Tuesday, January 19, 2010

Aii Puk Luhchilh Ang

2001 a ni a, March ni 19 niin, Assembly Session neih mekah eptu member te'n chief minister ban an phut vangin House rorel pawh tihtawp a ni.

Opposition member te'n Chief Minister Zoramthanga chu eiru-ah puhin Parliamentary Enquiry Committee din an ngiat a, Assembly rorel a kal thei lo a, house thutkhawm vawi nga lai tihtawp a ni hial.

Zawhna leh chhanna hun hman zawh veleh MPC member-te J Lalthangliana, Lal Thanzuala leh Lalrinzualate’n Neihbawi rama chief minister farm-a agriculture department bungrua hman a nih dan sawia 'Short duration discussion' neih an dilna chu speaker R Lalawia remtih angin sawiho a ni.

Sawitu hmasa ber J Lalthangliana chuan, "March ni 27-a Budget General Discussion-ah Pu KT Rokhaw (Congress member) in chief minister-in Neihbawi rama a farm-ah Agriculture Deptt. thir-pal 'Angle Iron" a phur ta maia sawichhuah kha a serious kan ti a, nimin khan a hmunah thlalak nen Pu KL Lianchia hovin an kal a, chief minister thiannu Pi Roneihsangi pawh a lo awm a. He farm-ah hian Angle Iron 660, Thirlen 'Goat Proof Wire Mesh tel 30 leh a thlam kawtah thing tan sa thahnem tak awmin MAP pariatten thing hi an lo tan a, sorkar gypsy 4 awmin pakhat phei chu VIP kawl a ni. Kawngpuiah agriculture tractor Sairang balu phurhin a ding a, chu balu chu agriculture gypsy-in CM farm-ah chuan a chhek leh thin," a ti.

“He thil, cheng nuai 7 man zet hi nimin khan agriculture-ah kalin director OP Singh kan zawt a, Angle Iron leh Goat Proof Wire Mesh hi subsidy-in an pek ngai loh thu leh department-in a hman thin thu a lo sawi a. ‘Aii Puk Farming Society hnena pek turin Dist. Agriculture Office, Aizawl West kaltlangin kan pe,’ a ti a. Aizawl West DAO chuan engmah a hre lo a. Aii Puk Society hi a awm tak tak em tiin Farm & Society Registration kan en leh a, a awm lo a, Cooperative Society-ah kan kal leh a, he Society hi Register a ni lo leh a. A hnuah Director-in DAO 'W' a ko a, Aii Puk Farming Society hnenah pekchhuah angin a lo chhuak leh a ni,” a ti bawk.

MPC member F Lal Thanzuala leh Lalrinzuala te pawhin hotupa ber atanga corruption awm nia an hriat vanga pawi an tih thu leh, CM chu he thilah hian a fihlim tak zet chuan Enquiry Commitee a hmachhawn ngam tura an ngaih thu an rawn sawi.

Congress member R Lalzirliana chuan, “House Leader ber eiruknaah a mualpho chuan a member-te kan bang bik lo a, amah chief minister huat vang ni lovin eirukna huat vangin a thurualpui agriculture director suspend phawt tur a ni a, joint parliamentary enquiry din ni se, chief minister pawhin he deptt. hi la lo rih se,” tiin a rawt.

Hemi hnu hian ruling member atanga sawi duh an awm leh awm loh speaker chuan a zawt a, tumah an awm tak loh avangin chief minister chu insawifiah turin speaker chuan a ko ta a ni.

Chutih laia chief minister chuan, "Tunhnai khan Sihphir bawlhlawh paihna hmun bulah ram kan lei a, helai hi Aii Puk area a ni. Chumi hming chawi chuan Aii Puk Farming Society an din a, In 15 vel an awm a. Chulai chu mi kaltlang rengna lai a nih vangin helaia huan neitute hian a hungna dil an rawt a, an rawn dil a, a changtu minister ka lo nih bawk avangin ka lo tanpui ve a ni. A dahna tur a ni lo nain kan huan chu a remchan avangin dahkhawm nan kan hmang a, a phurhna pawh agriculture deptt. motor hman a ni," a ti.

Opposition member-te chuan, “Register loh Farm tan hetiang bungrua hi Subsidy-in emaw, a thlawnin emaw an pe ngai lo,” tiin an lo au a, chu chu CM chuan chhangin, "Agriculture leh Horticulture hian loneitute hmalakna tihchak nan pek ngai loh leh tih ngai loh pawh hun lo kal turah chuan kan ti thin dawn a ni," a ti a, MLA te chu huan leh ram tam thei ang ber neih tum tur leh chu chu sorkar lam atanga tanpuina pek theih ang ang pek a tiam zui a, speaker chu a bialah tuilak tur ngaihtuah a nih tur thu a tiam nghal bawk.

Chief minister thu sawi zawh chuan speaker chuan business danga kalpui a tum a, opposition member-te chu speaker thutna hma zawn, House chhuata zawlah lo chhuak khawmin Enquiry Committee din an ngiat a, hun engemaw chen an bengchheng hnuah speaker-in an thutnaa thu tura a thunun theih tak loh vangin chhun dar 12:45-ah House thutkhawm chu a titawp ta a nih kha.

Chawhnu dar 2-ah tan leh a ni a, speaker a chair-a a thu chiah chu opposition leader Lalhmingthanga chuan speaker pan pahin Enquiry Committee din a rawt leh a, eptu member dangte'n rawn zuiin, speaker tawngrinna an kaihkun sak a, speaker chuan a thunun theih chuan loh vangin thutkhawm chu a titawp leh ta a ni.

Chawhnu dar 2:30-a an tan leh pawh chuan a ngai rengin Opposition-te chu an chhuak khawm leh. PB Rosanga chuan, "CM-in hetiang ti lo thei lovah min dintir a ni. Enquiry Committee min dinpui mai rawh," tiin Speaker a ngen a.

Ruling lam atangin ZH Ropuia chuan, "Resolution a ni hlei nem, short duration discussion alawm," a rawn ti ve.

Dr Lalzama pawhin speaker chu minister demand move tura ko turin a rawn ngen bawk.

Lalhmingthanga chuan, "House Leader ko la, kan ngenna hi min chhang phawt rawh se," tiin Speaker a ngen a, Lalrinzuala'n, "Vawi 2/3 i ko tawh a, a chhang ngam lo," a rawn ti bawk. Dar 2:34 thleng speaker hmaa an inhawrkhawm avangin House chu chawlhtir a ni leh ta.

Speaker leh ruling member-te an chhuah chhung chuan opposition member-te chu House chhungah chuan an thu reng a, dar 3:42-ah speaker chu lo lutin, a thutnaa a thut rualin eptute chu an chhuakkhawm leh nghal a, speaker chuan, "House in zah lo hle mai, dan lo anga chete kan suspend dawn che u a ni," tiin a hrilh ta.

Opposition member-te chuan, "Dan lovin kan che lo, mic chauh kan khawih," an ti.

Speaker chuan Demand sawi turin B Lalthlengliana a ko a, ani chu rawn ding nghalin a demand a sawi tan dawn lai chuan opposition member-te chuan a tawngrinna an kawihsak a, speaker-in minister Lalchamliana a ko leh a, ani tawngrinna pawh an khawihsak leh a, tawngrinna chhe chunga a demand a sawi laiin ruling member-te'n opposition member-te an lo dang a, boruak a sosang hman deuh a, Marshall pawh house chhuatah chhukin, member-te inpawt buai chu a thelh nghe nghe a ni.

Rorel chhunzawm thei lova an inauh chhungin tlai dar 4 a ri a, speaker chuan inkhawm chu titawpin a tuk chawhma dar 10:30-a tan leh a nih tur thu a puang ta a ni. Chu chu March ni 19, 2001-a thil thleng a ni a, Aii Puk vanga House buaina tiin a sawi theih awm e.

Kum 8 dawn a ral ta a, Aii Puk chuan Zoram politics-ah hmun a la luah reng. PRISM chuan High Court-ah Aiipuk chhuichian a nih theihnan hma an la a, High Court chuan thutlingah ngaiin a lo pawm ta a ni.

Aii Puk Chhehvel
Chief Minister hlui Zoramthanga'n eptu party hruaitu a nih laia a thusawi uar ber thin chu, “Corruption hi a lu ber atanga do loh chuan a rem thei lo a, ram hruaitu lu berin huaisen taka kan do chuan, kan hnawtbo thei em em ang,” tih te, “Re.1/- pawh ka eiru ve lo ang,” tihte a ni.

A thu sawi avang chuan Aii Puk hunlai pawhin opposition lam atanga beihna a tawk nasa nangiang reng a ni.

December ni 12, 2006 khan Mizoram Upa Pawl-a Vigilance Secretary N Rothanga chuan khatih laia chief minister Zoramthanga sum lakluh leh thil neih inmil lo leh Aii Puk-a dik lo taka sorkar bungraw hman chungchangah ACB-ah FIR a thehlut.

PRISM pawhin hemi chungchangah tho hian June ni 22, 2006 khan FIR an thehlut.

Aii Puk chungchang chhui a nih theihnana hmalatu PRISM chuan, “Aii Puk thil thleng leh ex-Chief Minister hausa chak lutuk chhui a nih theih nan mi hrang hrangin PIL hial te file-in, ACB-ah pawh FIR pahnih lai thehluh a ni a, chhui emaw, action lak emaw a awm thei si lo,” tiin thuchhuah an siam. Heng avang hian 2007 June 22 khan ACB-ah FIR thehlutin, Gauhati High Court-ah PIL an file zui leh tih an sawi.

PRISM chuan ACB-a FIR chu October ni 21 khan, khatih laia Chief ecretary Haukhum Hauzel chuan a titawp niin an sawi. Mahse, High Court-in sorkar hnena an FIR dinhmun a rawn zawh tak fo si avangin June ni 16, 2009 khan tuna chief secretary Vanhela Pachuau chuan chhui turin a ti ta niin an sawi.

Hetihlai hian Mizoram chief secretary hlui Haukhum Hauzel chu Zozam Weekly-in a bepawp a, “PRISM-hovin ACB-a FIR hi October ni 21, 2007 khan khatih laia chief secretary khan a titawp leh ta tho ni angin an sawi a. Hminghmerh awm lo mah se khatih laia chief secretary ka nih avangin hemi chungchangah hian sawi tur dik tak niin ka inhria. Tin, he thu hi thu hriat chian loh leh hriat kim loh vanga PRISM-in ACB-a FIR an thehluh tawh pawh dan palzuta titawp angin ka lang thei a ni,” a ti.

Haukhuma chuan, “Chief minister hlui hekna chu PRISM atanga dawn a ni ngei a. Hetiang hekna a lo kal takah chuan, tih dan pangngai angin ACB chuan chhui phalna sorkar-ah a dil hmasak a ngai a. Sorkarin phalna a pek hmain hemi chungchangah hian chief minister hlui chu action lak a nih lohna tur chhan sawi thei a nih chuan sawina hun pek a ngai a, hei hi dan hnuaiah chuan 'principles of natural justice' tia hriat a ni a, sorkar chuan lehlam lehlam thu a dawn hnu-ah ngaihdan (opinion) a siam tur a ni. He dan principle hi chief minister hlui chauh ni lo, khua leh tui (citizen) zawng zawngte dikna leh chanvo a ni. Hei vang hian hekna leh puhnate chu chief minister hlui pawh hriattir niin, thiamthu emaw sawifiah ngai nia a hriat te sawina hun ‘chance’ siamsak a ni,” tiin thil nihphung a sawi.

Zozam Weekly zawhna chhangin, “Pu Zoramthanga chhanna hmuh a nih hmain PRISM-in Gauhati High Court-ah PIL an file tih thu dawn a ni a, High Court chuan vawi thum vawi li vel a ngaihtuah hnuah PIL chu pawm tlakah ngaiin 10.10.2007 vel than a admit ta nia hriat a ni. Hetianga High Court berin a case a lo ‘take up’ tak avangin ACB pawh inquiry hna tan tura hriattir theih a ni ta lo a. 21.10.2007 khan he thu hi chawlhsan rih tura dah a lo ni ta a ni. Case ‘admit’ a nih rual hian High Court-in state sorkar chu investigation ti tur emaw, hma la ve tura hriattirna awm sela chuan chu chu zawm ngei ngei tur a ni. Hetiang hriattirna hi High Court atanga engmah dawn a nih loh avangin hma lo lak lawk theih a ni lo a ni,” tiin a sawi.

“Hetiang dinhmun hi danhremite chuan 'subjudice' an ti a, a awmzia chu court sang zawkin case a siam tawh chuan court hniam zawkin emaw office dangin emaw kha ‘case’ vek kha a khawih a thiang tawh lo tihna mai a ni e. High Court thupek ni si lovin ACB-in emaw lo chhui ta sela, court hmuhsitna emaw court zah lohna thubuai (contempt of court case) te pawh awrh theih a ni. He 'doctrine' avang hian, ‘court case’ awm tawhah chuan Dept Promotion Committee (DPC) leh Public Service Commission (PSC) te pawhin official-te promotion an recommend pawhin 'subject to final orders of the court' tih thu delhkilh an dah deuh zel thin a ni," a ti.

Haukhum chuan, “PRISM-in FIR an thehluh chungchanga action lak leh chhui tumna awm lo anga ngaih hi thu dik lo a ni a, sawi tawh ang khan, bul pawh tan a ni ngei a, amaherawhchu, ram dan kalphung avangin kalpui zel a rem rih lo mai a ni,” tiin Zozam Weekly a hrilh a ni.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment