Monday, August 24, 2009

Zozam Zun Zamah Zofate

¢ Mafaa Hauhnar

Kum nga awrh chauhva upa Zozam kar tin chhuak chanchinbu hian chanchin sawi tur a nei reng em? Nausen thi saa piang vuinaa mitthi chanchin tlangpui sawi tum ang maiin a huphurhawm thei mai ang em? Zozam chhuah tirh lam kum 2 kum 3 chhung kha chu ka lo ralkhat sap zaithiam hriat ve riai ruai chauh a. Tlangval, pianphung lama fere ve tak, thinlung lama lian halh lawi si, rilru lamah pawh ril ru ve tak, kel-pa ang maia khabe hmul zuah ngoh, "kingsized" ipte aka kal hnak hnak thin Lalhruaitluanga Chawngte-ina a han enkawl tak hnuah hian hmaihthelh nei mang lovin ka han chhiar ve ta a. Zozam chuan chanchin sawi tur chu a lo nei teh meuh mai tih hi phat rual a awm ta lo e.

OPD building bo chungchang a ni emaw eng pawh ni se Zoram khawvel dengchhuak phak thu an vawrh chhuak zauh zauh reng a. Zoram titi siamtu, inhnialna chawkchhuaktu, mipui min finchhuahtu, dikna laltiang leka mi pamhamte hnunga tum zawt zawttu an ni a, chanchin sawi sen loh an nei a ni. Kan rama chanchinbu tam zawk hi chuan sorkar atanga 'advertisement" leh therhlo dang thlahlelin sorkarin khuan dan tur a zirtir ang apiangin an khuang chuah chuah vek ringawt mai ni te hian ka hria a. An thupuiah pawh, thupui tumtlang pui pui, zawhna chhinchhiahnaa (?) an khar leh tut lawi si te hi a awm bak chek chuk reng a (Entirna han phuah fiam ta mai mai ila: "CM-in a nupui a vaw tlan?" tih ang chi). Chanchinbu thupuia zawhna chhinchhiahna (?) a tam poh leh a enkawltute pawh an chian bik lohzia a tichiang ting mai a ni.

Zozam erawh hi chuan sorkar thau sawh tur awmte chu thlahlel lo ngamin dik nia an hriat chu huaisen takin an auchhuahpui thin niin ka hria. Hei vang hi ni maw, ka hmuh theih chinah sorkar advertisement an tihchhuah vawi khat pawh ka la hre lo. India rama kar tin chhuak chanchinbu-a chhiar nuam ka tih ber Outlook editor Vinod Mehta chuan a lehkhabu "Mr. Editor, How Close Are You to the PM" tih-ah chuan sorkar hotute leh chanchinbumite an inhnimhnai loh hi ram tan chuan a tha ber a ni, tih lam hawiin thu a lo keuh tawh a. A dikzia hmu chiang telh telhin ka inhria. Minister programme apiang tawiawm thei chanchinbumi ka lo hmu fo tawh thin a. Heng an uite bukho (sycophants/ass-kissers) hian thu tihtlak tak an chhuah ka hre ngai lo. An thu-in beng a verh lo a, hrawk a fah hek lo.

Zofate nun kalchawi hrang hranga Zozam sulhnu sawi ka tum lo a. Tum pawh ni ila kan hun leh hmun neihin a daih lo ang. Chuvangin, literature lama an "contribution" tlem azawng kan thai pawr pawr hman chauh dawn a ni. "Journalism" hi "literature" huang pakhat a ni ve em? Journalism hi literature fa-swn em ni zawk? Khawvel hmun dang chu sawi loh Mizorama kan chanchinbumi hmasa JF Laldailova te, KC Lalvunga (Zikpuii Pa) te, A.Thanglura te leh mi dang dang han ngaihtuah chuan journalism hian Mizo literature-ah hum pawimawh tak a luah ve a ni tih chu phat rual a ni lo ang. Matthew Arnold-a'na, "Journalism is literature in a hurry," an tih kha a dik phian awm e.

Khushwant Singh-a heti em ema columnist lawm leh chhiar hlawh a nihna chhan te hi dai leh tawn hriat a ngah vang a nih piah lamah a thuziah dan hmang hi a ni awm e. Thuziakmi leh chanchinbumi ni kawp a nih avang hian literature leh journalism danglamna hi a ki-ah a man fuh a. Cyrill Connolly chuan, "Literature chu chhiar nawn leh tura thuziah a ni a. Journalism chu vawi khat chhiara man nghal theih tur chi hi a ni," a lo ti a. Khushwant Singh-a kutchhuakah hian journalism leh literature chu mawi taka lehburhin a kal thiantir rial rial a, chu chuan hlawhtlinna tlngah a chuantir ta a ni. Hindustan Times-a editor nihna Khushwant Singh-a hnen atanga rochuntu MC Menon te kha "all rounder" kan tih tur ang chia zakhaw rawih a ni a, report ziah tih angreng te pawh a thiam narawh e; amaherawh chu, editor nihnaah chuan a hlawhchham ve hulhual lawi si a ni.

Keini ang duang, politics lama tui tehchiam lo, sports tih lahin chhiar chu sawi loh a en pawh en tha peih tawh lo, kan tualchher zaithiam larho sam tan thu te, an scooty thar neih te, thianghlimna zungbun an bun chungchangte ngaihnawm ti ve em em lo tan chuan Mizo tawng chanchinbu-ah hian chhiar tur a vang em em thin a. Chanchinbu phek 30 dawna chhah te hi minute hnih-khat lekah ka "chhiar zo" zung zung mai thin a, inhnangfakna a vang thin. Amah Khushwant Singh vekina India ram buaithlakna ber pakhat chu kan chanchinbumite lehkhabu chhiar zau lo lutuk hi a ni, tih thu a lo sawi kha kan Mizoram chanchinbumite chungchangah hlei hlei hian a dikin ka hria.

Tunah chanchinbumi naupang te te, lehkhathiam tak tak leh vengva tak tak kan nei fur tawh chung pawh hian heng mite hian lehkhabu an chhiarzau tehchhiam lo tih hi khaw lian thlawhhma ang maiin a chiang a. An thu duh zawng internet atangin an hnukthla tawp tawp a, Zotawngin an let mai ni te hian a lang thin. Kan chanchinbu enkawltu tam zawkte hi chuan literature lam an hriat zawng zawng hi ziak chhuak ta se nawh-alh bawmah an ziak zo thei mai ang a, tih tur hi a ni a. Hetia Zozam-ina literature lama pawha a ngaihna hre tak tak phak editor an nei hi an vannei a; chu an vanneihna lo nihlawhpuitute chu Zofate hi kan ni.

Lehkhabu chhuak thar leh sawi hlawh deuh thlirna "Book review" changkang tak a kht mawi twkin hmuh tur a awm zauh zauh va. Zozm-a book review te hi a standard a hniam lo thin tlangpuiin ka hria. A nawi deuh tum te chu awm ve leh khauh bawk thin mah se a zavaia han hmer khawm chuan a zahpuiawm loh a ni.

"Ziakmite Huang" tih column tha tak mai an rawn vawrhchhuak bawk a. Hengah hian kan hranghlui bakah thangtharte, an kutchhuak a ziaktute ngeiin an sawi zauna leh chhiartuten hriat an chak an zawh phak si loh thu ngaihnawm tak tak min hlui thin a. Kan hranghlui J.Malsawma (Thanpuii Pa) te leh Lalhmingliana Saiawi atanga thangthar C.Lalnunchanga te thlengin Mizoram kilkhwr ber bera mite thlengin kan lo belhbul ve theih phah a, ziakmite khawvelah thla lovin kan len vel theih phah a ni. He "Ziakmite Huang" hawn nana a kawm hmasak bera ka tang te kha a lo hlu danglam hle hian ka han hre leh hnuhnawh a ni. He huang hi chhawm zel mi a ni.

Zozam chhuak apiang tihlu danglam leh em emtu chu thawnthu tawi phek hnih-khat leka sei, ngaituahna lairil fan ngaih thei, editor phuah emaw a lehlin emaw hmuh tur a awm ziah hi a ni. A kawm hnung chhung lama "Chanchin Maksak" huang pawh hi ka hlut khawp mai. A bik takin thu leh hla lama mi lianho (literary giants) chanchin biru a rawn phawrh thin hi ngaihnawm ka ti a. Pawi ta ber erawh chu "a thu tum" letling lova, "a thu-a ngau ngau" an letling thin a ni. Hei hian a hlimawmna leh a nuihzatthlakna lai a zahve deuhthaw-in a sat thla thin a ni.

Eng pawh, khaw pawh ni se, kum nga dang lo kal leh turah hian Zozam hian a ze tha laite paih si lovin hmasawn zel se ka va ti em! Tichuan, tuna Zofate min mantu Zozam zunzam hian kian ni a nei ngai lo ang.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment