Monday, September 21, 2009

Radio khawvel

¢ Lalhruaitluanga Chawngte

Kan thian pakhat, journalism lama degree nei kan neih tlem te te zinga mi chuan khawvel hian communication system lama a kalsan hnu radio a thlang leh thuai dawn niin tiang hian a sawi:

"Tsunami a thawh dawn khan hriat lawk ni ta se, kha chhiatna tuartute kha 'warning' pek dan awlsam ber tur chu radio a ni. Kha'ng mi rethei tak takte khan TV an nei thei hlawm lo ang a, chanchinbu an subcribe vek hek lo ang. Telephone ni se, a buaithlak lutuk. Mi tam zawkin khawvel dang nena inbiakpawhna an neih theih chu radio a ni a, radio-ah puan ni ta se a tam zawk kha chu an inralring thei ang," tiin.

Ani ngaihdanah chuan radio chu a man a tlawm a, a leklam leh a enkawl a awlsam bawk. Africa khawmualpuia hnam mawl ber ber, thlalera chengte tan pawh khawvel dang nena inthlunzawm theihna remchang a ni. Chutiang bawkin tuipui hual vel thliarkara chengte tan pawh khawvel dang nena inthlunzawm theihna remchang a ni. An kalna apiangah a kensawn theih.

Khawvel leh a chhunga chengte hi kan vir vel a, vir vir ta na na na chu, a bul lama virlet leh hun kan nei niin mithiamte chuan an sawi. Chu chu 'history repeats itself' tiin tawi fel takin an sawi thin. Mihringte pawhin hma kan sawn duai duai chung hian bu kan let leh thin nia ngaih a ni. Chu chu radio khawvel vir vel dan pawh niin mi tam tak chuan an ngai nghe nghe.

"Hei hi All India Radio, Aizawl a ni" tih tawngkam kha tun hma kum 20 bawr liam ta thleng kha chuan tuk tin zan tina Zofate awitu a ni thin. All India Radio, Aizawl avangin mi tam takin hriat an hlawh a, mi tam takin chanchinthar an hre thei bawk.

Kan mihrang kal ta Pahlira Sena Chawngthu te ngei pawh kha radio atanga hriat hlawh a ni ti ila kan sawi sual tampui awm lo e. Radio nei hmasate'n thenawmte an mikhual a, Mizo programme tawp rual rualin tlangval fiamthu thiamte'n "A puangtu Pahlira Chawngthua Sen" an han ti zui nghal thin a nih kha! Khang kha hmanlai a lo chang ta der mai.

All India Radio, Aizawl pian hma pawhin kan mi hmasate chuan radio hi an lo chhawr tangkai tawh a, JF-a te ang rual phei chuan sap tawng zir nan tak an lo hmang tawh thin.

TV a lo lut a, a nei hmasate'n mi chi tin chi tang an thleng a, naupang harhvang deuhte'n 'antena' an her lauh lauh thin a nih kha. 'Antena era' a ral a, cable TV a lo lut a, 'Naik' emaw kan tih te kha 'Naikhy' a lo ni a, cricket ngaisang lo hnam khan India chak lawmin halpuah kan hal ta dur dur fo mai. A kal zel a, keimahni pualin darkar 24 chhung tehmeuh TV programme te kan nei ta hial. 'Radio-in kan khawtlang nun a khawih dan' tih thupuite chu history a chang a, demand channel that leh that loh tih vel chu tualchhung chanchinbu tialtu a lo ni ta. Mahse, hetih chhung hian radio chuan ngawi rengin a lo nghak a.

Radio kan tlansan chhung khan khawvel ram dang pawhin an tlansan ve tho. Mahse, ngawi rengin a lo nghak ngar ngar.

Vai rama i zin chuan mi pawimawh hmel fu fute'n khawlaiah radio te tak te te an hum fur tih i hmu ang. A aia hle lehzualah pawh chu chu a ni tho. Office kawnga chanchinthar ngaihthlak te, bazar paha radio-a mithiamte'n thupui an khelho lai ngaihthlak te hi mite hun hman dan a ni ta reng mai. Mobile phone handset siamtute'n radio ngaihthlak theih chu inel nan an hmang a, technology lama hmasawnna hrinchhuah, MP3 siamtute pawhin hei tho hi a ni inelnana an hman ni. Ngawi renga lo nghaktu kha.

Khawiah pawh kalin khawi hmunah pawh tal vel ila, khawvel dang nena inbiakpawh theih kan mamawh. Chumi atana hmanraw tangkai chu sawi tur a awm nual ang. Telephone hmang tein tuipui rala mi daihte pawh kan be thei a, mobile phone phei chu kan thlen chin apianga thleng ve thei ti tih a ni. Chanchinbu hmangin chanchin kan inhre pawh thei; India-in zalenna a sual dawn pawh khan chhim leh hmara mithiamte'n ngaihdan an inhrilh tawnna hmanrua ber pakhat a nih kha. Khawvel lehlama mite inkhel lai, an inkhelh lai la laa TV hmanga kan lo thlir thei te hi a hlu teh e. Daily Telegraph chhuah rual ruala internet hmanga kan lo chhiar ve zet zet mai te pawh hi thil ropui a ni. Mahse, heng zawng zawng aia awlsam, zangkhai leh hautak lo hi thil pakhat a awm; ngawi renga lo nghaktu kha.

Tunlai khawvel ziarang pakhat chu 'hmanhmawh' hi a ni awm e. Kan buai emaw, buai lo emaw, kan indaih emaw, indaih lo emaw, mi reng reng hi kan hmanhmawh em em vek mai. Pathianni zana inkhawm thalaite hi 'naktukah exam ka nei a, ban veleh ka zir leh ang' ti te, ka meng rei zawn tawh sia zanin chu mut thuai thuai ka va chak e' ti te, 'dar chuti zata kan ban chuan second half' atangin kan la en hman ang' ti te an ni fur ang tih a rinawm. Eizawnna te a lo harsa a, hun a hlu zual a, tih tur a lo tam a, hun a hlu zual a, zir ngai a pung a, hun a hlu zual a, chu boruak chu khawvelah hian kum zabi 20-na atang khan a nasa niin mithiamte chuan an sawi thin. Taima leh taima lote pawh kan vaiin kan hmanhmawh ta a ni awm e.

Chu chu thawnthu tawi (short story) lar lehzualna chhan pawh niin literature zirmite chuan an sawi leh ta zel. Tun hma angin mite'n thawnthu sei pui pui an chhiar hman ta mang lo a, a tawi apiang thlang an pung ni tur a ni, novelist hlawhtling nih te pawh a har ta deuh a, thawnthu bu chhah pui mai hlawhtlinpui tur chuan mi bik nih a ngai lehzual ta nia hria an tam mai.

Chutiang khawvelah chuan ngawi renga lo nghaktu kha lar lo zia a ni hlei nem, mite chuan football te hi an ngaithla tawh asin! Minute 90 zet mai thuthmun ngaia thu hman lo an pung a, chutiang mite tan chuan radio-a live commentary ngaihthlak chu wills man neih loh laia goldflake anga hlu a nih em loh pawhin willsflake ang vel tal zawng a ni ngei ang.

Kalna apianga kensawn theih, senso hautak si lo, zangkhai si, tlo ve tho bawk si, khawvel dang nena min thlun zawm tlattu a awm tih an hria a ni ang, mihring fapate hian radio an uar leh tawh riau. Kalna apianga kensawn theih ve tho, zangkhai tho bawk si mobile phone te chu, tihah chuan senso te a lo sang a, chu lo rengah pawh, tih tak takah te chuan mobile phone-ah te chuan mi pahnih bak kan leng hlei nem. Radio erawh a ruala mi engemaw zat min thlunzawm thup theitu asin!

Chutiang chu a nih avangin ngawi renga lo nghaktu hi a hlu leh tial tial a, kan zingah aiin mi zingah a hlu lehzual mek niin a lang.

Mihringte hian bu kan let thin. Eng hi nge thil tha ber kan hre lo, mahse, bu erawh kan let thin.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment