Monday, October 5, 2009

Zirlai pawl te zirlaibu hal kha

Mizoram history leh Mizo hnam thil dik lo tak tak a inziak e tiin September ni 23 khan MZP Gen. Hqrs. chuan Class IX English, "Let's Enjoy English" tih an hal.


He zirlaibu Chapter 10-naah hian Mizo chanchin diklo taka tarlan a ni a, zirlaibu hi MBSE tihchhuah, phai lama chhuttir, phek 104-a chhah Rs 64 man a ni.

"Hetianga Mizoram leh hnam dik lo taka tarlan a nihna hi hnam ralna kawnga zirlaite kaihhruainaah ngaiin MZP chuan a halral ta a ni," MZP President chuan a ti bawk.

Zirlaibu hal hma hian MZP president C.Lalhmachhuana chuan MZP Pisapuiah thuthar lakhawmtute a kawm a; he Chapter hi paih nghal tur leh kumin exam lo awm turah pawh he Chapter atanga zawhna siam lo tura MBSE thuneitute an ngenna chu tihhlawhtlin a nih tur thu MBSE hruaituten an sawi tih thuthar lakhawmtute a hrilh a ni.

He zirlaibu-a thil dik lote hi a dik loh dan a nasa hle a, tihsual palh ai mahin a ziaktu hian a hre lo hrim hrim emaw tih theih khawp a ni. Entirnan - Mizoram ramri (boundary) hrang hrang sawiin Tripura-in khawchhak leh Myanmar-in chhim lam-ah a ri, tiin he lehkhabu-ah hian a inziak.

Mizo hnam hrang hrang sawiin, a tawp berah Chakma a dah a, tin, Lai leh Mara te pawh a ‘Pawi’ leh ‘Lakher’ tiin a inziak. Lai leh Mara te hian 'Pawi' leh 'Lakher' tih hi an duh lo.

‘Lushai-ho chuan Pawi ho run an hlauh avangin ‘lal (chief)’ an nei’ tiin a inziak a, khawi historian hnen atangin nge he zirlaibu ziaktu hian he thu hi a dawn ang? 'Lushai-ho chuan an lal Zahmuaka fapa parukte hmingchawiin hnam (clan) parukah an inthenhrang’ a ti bawk.

ILP tih tan kum pawh a ziak dik lo; 1872-ah a ti. Chu mai a ni lo, ILP hmang hian Zosap Missionary-te chu Mizoramah an lut a, chuvang chuan Mizote chu Kristian an ni ta tiin zirlaibu-ah chuan a inziak! ILP tan kum a dik lo phawt a, ILP hmangin Zosap Missionary-te Mizoramah an rawn lut hek lo.

Sap-hoin min awp tan kum pawh he zirlaibu hian a thlak hmiah mai a, 1872-ah British-in Mizote a awp tan niin a sawi.

He lehkhabu endiktu Academic Officer chungah MZP chuan action lak an phut a, mahse, he thu buatsaih lai thleng hi chuan action lak a la ni lo.

MZP te hian he zirlaibu siamthat lehna kawngah fimkhur taka thawktute kaihhruai tur leh chak taka hmala turin Mizoram sorkar an ngen a ni.

MBSE-in Class IX English Subject-a a thil tarlanah thil thalo tak, Mizo ram leh hnam tana himlo tak a awm tih a hriatin hemi chungchang hi ngun takin a chhuizui nghal a, he zirlaibu hi a hnuaia tarlan ang hian zir zui zel tlakah MZP chuan ngai lovin rawtna MBSE thuneitute a thlen nghal ta a ni.

Zirlaibu hi MZP Pisapui-ah halral a ni a, he hunah hian thuthar lakhawmtu thahnem tak an tel a ni.

************************

Ram leh hnam thil dik lo taka zirlaibua ziah MZP-in a thur chhuahte:

1. Mizoram ramri (boundary) hrang hrang sawiin Tripura-in khawchhak leh Myanmar-in chhim lam-ah a ri, tiin a sawi.

2. Zirlai pangngai, Reading tihah hian paragraph hmasa ber, tlar tawp ber-ah ‘Mizo tih awmzia chu tlangsanga cheng tihna a ni’ tiin a sawi.

3. Paragraph 3-naah chuan, Mizo hnam hrang hrang sawiin a tawp berah Chakma a dah a, tin, kan unau Lai leh Mara te pawh an hnam hming put duh tawh loh ‘Pawi’ leh ‘Lakher’ tiin a la ziak.

4. He paragraph-ah vek hian ‘Lushai ho chuan Pawi ho run an hlauh avangin ‘lal (chief)’ an nei’ tia ziak a ni.

5. He Paragraph-ah vek hian ‘Lushai-ho chuan an lal Zahmuaka fapa parukte hmingchawiin hnam (clan) parukah an inthen hrang’ tia ziak a ni.

6. Paragraph 6-na (p99) tlar hmasa khatnaah chuan ‘Lushai-ho chuan chhimlam Pawi ho nena an indo avangin British puihna an mamawh em em a, mahse British hovin an ram (territory) an tihbuai an hlauh avangin Syhlet, Cachar, Tripura leh Manipur te chu 1826 – 1844 inkar vel hian an rawk a, hei hi Bristish hovin chhangletin kum 1844-ah Capt. Blackwood-a chuan Mizo Hills a bei a’ tiin dik lo taka ziak a ni.

‘Hemi hma deuh hian Suakpuilala’n British-ho chu remna siam puiin a ruka phatsanin a beilet a, kum 1862-ah Syhlet biala khaw pathum a run a, kum 1869 leh 1871-ah Loharband, Moniarkhal leh Cachar te chu beih an ni leh a, Mizo-ho ri vela tharum thawhna tam lutuk avangin British sorkar chuan Expeditionary force a tir ta hial a, tichuan Mizoram chu kum 1872-ah la felin 1895 declaration angin Mizoram chu British India-ah dahfel a ni ta a ni’ tia ziak a ni.

7. Paragraph tawp lam (p100) ah chuan ‘British-ho chuan kum 1872-ah Inner-line system siamin foreign missionary chauh Mizoramah luh an phal a, hei vang hian Mizote chu an zavaiin Kristian-ah an inleh phah ta a ni’ a ti nghe nghe.

8. Paragraph 7-na (p100) ah chuan ‘Mizote chu hnamdang tlawhpawh lohva an inkharkhip rei lutuk avangin an handicraft te chu a thih mai a hlauhawm hle,' a ti. Kan handicraft te hi thih mai hlauhthawnawm tunah hian a ding em?

9. Paragraph 8-naah (p100) chuan Mizo puan chi hrang hrang a inziak a, chutah chuan ‘kawrchei’ a telh mauh mai.

10. Paragraph 9-naah (p100) chuan ‘Khuangchawi laiin pathian biakna lamin (ritualized dance) an lam thin a, heta lamte (dancers) hi vanrama kal beisei vanga lam’ angin a sawi mauh mai!

11. Paragraph 10-naah (p101) chuan Mizorama tourist attraction hrang hrang a sawinaah ‘Mualcheng khaw bulah Buddha thla/lem (Buddha’s image) awm leh chumi en tur tura tourist tam tak kum tin kal thin’ angin a sawi.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment