin nia sawiin chutiang a nih loh pawhin chhum a nih hnuah mei sa in a ti thi thin niin a sawi bawk.

Khawvel Tiralkheltu Swine Flu
Swine Flu tia hriat lar, H1N1 tia sawi hi thawkna dawt tibuai thei natna a ni a, he natna thlentu ber hi influenza type A niin vawk natna chi khat a ni. Chi hrang hrang a tam em avangin a inthlakthleng reng thin.

He natna hi awm rengsa a ni a, mahse, mihringin an vei ngai mang lo. Tun hnaiah mihringin a kai atangin ngaihven a hlawh chho ta a, mi tam takin an thih phah hial vangin khawvel a ralkhel hle a ni.

He natna hi khuh atang te, inthawk khum atangtea kai theih a nih avanign a hlauhawm hle a, mihring leh mihring inkaichhawn theih a nih vangin WHO pawh a ralkhel a, natna hlauhawm, chhiatrupna thlen thei zingah an ngaih phah hial a ni.

WHO lam chuan H1N1 leng mek hi tun hma pawha an hmuh leh hriat ngai reng reng loh natna a nih thu an sawi. Heng natna hi chi hrang hrang a awm a, chi hrang hrangah a insiam theih rualin tuna lar ta hluai ang hi chu an la hre lo nia sawi a ni.

Swine Flu Chu
Hritlang khawsik hi (Influenza, a tawi zawnga Flu an tih mai) natna hi hrik te tak te te, Virus vanga kai thin kan ni. Dan pangngaiah chuan Flu kan kai hian kan taksain a lo dolet vat thin avangin hrisel pangngai tana thihpui tham a ni ngai lem lo. Engemaw chen kan hritlang lik lek a, kan dam leh mai thin a nih hi.

Virus hi chi tam tak awmin, an nihphung a inthlak reng avangin virus chi thar a piang reng bawk. Engemaw chang hian virus hrik thenkhat chu ran leh mihringin an kaiin taksain dolet ngaihna a hriat map loh chang emaw, a dolet hleih theih loh chang emaw a awm ta thin a; chutiang chu Bird Flu (H5N1) leh tuna Swine Flu angte hi a ni.

WHO chuan tuna Swine Flu hri leng mek hi Influenza Type A chi khat, H1N1 an tih chi (strain) thar a nih thu an puang tawh.

Dan pangngaiah chuan N1H1 hrik hi vawk leh mihringa hritlang thlentu hi a ni thin. Mahse tuna Swine Flu hi mithiamte chuan H1N1 hrik chi-ah pawh a chi (strain) thar diai a nih thu sawiin, a hmain an la hmu ngai lo tih an sawi.

An sawi zel danin he H1N1 hrik chi thar hian vawk hritlang hrik piangphung (gene) te, mihring hritlang hrik piangphung te leh, sava hritlang hrik piangphung a nei kawp vek a ni.

A damdawi siamchhuah a la ni lo a, mithiamte chuan kut silfai te, pawna chhuah dawna hnar khuh te leh inkhuh khum te tih loh tur tih vel bak sawi theih an la nei bik chuang lo.

Engtianga Hlauhawm Nge?
H1N1 hi hritlang khawsik pangngai anga thawkin a langchhuak thin. Khawsik, khuh, hrawkna, taksa kham hrem hrum te a siam thin a ni.

Hritlang khawsik pangngai anga a thawh tlat vang hian thliarhran a harsat phah hle. Hritlang khawsik na tak hi khawvela mihring suattu ber pakhat niin kum tinin mi 250,000 - 500,000 chuangin an thih phah anga chhut a ni. Hemi a nih vang hian Swine Flu phei hi chu a taidarh zel a nih chuan chhiatrupna thlen thei tura ngaih a nih phah reng a ni.

Awlsam tea inkai theih a ni a, khuh atang ringawt pawha inkai theih a nih vangin a darh chak em em. Mi pakhatin a vei tawh chuan a bul vela mite chu awlsam te in a kai tawh mai thin.

Mithiamte chuan khawvel pumah hian hripui len a hnai hle nia an ngaih thu an sawi thin. Khawvela hripui len hnuhnun ber chu kum 1968 daih tawh khan a ni.

Tun dinhmunah khawvel ram hrang hrang 20-te chuan Swine Flu chungchanga case 1,000 chuang an report tawh a, UN chuan Europe leh Asia ram erawh a la thleng chiah lo niin an sawi thung. Chutih rual erawh chuan Asia chu hlauhawm chhinchhiahna an pe a ni.

Tun dinhmunah tumahin he natna tihbaiawm tak hlauhzawmzia leh a tihchiat nasat theihzia hi sawi thei an la awm lo. Mithiamte chuan mi maktaduai tel tak meuh suat theitu nia an ngaih thu sawiin 1918-a Spanish Flu vanga mi maktaduai telin nunna an chan ang kha a thlen a hlauhawm thu an sawi a ni.

Hetih lai hian WHO chief Margaret Chan chuan kum 1918 nena a dinhmun danglam dan sawiin, mihringte hian H1N1 ang chi tho hritlang khawsik natna kan tuar fo a, chuvang chuan nasa takin he natna hi kan taksain a do thei dawn niin a sawi. Mahse, he natna hi naupang lamin an huat zual avangin thil danglam tak nia an ngaih thu a sawi bawk. hetiang natna chiah chuan kum naupang lam aiin kum naupang lamin an tuar zawk thin a ni.

He natna vanga Mexico-a mi an thih chiam chhan chungchangah pawh natna dang a leng tel ve thei tho nia sawiin natna dang a leng tel ve a nih chuan chu natna chuan H1N1 hi a tizual thei niin sawi a ni bawk.

Damdawi A Awm Em?
He natna hi a darh awlsam em em a, thlawhna hmanga zin veivah kan hrat tak em vang hian he natna hi putdarh a awlsam zual niin mithiamte chuan an sawi. WHO lam chuan thlawhna thlawk tihtlem ringawt chuan he natna darh zel tur a ven theih an ring lem lo thung.

Vawiin thlengin he natna damdawi hi chi hnih, US lamah chuan an hmang. Tamiflu leh Ralenza te niin damdawi dangte aiin a tha zawk hle niin an sawi a, chu pawh he natna vei tirte tan a tha lehzual a, he damdawi eite chuan natna midangte an kaichhawn tur a titlem thei bawk.

UK sorkar pawhin Tamiflu chu a lei khawl nghal teuh mai. Chutih rualin mithiamte chuan he natna kai hlauh vanga damdawi lo eilawk tam chu natna kai tak tak hunah a pui tlem zawk hlauh thei niin an sawi leh thung.

He natna hi natna dang aia a danglam avangin Flu natna damdawi awmsa chuan a that zo lo nia ngaih a ni. He natna that theitu damdawi hi siamchhuah tumin UK leh US scientist-te chuan an bei mek a, mahse, hmantlak tak tak siam thei tur chuan thla khat chuang hun an sen a tul rin a ni. Chumi hnuah pawh mipui mamawh pechhuak thei tur chuan hun rei lehzual a ngai dawn nia sawi a ni.

1976-ah khan Flu natna chi khat vangin US an buai tawh a, chuta an damdawi hman chuan hlet tha lo tak neiin a hnu daihah mi 500 velin Guillain-Barré natna an vei phah a ni.

Inven Dan A Awm Em?
Tun dinhmunah chuan Mexico-a zin loh a him ber a, zin khawthawn loh leh he natna awmna hmun nia sawi ramah chuan kal loh hrim hrim a him ber.

Hritlang khawsik vei nia lang leh khuh vak vakte bula awm tam loh tur a ni. He natna hi hmun vawtah a thawk nasa zual a, hmun lumah a thawk muang nia sawi a ni.

He natna hi
Swine Flu an zirchianna thar berah chuan scientist-te chuan chhiatrupna thlentu ni tur chuan H1N1 chuan hun a duh rei dawn a, natna hlauhawm zawka a insiam a ngai dawn a ni. Chutih rual chuan he virus hi engtiang chiaha hlauhawmin nge a than chhoh dawn tih erawh hriat a ni lo.

Tun dinhmuna UK scientist te'n an zirchian chin an tarlanah chuan he natna hi an sawi ang em ema hlauhawm niin a lang lo. Natna satliah hlauhawm ve tak si niin, mahse, H5N1 avian flu te nena tehkhin chuan nep tak niah an ngai.

Influenza A virus hi pahniha then hran niin hemagglutinin (H) leh neuraminidase (N) te a awm. Swine Flu hi H1N1 virus niin seasonal flu chi khat ang a ni a, kum tinin khawvel pumah a leng ziah anga chhut a ni a, he natna veitu mi 0.1% chuan an thihpui thin nia sawi a ni.

Professor Wendy Barclay, chair in influenza virology at Imperial College London chuan, H1 protein a khawih ber nia sawiin, “Thil pahnih a awm a pakhat chu he virus lo dawngsawngtu a ni a, mahse, kan hmuh dan chuan he virus hian thawkna dawt chunglam khawihin lung lam a khawih lo niin kan hria” a ti.

“Virus-in thawkna dawt chung lam a khawih a nih chuan khawsik leh khuh a siam nghal a, chu chu a chhehvela mite tan awlsam taka kai theih a ni” a ti a, “Mahse, he virus hian thawkna dawt mai ni lo lung lam a khawih tel chuan natna hlauhawm zawk thlenin chu chu H5N1 avian flu kan tih ang chi kha a siam nghal mai thin. He virus hi a thawh tak tak dawn chuan hmun hnihah a inthen a ngai a chumi hnuah an mahni puitu atan enzyme an hmang tawh thin” a ti.

“He'ng natna tam tak ang chite hi chu thawkna dawt velah an tawp mai a, a chhan chu lunga enzyme an hman vang a ni. Mahse, H5 ang chi te erawh hi chu hmun hnihah a inthen hrang thei a, thawkna dawt pawn lam thlengin an tai darh thei thin a ni” a ti bawk.

Scientist te chuan H1N1 virus hi a aia hlauhawm zawk H5N1 avian flu nen a inzawmin virus hlauhawm chungchuang a insiam thei dawn nia sawi chu thil ni thei lo angah an ngai rih thung. Scientist-te chuan H5N1 chu seasonal flu nen a inkaihhnawih ngai lo niin an sawi a ni.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment