Wednesday, September 16, 2009

Thalaite Khawvel, Angry Young Men Generation?

CID (Crime Branch) te chhinchhiah dan chuan 2006 atanga 2008 thlengin Mizoramah mahni intihlum 139 an awm a, chu'ng zinga 60 chu kum 15 leh kum 29 inkar an ni. Kum 30 leh kum 44 inkar mi 54 an awm. Kum 3 chhunga mahni intihlum zingah thalai an tam hle tihna a ni.

CID (Crime Branch) te'n an chhinchhiah dan chuan kuminah hian Aizawl District bikah mahni intihlum 23 an awm tawh a, hetah hian Zozam Weekly-in a chhinchhiah zinga mi, hmeichhe pakhat a lang lo. Chuti a nih chuan mahni intihlum 24 an awm tawh tihna a ni thei ang. CID (Crime Branch) te hian record an buaipui mek a, Aizawl District bak mahni intihlum zat hi chiang faka sawi ngam a ni rih lo.

Kumina mahni intihlumte hi thalai deuh vek an ni; kum 50 mi pakhat a awm a, kum 47 mi leh kum 45 mi pakhat ve ve an awm bawk. Midang chu la naupang te te an ni; kum 16 mi 2 an awm a, a dang chu kum 20 leh 30 inkar an ni tlangpui.

Kumin August thla chhung khan Aizawlah inawkhlum 8 an awm a, thalai an ni hlawm. A then phei chu nula tia la chhiar tham chiah loh khawpa naupang te pawh an ni.

Hetia mahni intihlum an awm fo mai hian sawi a hlawh viau a, a invenna lam emaw, intanpui dan lamah emaw chuan hmalakna mumal a la awm lem lo niin a lang. A chhan chungchangah pawh research leh han zirchianna a awm lem lo.

Zozam Weekly-in college zirlaite zinga survey a neihah chuan questionaire chhangtu zinga mipa za zela 54 chuan thalai lungawi lo an nih thu an sawi a, 'kan ram leh khawtlang kalphung vangin ka lungawi lo' titu 55%, 'chhungkaw boruak vang zawk' titu 23% an awm. |halai lungawi lo an tam chuan mahni intihlum an tam ang tihna a ni thei em?

Thalai harsatna tawkte puitu pawl - CHAN (Community Health Action Network) programme co-ordinator Jimmy Laltlanmawia chuan, "|halai zingah hian beidawnna chu a awm. MNF-in sorkarna an chang a, an tlak tak chhan hi beidawn vang a tih theih ang. Sorkar inthlak hi beidawnna vang a ni a, sorkar tharah pawh beiseina an nei leh si lo. YMA ngaisang lo pawh an pung," tiin thalaite lungawi lohna chungchanga a ngaihdan a sawi.

An hnena tlulutte dinhmun sawiin, "YMA leh sorkar kalphunga lungawi lo chu an tam a, Kohhran laka lungawi lo pha lo khawpa Kohhran atanga hla an tam thung," a ti. n

"Tunlaiah stress te a nasa a, rilru lama harsatna tawk, rilru hah hi chu khawvel pum huapa chhut pawhin an tam. Kan ramah pawh an pung ang. Engpawhnise, kan hnena rawn tlulut leh kan buaipuite atanga chhut chuan Mizo thalaite hian nun hlutna an hre pha lo niin ka hria," a ti bawk.

Social Works lama mithiam PL Liandinga chuan, Mizo thalaite zingah rilru hah leh hetiang lama harsatna tawk an tam nia a rin thu a sawi a, “Stress sang lutuk te, rilru hah rimtawng te, administration chhia leh sorkar kalphungah te, khawvel an hman danah te an lungawi thei lo a ni,” a ti.

“Beidawnna a awm a, ram kalphung, job opportunity-ah leh thil dang dangah thalaite hi an beidawng a ni kan ti thei ang” a ti bawk.

Zozam Weekly-in college zirlaite zinga survey a neihah chuan 'Hna i dil hunah thuneitute duhsakna avangin hna hmu thei dawn ta la, i duh ang em?' tih chu mipa za zela 71 zetin ''duh ang' tiin an chhang a, hmeichhia za zela 63 laiin 'duh ang' tiin an chhang bawk.

“Zirlai tam takte rilru-ah hian 'zir vak vak mah ila sawipuitu leh tihpuitu ka neih si loh chuan ka tling chuang lo ang' tih rilru hi a lian lutuk a, hetia kan rin phak bak ai hian a lian a ni. Hei hi thil tha lo tak mai a ni a, ram inrelbawlna dik lo hrinchhuah a ni. Kan thalaite'n hetiang ngaihdan hi an neih chuan kan ram chu a chhe viau tihna a ni mai,” PL-a chuan a ti.

Harsatna tawk thalaite enkawltu NGO pakhat, SHALOM-a an project director Darthakunga chuan an enkawl thalaite chu "beidawng tak tak an ni deuh vek" tiin Zozam Weekly a hrilh.

"Kan thalaite hi mahni tal talin an tal a, kaihruaitu an nei lo. Tunlai khawvelah thil reng reng a awlai lo a, zirna leh kawng engkimah inelna a nasa bawk si. He'ng avang hian stress leh depression a lo awm a, chu chu kan ramah hian kan hmachhawn thiam lo khawp mai," tia sawiin, "Tunlaia kan thalaite tibuaitu pakhat chu 'unemployment problem' hi a ni. Thuneitute'n an duhsak zawngte thun an ching niin thalaite hian an hria a, hna an dil chang pawhin 'an duhsak zawng an la daih tawh ang' tia ring chunga dil thin an tam. Hei hian thalaite a tibuai a, rin an neih loh phah bawk," a ti.

"Counselling lamah tanlak a ngai. |halaite'n harsatna an tawh hian councellor an mamawh a ni. Spiritual councellor chu kan ngah a, chutiang ni lo, khawvel thila harsatna an tawh laia puitu tur, professional councellor kan mamawh. SHALOM-ina kan enkawlte pawh hi an harsatna sawina tur hre lo, nu leh pa te hnenah pawha an harsatna sawi ngam lo an ni fur," a ti bawk.

CHAN programme co-ordinator Jimmy Laltlanmawia chuan Mizo thalaite harsatna chu corruption hrinchhuah nia a hriat thu sawiin, "Mi corrupt an hmuhin a tibeidawng thei a, tin, nu leh pa te eiruk sa chena nuamsa taka tal an awm. |halai tam tak hian mahni thawhchhuah hlutna an hre lo," a ti.

Thil kalphung a dik chuan Mizo thalaite hi an taima tiin a sawi a, "Chhipphir-ah pawh kan kal a, sawhthing rate that lai a ni a, sawhthing a hlawk tih an hriat chuan an khaw nula leh tlangval khan an thawk peih. Taima takin sawhthing an buaipui mai. Chutiang chu khaw tinah hian thleng se thalaite harsatna hi a ziaawm thei ang," a ti.

"Hetia han ngaihtuah mai hian kan thalaite hian 'engati vei nge?' tih rilru an pu nasain ka hria. Midang nuamsa zawk an hmu a, an ngaihsan bik loh tak te an lo ni a. Rin an nei tlem si, chu chuan a tilungawi lo thin ang. Khawngsira mi motor dah mai mai lo tihchhiat te hi 'engati vei nge?' tih rilru atanga chhuak a ni thei ang," a ti bawk.

Psychologist pakhat, sorkar hnathawk a nih avanga a hming tarlan duh lo chuan Mizo thalaite zingah lungawi lo an tam a tih thu leh thalaite dinhmun chu siamthat ngai a tih thu Zozam Weekly a hrilh.

"Chanchinbu en ila, thalaite sms chu thinrim leh lungawi lohna inhrikthlakna deuh vek ni maiin a lang a, an ngaihsan lohte an ngaihsan lohzia te, an hmuhsit zawng leh an huat deuhte thlengin an sawi a, thil kalphunga an lungawi lohna hi an hrithla bawrh bawrh mai ni berin a lang," a ti.

"Thalaite hian harsatna an tawk a, sorkar chungah rinna an nghat lo a, tlawmngai pawl leh Kohhran ring lo an pung tial tial bawk a, hei hi thil hlauhawm deuh mai a ni. Chutah ni tin eizawnna a lo harsa a, tin, zirna leh thil reng rengah 'competition' a sang a, chu'ng thilte chuan stress a siam a, rilru hah leh thin tawt ut ut an tamin ka hria. An rilru hahna leh an lungawi lohna hi a dik leh dik loh chu thuhran ni rawh se, an lungawi lo kha a pawi ta hrim hrim a, chu chu an thiam dan dangin an 'express' ta thin a ni," a ti bawk.

"Mahni intihhlumna lakah pawh hian a inven theih a, mahse, a inveng tur leh a inkaihruai tur zawnga hmalakna mumal a awm lo tiin a sawi theih ang. Mi an beidawng a, an lungawi lo a, chu chu kan thlirliam pawh a la ni pha lo, chutiang chuan an awm tih pawh kan hre pha lo zawk niin a lang. Tun ang renga kan thalaite hi an awm a nih chuan thil tha lo a thleng ang tih a hlauhawm a, chutiang a thlen loh nan chuan hmalak a ngai a ni," a ti.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment