Monday, October 5, 2009

Rule of law leh Mizoram

¢ David M Thangliana

Sorkarin dan a zam ang thlapa thil kalpui hi ‘rule of law’ a tih mai theih ang a, mahse hei hian rule of law tum tak chu a zu phawkchhuak zo lo deuh mai thei. Dan palzutna awm lo, dan zahna leh dan lo anga chete hrem hi 'rule of law' chu a ni ber a, kum 10 kal ta chhung khan dan zahna hi mipui lamah a awm lo hle a, bandh tih te, mahni kutzala dan lo lekkawhte chu tih dan phung tur emaw kan ti hman hial niin a lang. Kan Rajya Sabha MP zahawm tak Pu Lalhmingliana chuan September ni 26, 2009 khan press mite kawmna a neihah “Bandh hi party leh pawl hrang hrangin kan lo buatsaih zeuh zeuh tawh thin a, kan inhriatthiamsakin kan inzah tawnsak tlang thin a,” tiin tawngkam a chhakchhuak a, hei hian kan MP te meuh pawhin dan lo anga chet hi thilsual nia an hriat lohzia a tilang chiang awm e.

Tunhma atang tawh khan Congress party-in sorkarna an siam chuan dan hi palzut sorkarin a phal ngai lo a. Sorkar hna ka thawh ve lai, 1980 chho vel pawh khan zirlaite chuan sorkar hnathawk pisa kai tur min dang thin a. Mahse sorkar chuan indan avanga pisa kai loh kha a phal loh bur avangin chawlh chak hle e ti loin min dangtute chu kan sutlang lui thin a, minister-te phei kha chu a sutlang hmasa an ni ziah thin a ni. Zirlaite thil ngiat leh phutte kha thil awm lo a ni lo a, mahse nunphung pangngai tikhaihlak zawnga mipui tan harsatna an siam kha dan kalha chetna a nih miau avangin sorkar chuan a tih tur a ti a ni mai a, sorkarin dan a kenkawh tlat avangin dan chu a tizahawm a, sorkar thlengin a tizahawm a ni.

Mizo National Front-in sorkar-na 1998 atanga an rawn chelh khan sorkar chu a awm a nem ta deuh nge, nunphung tikhaihlak zawnga chetna chu dan hmang taka dona a awm ta lo a, hemi avang hian a hman hmanin nawrh an huaihawt ta emaw tih turin kan nuar ta deuh sup sup mai a, sorkar hnathawk thleng thlengin an nuar ta hlawm a ni tih kan hre tlang vek awm e. Nawrh mai ni lovin thuneihna nei lote’n mahni-a thuneihna inpe chawpa chetna rapthlak tak tak te kan tawng chho ta hial a, khatih hunlai phei kha chuan mipui kha kan mangang hle a nih kha. Sorkar lah khan thuneihna inpek chawp kha khap a hnehin a fuihpawrh zawk emaw tih mai turin khatih hunlaia kan chief minister khan dan baka chette pawh a tul chang a awm thin thu a chhakchhuak mauh mai a nih kha. Khatiang taka sorkar tihnuam kan neih avang khan dan palzuta chetna hi mipui leh ram hruaitu thenkhatte chuan thil awm lo-ah kan ngai ta lo niin a lang.

Kan thil duh leh kan thil tum tihhlawhtlin nana dan kalh zawnga chet hi tih dan tur emaw kan ti ta hial mai hi a pawiin a vanduaithlak a. A pawina chhan chu dan zahpah lohna a piantir a, dan-in zahawmna a neih loh chuan khawtlang leh ram inrelbawlna nasa takin a khawlo thin a ni.

Kan Rajya Sabha MP-in tun kan sorkarin dan a ngaih pawimawhna chungchanga “dictator Saddam Hussein-a awpnaa awm ang mai” tluka tawngkam a chhuah hi chu a pawi hle mai. Sorkar hian dan lova chetna pakhat mah a la nei lo a, dan kenkawhna lamah mipui lamin harsatna kan siam zawk a, mipuiin dan kan bawhchhe zawk a ni. Dan bawhchhiatna hi inhriatthiampui emaw, inzahsakpui chi emaw a ni lo a, dan bawhchhiatna reng reng chu dan hmang bawka hmehmih chi zawk a ni. Chuti a nih loh chuan dan thuneihna leh lalna kan tidal ang a, dan chuan reilote-ah awmzia a nei lo mai dawn a ni.

Democracy hnuaia awm kan ni a kan zalen a ni kan ti pawh a ni mai thei. Mahse, democracy hnuaia zalenna hi eng nge tih kan chhut ngai em aw? Democracy chuan zalenna tam tak min pe teh meuh mai – sorkar sawisel theihna te, mimal chanvo humhalh theihna te, nunphung pangngaia nun theihna te leh thil dang tam tak zalenna kan nei a ni. Mahse, heng zalennate hi dan kalha hman theihna democracy hian min pe lo a, chu a hnehin dan kalha kan chet chuan dan hmanga hrem theihna democracy hnuaiah hian a awm zawk a ni. Zalen han tih hian kan ngai zau lu deuh pawh a ni mai thei a, duh duha khawsak emaw, chet theihna emaw democracy hnuaia zalenna hian min pe lo a. Dan hnuaia awm-a chu dan chu bawhchhe lo tura zalen kan ni. Highway danchahte hi National Highways Act 1956 bawhchhiatna a ni a, Constitution of India hnuaia Right to Life kan neih avanga tualthahna chu dan bawhchhiatna a nih ang bawkin highway dang chat emaw, tihim lotu emaw chu dan bawhchhetu a ni ve tho a ni.

Dan hi a lal dawn chuan dan ang taka rorelna kalpui a ngai a. Chu chu sorkar, dan kengkawhtute leh roreltute tih tur a ni a. A chhan chu eng pawh lo ni se, awm hliah hliah pawh lo nise dan kalha chetna hi tuma’n kan fak tur a ni lo. Kan fak emaw, kan tan emaw a nih chuan dan chu a lal lo tulh tulh ang a, a zahawmna pawh a bo tial tial ang. Chuvangin dan ang taka sorkar hmalakna reng reng chu opposition party kan ni emaw, khawtlang kan ni emaw, sawisel lo hram ila, dan pel emaw, dan kalh emaw a sorkar a chet chauhin kan sawiselin kan lungawilohna pawh dan in a phal chin chhungah kan lan tir tur a ni. Sap thufingin “Two wrongs cannot make a right” a tih angin dan bawhchhiatna pahnihin dan bawhchhiatna a siam dik ngai lo ang.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment