Monday, March 8, 2010

Zoram buai leh tunlai khawvel

Mizote hian kan hun kal ta kan hre thui lo khawp mai; kan history hi kan hre thui lo a, kan ngaihsak hek lo. 1958 Mautam chanchin pawh mumalin kan hre lo hle a, rambuai lai chanchin pawh ‘an ti’ tih bak sawi tur kan ngah lem lo. Vana Pa te leh Khuangchera te hun lai te kan hre hnem lo te hi chu ngaih khatah pawh lo ngai ta ila, rambuai te em record kan nei chhe lutuk hi chu a zia lo tak zet a ni.

March ni 5, 1966-ah thlawhna hmanga beih kan ni a, Zoram chu a rum a nih kha. Khatih lai khan A AW kan nei tawh a, ziak leh chhiar pawh kan thiam fur tawh. Kristianna kan tuipui hle tawh a, Pathian hnamthlan ni te pawhin kan inhre tawh. Vawiina kan Mizo pa challang ber berte hi kha’ng lai vela vanglai hun hmangte an ni fur. Zirna lamah pawh khatih lai khan kan duai lo a, kan lehkhathiamte chu kan chheh vel hnam dang zingah pawha chhuanawm tak tak an ni hlawm.

Nationalism lam ni se, kha’ng lai vel, rambuai dawn leh a hlimchhawn kha ‘nationalism’ lama Mizote kan san ber lai a ni hial mai thei. Chutiang huna ram leh hnam thila kan thil tawn pawh chu kan hre reng hran lo a, mumalin kan chhinchhiah hek lo. Indo thlawhna vanga kan tawrhna meuh pawh hriat zui tul kan ti lo niin a lang. Hnamin hun thim leh hun lawmawm a tawn hian, chutih laia an thu leh hlaah a langchhuak thin a, hnam literature tihausatu a ni thin. Keini rambuai leh bomb vanga kan tawrhna te erawh kan thu leh hlaah a lang tam lo khawp mai. Hei hian hnam ho tak kan nihzia a tarlang a tih theih em?

Mi hnam chuan ‘em ema’ kan tih tur khawpin, thil te ber thleng an chhinchhiah a, India ram khawpui hrang hrangah hian India-in British laka zalenna a sual laia an sulhnu leh thil thleng chhinchhiah hmuh tur a tam hle. Sap sipai silai mu den khuar thlengin an humhalh a, thingkung te pawh tu phun emaw chu a tluk mai loh nan an do kalh tek tuk thin. Keini erawh chutiang kan ni lo.

Chhinchhiah chu sawi loh, rambuai laia kan tawrhna te pawh theihnghilh turin kan infuih fo mai. Kan ngaihtuah chian loh vang a ni ngei ang.

Khawvel history hi tawrhnain a khat emaw tih tur a ni. Mahse, tu hnam mahin an theihnghilh phal lo. A theihnghilh phal an lo awm a nih chuan bo tate hi an ni thei hial ang. Hmana kan pi leh pute tawrhna kha kan vawiin nen hian a inzawm tlat a, chu chuan kan naktuk a siam leh dawn. Chutiang a nih laia kan lo theihnghilh thawt thawt fo mai a nih chuan kan daih rei lo ang tih a hlauhawm.

Mihringin hnung lam a thlira a hmuh theih hlat zawng chen chiah hi a hma lam pawh a hmu pha. Chu chu Pathian hian a hrechiang hle; Israel fate chu Aigupta bawihah hrehawm takin an tang a, chuta tang chuan a hruaichhuak a ni tih an theihnghilh ang tih a hlau. Aigupta-ho laka an tawrhna an theihnghilh loh nan Kalhlen Kut hmang thin turin a ti a nih kha. India-in awpbeh a ni tih a inhriatchhuah chhan, British-ho laka zalenna sualna chang a hriat chhan pawimawh tak pakhat pawh ‘re-discovery of the past’ tih a ni.

History zirlaite pawh kan ngah ta hle a, March ni 5, 1966 leh March ni 5, 2010 inkarah hian MA thlenga history zir kan ngah ta hle. Education hian keimahniah nghawng a nei a nih ngai chuan history zirmite avang ringawt pawh hian kan history hriatna kawngah hma kan sawn tur a ni. Chu chu kan hnam hian a mamawh.

March ni 5 leh ni 6, 1966-a kan chunga thil thleng kha kan hre reng tur a ni. Engvangin? Kan chanchin a nih avangin. Mahni chanchin hre lo an awm a nih chuan an khawngaihthlak ngawt ang.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment