Monday, February 1, 2010

NLUP A Buai Nuai Nuai

NLUP chu miretheite chhanchhuahna atana Congress sorkar pilot project a ni.

1998 a sorkarna an chan hnuah NLUP chu a taka kalpui a nih theihnan ruahmanna siam a ni a, vawiin thlengin a thawm chauh hriat tur a la awm thung.

He project hautak zet tur hi a hlawhtling a nih ngat chuan Mizoram mipuite tan chuan thil duhawm tawp a ni ang a, a hlawhchham erawh chuan Congress sorkar tlakna thlen thei khawp thil a ni mai thei.

Mizoram Pradesh Congress Election Manifesto-ah chuan New Land Use Policy (NLUP) chuan hmun a chang lian hle a, “Mizoram kuthnathawktute'n kan tha leh zung leh kan ram leilung awmze neia kan hman loh leh sorkar sum hman dan dik lo hi kan ram thanmawhbawk a ni. Hna thawh tur inkawhhmuhna tha a awm loh avang leh hnathawktute'n tanpuitu an neih loh avangin thingtlang loneih (jhum cultivation) hmangin kum tin CHUL kan siam a. A that lohzia leh a hlawk lohzia hre reng chungin kan bansan thei chuang lo,” tiin Manifesto-ah chuan tarlan a ni.

“NLUP hmangin kan loneih dan hi thlakthleng a, kuthnathawktu miretheite'n eizawnna tha leh hlawk zawk bawk si an neih theih nana tanpuina pek hi Congress Party chuan a tum nghet tlat a. Hei hian tunlai khawvel ngaih pawimawh em em environment vawnhimna kawngah pawh nasa takin rah tha a chhuah ngei bawk dawn a ni,” an ti bawk.

Chief minister ni ta tawngkamah phei chuan sorkar tuk atanga sem tur ang hiala sawi a ni. Mahse, 1998 inthlanpui zawh hnuah thingtlang loneitute tan phei chuan lo vah tum hnih an hmachhawn ta. NLUP chu sem a la ni lo a, ruahmanna kalpui mek a la ni ta reng chauh mai si!

Manifesto-ah chuan, “NLUP hnuaiah chuan kuthnathawktute'n an thiam sa, serthlum huan siam te, grape huan siam te, kuhva huan siam te, ranvulh leh sangha khawi leh thil dang tam tak bakah mithiamte kaihhruainain thei leh thlai dang chin tur te, thilsiamna (industry) te thlansak an ni ang,” tih a ni. Mahse, hei hi tihhlawhtlin a ni lo, NLUP dawng thei tura an ngaihte pawh an duh ang trade tlan tir an ni a, mithiam kaihhruaina hnuaia kalpui niin a lang lo.

“NLUP hnuaiah hian eizawnna nghet nei thei tura kuthnathawktu chhungkaw pakhat tanpui nan sorkarin cheng nuai khat tal sen a inhuam dawn a. Projet hlawhtling ngei tur, tha bawk si-ah chuan hei aia tam daih pawh sen a inhuam dawn a ni,” tiin Election Manifesto-ah chuan tarlan a ni bawk.

NLUP manual tihchhuahah pawh Election Manifesto-a sawi ang ngeiin cheng nuai khat chuang senna tur pawh an ruahman ta reng a ni.

Election Manifesto-ah bawk, “NLUP hi hlawhtling laka kalpui a nih ngei theihnan Legislation hmanga siam, thuneihna sang tak nei High Power NLUP Board siam a ni ang a. He Board hian chief minister chairman-na hnuaiah NLUP hi uluk takin a vil reng ang,” tia ziak a ni.

“NLUP hlawhtlin leh hlawhtlin loh innghahna chu tharchhuah leh thil siamchhuah hralhna (market) a nih avangin mithiam tak takte enkawlna hnuaiah Market Cell siam a ni ang a. He Cell hian India ram chhung leh khawvel hmun dangah ilhna tur a dap thin ang,” an ti bawk.

“NLUP hnuai leh NLUP hnuai kher lova kuthnathawktute thilsiamna lama hnathawktute'n an hlawkpui turin hetiangin hma kan la ang:-

“Kut hnathawktute dik tak leh fel taka thliar an ni ang a. Eizawnna atana an thawh mek leh an dinhmun milin chi hrang ngah thenin I.D.Card pek an ni ang.

“Kuthnathawktute hamthat nan, fimkhur tak leh a him ang her turin Contract Farming ngaihtuah a ni ang. Kuthnathawktute'n Permanent Farming lama inelna thianghlim an neih theihnan leh helam kawnga hmasawnna chak kan neih theihnan Permanent Farming-a titha mimal leh khuate chu sorkarin a theih ang angin chawimawina leh duhsakna a pe thin ang.

“Thlai chi tha chauh loneituten an chin theih nan hma lak a ni ang a. Loneitute'n a hun taka thlaichi tha mamawh zat neih theihnan leh thlaichi leina pawisa tam tak mihausate luhtir lova loneitute kuta a luh zawk theihnan mithiamte kaihhruainain thlaichi tha (Hybrid Seed) thar chhuahna (Seed Village) hmun hrang hrangah siam a ni ang,” tia tarlan a ni bawk.
Selna anka!

Congress sorkar in sorkar-na a chan hnuah lovah tum hnih hmachhawn a ni ta reng mai a.

Sorkar thuchhuak chuan February thla chhungin lo neitu kut hnathawktutte chu lo hal vek turin a hriattir tawh bawk.

Mizoram mipui beisei lian ber NLUP erawh tang ang mai a ni a, a thawm chauh hriat tur a awm a, a tak hmuh tur a la awm hlei thei lo.

Mizoram sorkar chuan NLUP atan sum budget-ah a dah a, cheng vaibelchhe100 a dah a ni.

Vawiin thlengin NLUP hmu thei turte chu thlan fel an la ni lo. A la buai nuai nuai a ni ber mai.

January ni 25-a Congress Legislature Party thukhawm chuan NLUP mumal zawka kalpui a nih theihnan trade thlan ennawn leh phawt an rel leh ta rih a nih kha.

Hetianga ro an rel chhan hi NLUP dawngtu turte leh trade thlan chungchangah ennawn ngai awma an hriat vang a ni a, trade chi khat thlangtu tam lutuk vangte leh hlawhtling ngei tura kalpui tura hmalak tum a nih vangin ennawn a ni dawn nia sawi a ni a.

NLUP Apex Board chu enchiang lehzual tura tih an ni a, zirchianna neih leh phawt hnuah a taka kalpui an tum thu an puangzar a ni.

Election Manifesto ang chuan kal se tuna buaina hi sut kian theih a ni ngei ang. Election manifesto-ah chuan mithiamte kaihhruaina hnuaiah a dawng turte hi an thlansa dawn nia tarlan a ni.a, thlan sak ni lova mahni duhthua thlan phalsak an nih avangin ennawn a ngaih phah ni te pawhin a lang thei ang.

NLUP Implementing Board-in ‘Project Report and calendar of works for different trade/activities under New Land Use Policy’-a an tarlan dan chuan NLUP chu January thlaa sem hman tura beisei a ni.

Project report an siam an hmang dawn a nih chuan NLUP dawngtu turte chu thlan fel a hun tawh a, sum pawh a dawngtu turte hnenah pek chhuah a hun tawh a ni. Mahse, chutiang chu la thleng lo a, ennawn leh tura thu tihtluk a ni ta rih a ni.

Project report ang chuan January - June chu a kum khatna (first year) anga ngaih a ni. Chutiangin July - December chu a kum hnihna (second year) anga ngaih a ni a, a kum leh January - June chu a kum thumna (Third Year) anga ngaih niin, a lan dan chuan NLUP chu installment tum thum hmanga sem chhuah tur a ni.

Trade thenkhatah erawh installment tum 4-a sem theih turin fourth year thlenga ruahman a awm.

NLUP beneficiary-te chuan cheng nuai khat chu kum hnih chhungin an dawng fel thei dawn niin a lang.

NLUP tum ber pakhat chu huan hmun nghet neiha kum tin loneih bansan a ni. Chumi tihhlawhtlin a nih theihnan chuan ruahmanna kalpui a ni a, kuthnathawktute tan chuan NLUP dawngtu an nih bawk si chuan an huan nghet neihah chuan bur chawt a ngai ngei dawn a ni.

NLUP chu Mizoram mipui nghahfak a ni a, MNF chiang taka paihthlaa hneh taka Congress tlin chhan zingah pawh chhungkaw pakhat tana NLUP Rs. 1,00,000 pek a ni anga tia tiam a nih vang tia sawi a ni fo reng a ni.

NLUP Implementing Board-in project report an siam dan chuan a bik takin kuthnathawktute tan chuan January - June-a sem tura ruahman vek a ni deuh vek a, trade thenkhatah erawh April atanga intan te pawh a awm tho. 2010-ah chu chu tihhlawhtlin hman a ni dawn em?

January thla chhungin sem hman a ni dawn lo phawt a, chuti a nih chuan NLUP calendar chu a buaita nuai mai.

Chutih laiin sorkar thuchhuakah chuan February thla chunga lo hal vek tur tih a ni leh bawk si.

NLUP dawngtu tih fel a la ni lo phawt a, tih fel ni tawh se chuan an huan tur sam fai a hun tawh phawt a.

NLUP kalpuitu tur sorkar department 8 lai a awm a, heng zingah hian Industry Deptt. chauh chu January-a pawisa pek chhuah lohvin a tihbuai loh theih awm chhun an ni awm e.

Industry Deptt. hnuaiah chuan trade thlan theih 21 lai a awm a, chu chu lo vah emaw ngai lova bul tan theih vek a ni.

Industry Deptt. hnuaia NLUP hmu turte hi Project Report-ah hian ziah chian dan an hre lem lo niin a lang. Beneficiary ten pawisa an dawn theih tur chu installment tum hnih ni tura ruahman a ni ve tho a, mahse, a hun an ziak lang ve lo thung.

Trade dang a ang thei lo bawk a, 1yr leh 2yrs angin an then mai a, 3rd year thlenga siam pawh an nei tho. |um khata pawisa pek tlak vek loh an tum ni awmin a lang a, chutih rual erawh chuan tum khata pawisa pek tlak vek loha kalpui hleih theih loh trade a awm ve tho bawk.

Industry Deptt. hnuaia NLUP dawng turte tana ruahmanna hi a dangdai hle.

Entirnan, Bakery thlangtute tan a tum khatnaah chhang urna tur in sakna vel Rs 40,000 ruahman a ni. Installment hnihnaah chhang urna atana mamawh dawhkan, wooden rack tih te, transportation leh hnathawhna tur pawisa tih vel atan Rs 40,000 pek leh tur a ni leh a. Tichuan NLUP hnuaia Bakery thlangtu chu cheng nuai khat dawng turah Rs 80,000 pek a ni ta phawt a. Project report- a a inziah dan chuan Installment tum thumna Rs 20,000 pek tur la bang chu Subsidiary tia dahin Benificiary chuan Piggery, Agarbati Stick making, Broom Making te a thlang thei ng tih a ni leh a, chumi atan chuan Rs 20,000 chu dah a ni leh lawi si.

Eizawnna ngelnghet neih a nih theihna atana ruahman NLUP a trade thenkhata subsidiaryhi a inmil lo hlawm khawp mai. Thil inzawm deuh a awm a, hrang lutuk hi chu a fuh chiah lo. Chumi awmzia chu Bakery eizawnna atana thlang NLUP pawisa pek na reng Rs 80,000 pek tawh hnua a bang Rs 20,000 kha Piggery, Agarbati stick making, Broom making atan la dah theih tho bawk si kha thil mak danglam a ni.

Chutiang bawkin buh dengkhawl NLUP atana thlangtu pawh chuti tho chu a ni. Fisrt Installment-ah Rs 11,000 pek an ni ang a, Second Installment-ah Rs 69,000 pek leh tur a ni bawk a, a bang Rs 20,000 chu subsidiary hnuaiah tho Piggery, Agarbati stick making, Broom making an duh duh an thlan theih turin ruahmanna siam leh a ni tho bawk.

Chhung khatin trade pakhat intundinna atana buaipui tur tih tlangaupui a nih lai leh chumi tihlawhtling tura ruahmanna kalpui tur ni awm tak a nih laiin, a danga pakai leh si theih tura ruahmanna awm tho si anga a lang hi a mak hle a ni.

He thilah hi chuan Implementing Board thiamlohah a ngaih theih a, Project Report fahrah lutuk hi chu a demawm thlawt mai.

NLUP hnuaia trade hrang hrang hi a inan loh ang bawkin pawisa pek chhuah dan pawh inang lo tur a ni. Mahse, NLUP Implementing Board hian an hrut rual mah mah emaw tih tur a ni. Trade thenkhat, installment- a kalpui hleih theih loh a awm tho.

Entirnan Photography/ideography trade thlangte tan a tum khatnaah Rs 25,000 pek tura ruahman a ni a, chutah chuan Digital Camera Rs 13,000 man, working capital Rs 2,000/- leh hnathawhna hmun siamnan Rs 10,000/- ruahman a ni!.

Installment hnihnaah Video Camera Rs 35,000 man, Computr leh printer Rs 35,000 man bakah working capital Rs 5,000/- ruahman leh a ni.

Chumi awmzia chu installment tum khatna hian awmzia a nei miah lo a, computer tel lo chuan photgraphy kha eng ruai a ni dawn si lo.

Chutiang bawkin Auto rickshaw thlangtute tan pawh installment tum khatnaah booking atan Rs 60,000 ruahman a ni a, Installment tum hnihnaah a sum pek fel leh insurance vel tihna atan Rs 56,000 ruahman a ni leh bawk. Vawi khatah auto rickshaw a lei theih dawn loh tihna a ni a, chutianga lei tur chu awm tak maw!

Heng trade te hi chu installment lova tihhlawhtlin nghal chi a ni ang tih chu tlang hriat a ni. Kuthnathawh ang a nih loh avangin tum khata pek tlak chi a ni zawkin a lang.

NLUP Manual-a a lan dan chuan NLUP chu kum 10 chhunga Mizoram pum pui tuam zo hman tura ruahman a ni a, kum tin July thla chhung ngeia a dawngtu turte thlan fel tura ruahman a ni bawk.

Chu mai a ni lo, September-October chhungin mipuite hnenah NLUP kalphung inhrilhfiahna leh motivation campaign leh thil tul dangte neih fel vek tura ruahman a ni bawk.

Khua/ram thlanahte uluk thei ang bera Survey neih zui tur a ni a, survey atana sorkar hnathawk/NGO hman turte chu training pek vek tur leh October thla chung ngeia pek ni thei se, tih a ni.

Kum tin November thla chhungin survey neih zawh hman tura tih a ni a, uluk taka neih tur a nih bakah NLUP Implementing Board-ah thehluh tur a ni bawk.

NLUP Manual ang leh Project Report ang chuan kumin chhung hian NLUP hi sem hman a ni ang em tih chu zawhna lian tak a ni.

A bikin chu chu kuthnathawktute, loneiha eizawg bikte tan a ni zual a, kuminah chuan loneitute hnen a thleng phak dawn lo niin a lang rih.

NLUP Manual-a Marketing Plan hian ‘solution’ a pe lo a, ‘problem’ a sawi a ni chauh zawk.

Mizorama marketing kalpui dan tlangpui tarlan a ni a, thil awmsa leh chiangsa an ziah chhuak mai chauh a ni. Thil thar a ni lo a, Mizoram-in harsatna a tawhte ziakin tarlan a ni mai.

Marketing Cell chu din tura ruahman a la ni chauh a, din a nih theihnan a ruangam erawh siam a ni a, mahse, din a la ni lo.

Mipuite beisei angin a rang thei ang bera kalpui a ni ta lo a, duhthusama kalpui chak theih loh a nihnaah sorkar chuan sawisel a tawk viau reng a ni.

Ruahmanna siam mumal a ni lo a, ‘hmalak a ni ang’ tih ang vela tih tawp a ni. Chumi awmzia chu- Election Manifesto sawi nawn lehna ang chauh a ni.

Congress Election Manifesto-a tarlan zingah leh NLUP tihhlawhtlin a nih theihnana mit la ber pawl chu, “Mizoram hi 'Crop Zones '-ah thenin a ram leilung mil zela thlai chin tur ruahman a ni ang,” tih a ni.

Chu erawh NLUP Manual-ah tarlana ni tawh lo a, Crop Zone hi siam fel hmasa emaw chu ni se tuna NLUP hi a fuh zawk a rinawm.

Proff. Tlanglawma chuan sik leh sa a zira thlai chinna bik tura ruahmanna siam tha a tih thu Zozam Weekly a lo hrilh tawh.

“Hnahlan leh a chhehvelah grape tha tak takin an thar a, a lawmawm khawp mai. Hnahlan, Champhai mai ni lo, Tuichangral chhak lam zawngah khi chuan grape hi a tha thei a ni. A sik leh sa a inang a, chin ni ta se hlawhtlinna tham a ni,” a ti.

“Tih tak zeta thil kan tih chuan hlawhtlinna hi chu a awm. Sawhthing te pawh kan sawi vul chuk a, mahse, thawnchhuah tak tak tham hi kan la thar lo a ni. A zeuh zeuha thawnchhuah tham lek lek hi chu buaipuitu tan thil buaithlak zawk a ni a, a 'sustainable' tlat lo a ni,” a ti bawk.

Kan tharchhuah hi lian tham se chuan company lian tak tak te hi sawm lut ila, quality control te a awm thei ang a, kan ziaawm ngawt ang,” tiin Zozam Weekly a lo hrilh tawh.

An khua/ram mila thlai chin tur tha leh hlawk dinchhuahpuina tham tur ang chi chin tir ni ta zawk se, chutiang ruahmanna chu a hmaa sawi lawk tawh zawk a ni a, tihhlawhtlin ni se a fuhin a rinawm zawk tih chu mi thenkhat ngaihdan a ni.

Engpawhnise, tun dinhmunah chuan NLUP hi a buai nuai a, a chinfel chhung hi a rei pawh a rei mai thei. An chingfel thuai thei bawk!

NLUP hi Congress party in an tlinpui a, tihhlawhtlin ngei pawh an tum tih a lang.

Chutihrual erawh chuan an fimkhur a, buai nuai nuai karah pawh a hlawhtling lo palh ang tih an hlauh avangin an khawtlai ngam erawh an fakawm.

Congress sorkar hian NLUP hi tihhlawhtlin an duh tih a lang a, kawng awlsam tak a ni lo tih erawh an hai hauh lo.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment