Friday, May 1, 2009

Engtin Nge Ni Za Kan Inhlawh Theih Ang?

¢ KT Pakhuangte
Core Faculty (PA), SIRD, Mizoram

NATIONAL RURAL EMPLOYMENT GUARANTEE ACT hi kum August 17, 2005-ah Government of India Gazette-ah dan a nih thu puanchhuah a ni a, February 2, 2006 khan Bandra Palli, Anandpur District, Andra Pradesh-a mi, India ram prime minister Dr Manmohan Singh chuan a inhlawh tak tak theihna (Scheme) hi a hawng a ni.

Mizoram hi kan inpeih har deuh a, a tan hmasatu district pahnih - Saiha District leh Lawngtlai District te chuan August 2006 vel-ah an tan thei a, hemi kum hian Saiha-in ni 100 an inhlawh theih laiin, Lawngtlai lam chu ni 67 vel an inhlawh thei a ni.

NREGS Operational Guideline-in ti tura a tih angin National Food For Works (NFFWP) atanga hman bang cheng nuai 247 telin Saiha District-in cheng nuai 895.58 an dawng a. Lawngtlai District-in Sampoorna Gramin Rozgar Yojana (SGRY) atanga hman bang cheng nuai 500 telin cheng nuai 1703.32 an dawng thung. Hemi kum hian Saiha-in Job Card 6622 an pechhuak a, Lawngtlai-in Job Card 15345 an pe chhuak a ni.

PHASE 2 DISTRICT atan Sorkar laipui chuan District 113 a thlang a, chu'ng zingah Lunglei leh Champhai a telh ve a ni. He'ng district pahnihte hian April ni 1, 2007 atangin inhlawhna an tan hman ngei tur a nih laiin, harsatna chi hrang hrang avangin July velah an tan hman chauh thung.

Hemi kum hian Lunglei-in a vaiin cheng nuai 1060.748 an dawng a, Champhai-in cheng nuai 1301.431 an dawng thung. Lunglei-in ni 27 vel inhlawhna an siamsak thei a, Job Card 31905 an pechhuak hman. Champhai chuan ni 46 inhlawhna an siam hman a, Job card 24321 an pechhuak hman a ni.

PHASE 3 DISTRICT atan Sorkar laipui chuan India ram chhunga District hrang hrang, scheme-in a la khuh bak zawngte chu chawpchilh takin a khuhtir ta thut mai a. Mizoram-ah pawh Serchhip, Aizawl, Mamit leh Kolasib District te chu a tuam ta. He'ng District palite tan hian April 1, 2008 atangin mipui te'n inhlawhna an tan hman ngei theihna turin a inbuatsaihna tur sum hmahruai te chu November ni 13, 2007 khan a rawn pechhuak ta hlauh bawk. District thenkhat chuan June 2008 thla velah mipui an inhlawh tir hman a ni.

Nikum (2008-09) chhung khan Serchhip-in ni 65 vel an inhlawhtir hman a, cheng nuai 1014.11 an dawng a, Job card 12303 an p chhuak hman. Aizawl-in ni 45 vel an inhlawhtir hman a, cheng nuai 1829.495 an dawng a, Job card 34222 an pechhuak hman. Mamit-in ni 24 vel an inhlawhtir hman a, cheng nuai 636.58 an dawng a, Job card 15191 an pechhuak hman a. Kolasib-in ni 30 vel an inhlawhtir hman a, cheng nuai 622.627 an dawng a, Job card 16700 an pechhuak hman thung.

A vaiin NREGS atan cheng nuai 22,772.22 Mizoramin kan hmu tihna a ni.

Kum 3 chhunga Mizoram achievement report han thlir hian a kum 1-naah chuan ni 100 kan inhlawh tling lo vek a, a kum 2-na atang chuan kan tlin deuh vek niin a lang. Lunglei District-ah phei chuan ni 111 an inhlawh hman.

2009-2010 Plan Fund pum pui kan hre thei rih lo a, cheng vaibelchhe 35,000 vel chu a tul ngei dawn a, heta tang hian Mizoram hian engzat nge kan chan ve theih dawn a la hriat chiah loh. Tun angah hi chuan cheng vaibelchhe 220 aia tlemlo chu kan mamawh phawt mai.

Engpawhnise, kumtin ni 100 aia tlemlo mipuite kan inhlawh ngei ngei theihna tura rawtna te hetiang hian han tarlang ila:

1. Planning: NREGS-ah hian ruahmanna tha hi a ngai pawimawh hle mai. Ruahmanna chu mipuite telna ngei, anmahni irawm chhuak ngei ni se a duh a; chutiang atan chuan kum 5 chhunga ruahmanna (Perspective Plan) siam ngei turin a ti a ni.

A siamna tur pawisa pawh cheng nuai 10 theuh district tin tan pek vek an ni tawh a ni. Saiha leh Lawngtlai chuan an nei tawh.

Perspective Plan huam chhung atang hian vantlang inkhawmin nakuma an thawh tur an thlang fel ang a, chu chu ‘Annual Work Plan’ an ti a, kumtin October ni 2 apiangin India ram pumah Khawtlang Rorel Inkhawm (Gram Sabha) neih ziah tur a ni.

Heta rorel inkhawm thuchhuak chu Block-ah thehluh tur a ni a, Block lamin belh ngai an belh ang a, District (DRDA)-ah an thehlut ang a, DRDA in an belh hnuah ‘Annual Work Plan and Budget’ tih niin, a awlsam zawngin ‘Labour Budget’ tih a ni a, state sorkar hian January ni 30 aia tlai lovah central sorkar hnenah a thlen hman ngei tur a ni.

Hetianga tih a nih loh chuan central sorkarin kan pawisa dil ang zat chiah chiah min pek hi a ba lo. Chuvangin, ruahmanna tha leh a hun taka chet vat vat hi thil pawimawh tawpkhawk a ni.

2. DEMAND DRIVEN: Tunah hian hriat theih chinah Job Card 1,69,910 Mizoram pumah a awm. Mizorama chhungkaw 1,89,990 vel zinga za zela 89.43 lai Job card nei kan ni hi a lawmawm viau laiin a zahthlakna chin a awm a ni!

Job Card nei tur chuan dil a ngai a, a neih hnuah inhlawh a dil a ngai a, pek a nih loh chuan unemployment allownces a dil a ngai a, a hun taka hlawh pek loh a nihin a pung nen a dil buai a ngai leh tho. DRDA pawhin an pawisa neihsa 60% an hman zawh veleh a rang thei ang berin Ministry-ah pawisa an dil ve tho a ngai. Engkim mai hi a dila dil ngai thil a ni. Chuvangin, state thenkhatah chuan keini angin an bawr lutuk lo.

Entirnan han sawi ila 2007-a social audit kan neihna hmun, Konapur khua, Medak District, AP-ah chuan chhungaw 600 vel an awm a, chu'ng zinga chhungkaw 280 vel chu BPL an ni. NREGS-a inhlawh thin chu 250 vel chauh an ni. NREGS hnuaia inhlawh chu BPL hnuai lam thawh awm tawkah an ngai! State danga kan thiante pawhin chutiang chuan min hrilh!

Mizorama kan kalpui dan hi a dik lo. Harsa deuh mah se dan-in a phut anga kalpui hi a him ber. Hnathawh tur nei tawh tan NREGS-a inhlawh a zahthlak. Hnathawh tur nei lo, chawnghei mai tur, riltam, mangang, mi hnena inhlawhna tur hmu bawk si lote'n sorkarah an damkhawchhuahna tura pawimawh, nunna an neih theihna tura an chanvo, dan-in a pek a ni. Chu chu a dan an siam chhan a nih thu pawh a dan thuhmahruaiah ziahlan a ni.

A phu leh a duh tak takte chauh inhlawhtir ila, a dan dik takin kal ila, kan pawisa dawn zat hian ni za hi an inhlawh theih ang. Tunah hi chuan mipuiin mirethei te chanai an eiruksak a ni ngawt alawm!

3. THAWKTUTE: Tunah hian Mizoram pumah thawktu mi 475 vel kan nei a. Heng zinga mi 33-te chu hna dang nena kawp, programme officer an ni. Khaw 815 lai vil turin Village level Asistant mi 271 kan nei a, VLA pakhatin khaw thum/li zel vil ang a ni a, Technical Asistant (J.E) pawh 57 chauh kan nei. Tuna Mizoram Scheme Draft mek ang kan hmanga nih phei chuan a ngaihna awm lo reng reng.

Thawktute hlawh zawng zawng hi Administrative cost 4% atanga tum vek tur a ni a, a bak sum sen belh ngai a nih chuan state sorkarin a tum tur a ni.

Hetiang a nih avang hian thawktu pek belh hi tih makmawh a ni a, kan thei mai lo a nih pawhin Block level-a thawktu awmsa, VLW/Gram Sevika/Mukhia Sevika etc. hman tangkai dan zawn emaw, Line Department dang a mi pawh khawm emaw hi thil tul tak a ni.

Tunah chuan Rural Development Department Secretariat-in a khaikhawm vek a, report leh tul dangte hi a buaipui vek mai niin a lang. An tan a hautakin, thil hmanhmawhthlak tak tak a tam bawk si. An inpekna a zahawm rual rualin state danga an tih angin Addl. Secretary emaw, a tlukpui emawin State Employment Commissioner-in awp se, Nodal Officer pakhat leh tuna NREGS Cell-a mite hian Full time in enkawl ta se, Vigilance and Social Audit titu tur Apex body din thei bawk ila a tha zawk mai thei.

4. LANGTLANG: NREGS hnuaiah chuan engkim hi thup leh zep a awm tur a ni lo a, a thawktuten mipuite hnenah an thawh dan, a zing thei ang ber leh a zau thei ang berin an puang reng zawk tur a ni.

Member 9 awmna Vigilance and Monitoring Committee, khawtinin an thlang tur a ni a, kum 1 term zel tur a ni. Chutah chuan VC member ni lo, NREGS hnuaia thawktu ni lo tu pawh thlan theih a ni. (Mizoram angah chuan mipuiin thlang lovin political party tin aiawh, NGO aiawh leh Kohhran aiawh te'n thlang se a that ber a rinawm).

VMC te hi hna thawh zawh a nih apiangin ‘a nih dan tur dik takin an thawk ngei e’ titu tur an ni a, a hranpaa hlawh nei tur an ni lo, tlawmngaia mite tana inpe an ni tur a ni. An report tel lovin sum pekchhuah loh tur a ni.

VMC din chungchang hi PO mawhphurhna a ni. Block leh District level chuan Thlatin Report (Online Monitoring) Ministry-ah pek ziah tur a ni a, State sorkarin anmahni endiktu tur a ruat thin ang.

Mipui te'n an chanvo dik tak an chan theihna tur inzirtirna leh inhriattirna tha tawk a awm tur a ni a. Chutianga zirtirtute chu NREGS staff chauh ni lo, midangin ti thei se duhthusam a ni. A chhan chu a staff te'n an zirtir thin hian anmahni tana harsatna awm thei ang chi chu sawi tel loh an chin thin vang a ni. Chuvangin, kan institution neih te hman tangkai a that a rinawm.

Mipuiin engkim an hmuhchianna tur hun (Social Audit) hi a dan hian a ngai pawimawh hle mai a, a huhova ti hni tur (Social Audit Forum) phei chuan kum khatah vawi hnih tal neih ngei ngei tur a ti. Report pekna tur pawh a hranpa ngatin ministry hian a duang nghe nghe. Report te hi a hun takah, kim takin pek ni se, tih ni ngei bawk se, a thlalak nena pek a nih phei chuan ni 100 hi kan inhlawh thei ngei ang.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment