Thuingaleng Muivah-a'n e-mail hmanga Deccan Herald zawhna a chhanna thenkhatte

"Nagalim for Christ" leh "Nagaland for Christ" tihte hi eng nge a awmzia" "God bless America" tih nen hian a inang nge thil dang a kawk tel em? Nagaland/Nagalim chu Krista lal berna ram a ni ang tihna em ni?

"Nagalim for Christ" tih hi Naga-ten Chanchin |ha hi thudik a ni tih an pawm tlatna atanga lo chhuak a ni. Kan sorkar chu sakhuaah hian a innghat ang tihna a ni lo a, mipui ta a ni tur a nih angin, mipui sorkar leh mipui ta a ni ang a, chu chu Kristian thuvawn pawimawh tak a ni.

"Nagalim for Christ" tih hi Naga-te hi Krista chhandamtu atangin an peng bo thei ngai dawn lo tih tarlangtu pawh a ni. Chuvangin Kristian-te'n hringnun an ngaihdan hi kan ngai pawimawh hle.

Mahse, hei hi midangte barhlui chi a ni lo hrim hrim a, society reng reng hian nunin awmzia a neihna turin innghahna thuvawn tha tak a neih a ngai a ni.

India nena kan buaina hi hnam leh politics thil a ni nain hun khirh tak paltlang tur chuan rinna lam thil hi a lang tel lo thei lo a ni.

Inremna tura inbiakna chungchangah hian eng emaw tia inphahhniam tawhna ang chite hi i duh ang em? Eng chin hi nge in pawm theih ang a, in pawm theih loh ang?
Hetiang zawhna hi awlsam taka chhan mai theih a ni lo a, inbiakna lo intan dante hi uluk taka kan enfiah phawt te pawh a ngai. Buaina laimu ber chu India sorkarin Naga-te harsatna leh an hnam dinhmunte a ngaithla duh lo hi a ni. Naga chu sipai chakna hmanga tukdawl mai tur tih ngaihdan chauh hi an nei a, chu chu kum 50 zet an kalpui.

1994 khan India ram hruaitute chuan, sipai general pawimawh ber ber pathum telin sipai chakna hman hi buaina chinfelna tur a ni lo tih an puang ta hlauh a ni.

Chu chu rin tlakah kan ngai a, inhriatthiam tawnna kan neihna tura hmasawnnaah kan ngai bawk. Inbiakna a kal chhoh takah hian India sorkar chuan thil awmdan a hrethiam chho ta a, July ni 11, 2002 khan thuchhuah intawm siamin Naga-te dinhmun leh an hun lo tawn tawhte pawh a pawm ve ta a ni.

Hei hi thil pawimawh tak a ni. India lamin harsatna a tawhte pawh hriatthiampui tumna kan nei. Mahse, India hi he thilah hian engtiang thlengin nge a kal ve theih ang? Chu chu tuna a harsa lai ber chu a ni.

New Delhi-ah kan inbiak tum khan Prime Minister Vajpayee hnenah, "India hian Naga-te dinhmun dik tak hi a zah chuan Naga-te hian a let 10 aia tamin India dinhmun dik tak chu a zah ang tih kan sawi.

Boruak ralmuang tak neia buaina chinfel kan duh a, mahse, India hi a insawi ang a ni lo leh thin. Eng pawh lo ni se, Naga luah ramte inzawmkhawm leh Naga-te chu hnam nihna nei a nihdante hi inphahhniam san theih a ni lo ang.

Greater Nagaland/Nagalim hi thil awm thei a ni tak tak em?
Khatiang zawngin kan ngaihtuah chhin ngai lo. Naga-te hi an chenna hmun nen lam British leh India sorkarte hian an duh duhin min then a. Naga-te'n chenho kan duh hi thil nih dan pangngai a ni a, do theih a ni lo. Naga-te'n kan duh dan, thil dik tak ni bawk si hi ngaih pawimawh a nih hma chuan inremna a awm lo ang. Naga-te'n kan duh dan nena inkalh, inthendarhna kalpui chunga buaina ching fel tura inbiakna neih hi inhmuhsitna a ni lawm ni?

Nagalim hi din ni ta se Ao leh K-faction te hi eng tin nge an awm ang? In sorkarah hian hmun an chang ve ang em?
Nagalim hian tribe leh chi peng nen inzawmna a nei lo. Kan society-ah hian inenhranna a awm lo. Hnam phatsantu inchhirna nei lo, mi rinawm lo leh buaina cho ar reng misualte chungchang chu kan ngaihtuah ngei erawh a ngai ang.

Nagaland-ah hian silai nena sum inchhuhsak chungchang sawi tur a tam hle. Hmun tam takah chuan hel pawl chi hrang hrang an awm tak avangin hel pawlin an khawn apianga pek a ngaih bawk si avangin chhiah hi vawi hnih vawi thumte kum khat chhungin an pe thin ni awm tak a ni. Hemi chungchanga i ngaihdan?
Sorkar kan nei a, kan mipuite hnenah chhiah kan khawn a, chu chu India sorkar hian mi pawisa chhuh lui tiin a sawi a ni. Mipuite hian chhiah an pe hnem lutuk tih chu a dik alawm. India policy dik lo tak avanga awm a ni.

Naga National Council hian 1975-a Shillong-a inremna rapthlak tak an neih hnu-ah India lakah hnam an phatsan tawh a, hnam sawi tur an nei tawh lo tih hi hriat tur a ni. Mahse, India sorkar chuan mipui leh ram leh hnam hmangaihtute tihbuai nan a la hmang reng tho a ni.

Khaplang pawlte pawhin 1988 khan India sipaite hi an hmelma an ni lo tih puangin hnam tana thawk an nihna chu an phatsan tawh. Chumi hnuah chuan India sipai thurualpuiin min bei ta a, tuna kan NSCN hi tun thlenga Nagalim vawng tlattu chu a ni.

Chuvangin hnam chungchangah chuan Khaplang pawlte pawhin sawi tur an nei tawh lo. Chuti chungin India chuan mipuia kan tlak nat loh dan tur ngaihtuah ranin silai nen hian zalen takin chhiah a la khawn tir tho a ni.

Hetiang khawpa dinhmun tha loa kan awm chung hian mipuiin min thlawp tlat a. Hun lo kal zel turah pawh kan innghahna ber an ni zel ang. Hnam tana thawk tak taktute chu an hria.

Tunhnai deuha din Naga People's Front I-M-in politics an rawn khelhna anga sawi a ni fo. IM hian candidate-te pawisain in pui ngai reng em?
He inpuhna hi… chief minister kalchhuak ta SC Jamir-a'n inthlana mualpho taka a tlak thupna tura a rawn tihchhuah a ni… NPF candidate tumah kan pui ngai lo a, India buatsaih inthlanah hian kan tel ngai hek lo. NPF candidate tumah pawisain kan tanpui ngai hek lo.

I-M hian silai a tung tawh em?
NSCN kaihhruaina hnuaiah Naga-te hian thil pathum thlah ngai loh tur an nei: an silai, an zalenna leh an ram. Inbiakna a kal mek hi.

Eng tikah hian in ram hi inthlak danglam tura i rin?
India sipaite'n Nagalim an luah chhung thil a tha zawngin a inher ngai lo ang. Chumi awmzia chu India hian Naga-te dinhmun dik tak a zah ve a, thudik thup tum tlat a bansan hunah thil a tha zawngin a kal chauh ang. Chutiang chu eng tik hunah thleng turin nge a beisei theih ang?

Kristianna lama i dinhmun min hrilh teh.
Chhungkaw rethei tak atang piang leh seilian ka ni a. Mahse, ka nu leh pate chu mawlin ziak leh chhiar pawh thiam lo an ni nain Pathian zarah Kristian nghet tak an lo ni hlauh mai.

Kum 7 mi vel lek ka nih lai, Bible pawh ka chhiar thei ve tawng tawng chauh tihah ka nu leh pate chuan Isua khenbeh a nih avanga chatuan chhandamna nei kan nih thu taima takin min hrilh thin a, chu chuan min hneh em em a ni.

Phur takin, "Isua ka phatsan dawn lo," tiin rilru ka siam ta a ni. Philosophy hrang hrang leng vel karah hetiang ngaihdan hi eng chen nge a daih dawn ka hre miah lo a, philosophy hrang hrangah awmze nei lova ka bo mai lohna turin ka hun kal tawh zawng zawngah hian mihring nuna awmzia nei ber hriat tumin ka bei a ni.

Ni khat chu ramngaw chhah tak hnuaiah hian chaw ngheiin ka tawngtai a; urhsun taka ka tawngtai lai chuan zela awmin Isua ka hmu a ni, meter 15 vela hlaah dingin hmangaih leh khawngaih tih hriat ngawih ngawih hian min lo en a. A bulah chuan rawlthar pakhat a ding bawk a, a kutah vuanin hlauhna chhe te pawh nei lo hmel a pu. Mahse, sipai rual indo tura inpeih at min rawn pan thup thup chu ka hmu thut mai a ni.

Sipai rual ka hmuh chuan ka hlau ta hle a, mahe, Isua chuan an lam a va hawi a, hlauin an tlanchhe ta a ni. Khatiang thil ka hmu kha mah ka ti hle a, engatinge khatiang sipai rual hlauhawm tak khan Isua an hmuha an hlauha an tlanchhiat tih ka inzawt nasa hle.

Khatiang thil kha vawi hnih lai a rawn lang a ni. Rei tak ka ngaihtuah hnuah Isua hian keima chakna ring lo turin min duh tih ka hre chhuak ta a ni. A tel lo chuan engmah ka ni lo ang tih a hria. Mahse, Ani nen chuan khawvel thil tihtheihna chu engmah a ni lo.

Krista-a ka innghah chuan sipai rual an lo lan pawha rawlthar che eih lo ang kha ka ni ang. Min kaihhruaina leh awmpuina chauhin thil ka paltlang dawn tih ka hre thar a ni. Pathian hian kan mite tan mi hmang duh tih ka hre chiang ta. "Kei Lalpa hian thinlung a ni ka zawn ni," a ti a, ka thinlung chhungril engkim a hria a ni. Thil siam tlaw tak ka nih tak loh avangin Pathian hnenah ka lawm. Khawvel hi ka hmu fiah tawh a, sualnaa tlukluh chauh lo chu hlauh tur ka nei ta lo. Sual erawh chuan min ti chhe thei a, khawvel tha tak pawh a tichhe thei a ni.

Awih harsa khawpin Pathian-in khawvel a siam chhan, chu a thil siamah chuan Nagalim pawh a tel ngei tih chu ka hre chiang ta a ni. Chuvangin, Pathian ka ring a, Nagalim pawh ka ring a ni.

Related Posts :