Monday, July 13, 2009

Mizoramah generation gap

¢ David M Thangliana

Kar hmasa Zozam Weekly (Vol V Issue No. 42 July 1-7, 2009) chhuaka an cover story, “College-ah hringnun” tih khan ngaihtuahna nasa taka ka lo hman tawhna, khawvel thang zelin Mizo society a nghawng avanga ‘generation gap’ nasa tak awm mek leh insiamrem zel a tulzia a rawn chawk tho thar leh a, ka computer chu ka han bel leh ta chawt mai a ni.

Nikum October thla khan “24x7 nunphungin min chim tan” tih article ka ziak a. He article-ah hian Mizo society leh sakhua thlengin, hun inher danglam zel kan hriatthiam loh chuan harsatna lianpuiin min hmuak reng a ni tih lampangin hun inher danglam mila kan inher ve zel a tulzia ka sawi a. He ka article thualna ni pah fawmin kan thangthar, “GenNext” an tih, “Post-modern generation” an tih bawk leh rual u leh nu leh pa inkara awl (gap) zau tak awm thei leh awm mek hriat a tul hle nia ka rilru-a he magazine cover story-in min rawn tur chhuah avangin ‘generation gap’ chungchang hi tlem azawng ka han thailang dawn a ni.

Generation gap hi tunhnaia thil rawn awm thar a ni lo a. Naupang an rawn puitlin chhoh zela chhuan (generation) thar an awm apiangin chhuan lui leh chhuan thar inkarah hian awl a awm thin a, khawvela khawtlang (society) a awm tan tirh atanga he awl hi awm tawh a ni. Chutihlai erawh chuan tunhmate kha chuan he awl hi a zau lutuk lem lo a, nu leh pa leh an fate inkarah inhriatthiampuina lamah he awl avanga harsatnate chu awm ve thin bawk mah se a awla kha a zau lutuk miau loh avangin harsatna awm thin pawh a lian lutuk lem lo a ni. Tunlaiah thung chuan hriatna lama hmasawnna hi a zuana a zuan tak tak avangin he generation gap hi a zau sawt hle a, nu leh pa khawvel chinchang hre vaklo tan phei chuan an fate awm dan chu hriatthiampui har tak a ni tawh a ni.

Mizorama computer kan hmelhriatna hi a la rei lo hle a, keini a hmang tangkai ber, chanchinbu lama thawkte pawh hian kan hmelhriat tak takna chu kum 10/15 lo liam a la ni lo a, mahse, chuti chung chuan journalist-ho zingah pawh hian mi inzirmi fe ni lo tan chuan computer lama thiamna sang zel hi kan umpha mang lo a ni. Kan thiante zinga thenkhat phei chuan an kum te alo upat deuh tawh vang te pawh a ni mahna, computer hi khawih pawh khawih chhin an tum lo law law a, kutin an la ziak ngat ngat a ni. Chutiang khawpa mahni eizawn nana pawimawh ni si, thiam thei tawh lo kan awm a nih chuan mahni eizawnna pawh ni lo, an tan thiam tangkaina awm miah lo nu leh pa leh rual u te chuan tunlai khawvel hi an khawvel hriat thin nen a inang lo hle ang tih chu a hriat sa reng mai a, computer te pawh hi generation gap siamtu pakhat an lo ni ve a ni.

Generation gap hi thil pakhat mai a ni lo a, thil hrang hranga inthlauhna a ni a. Hriatna lama inthlauhna mai bakah thiamna lam leh ngaihtuahna (way of thinking) thleng hian a tel a. Hriatna leh thiamna lama inthlauhna nu leh pa leh an fate inkara awm hi chu siamthat emaw hriatthiamna neihpui emaw a harsa lem lo. Ngaihtuahna lama ngaihtuah dan leh thil en dan inmil thei lo erawh chu hriatthiam harsa tak a ni, nu leh pa te’n ngaihdan kan lo neih thin kan tu leh fate’n min tawmpui lohva khawvel thang zel anga ngaihdan leh ngaihtuahna kawng hran an nei hi chuan rilru pawh a hliam thei hial a ni. Hriatthiamna zau tak neilo leh inzir peih lem lo nu leh pa, pi leh pute tan chuan tunlai khawvel awm dan hi “A mak mange” tih mai loh chu sawi tur an van viau reng a ni.

Zozam Weekly cover story-a an rawn ziah pakhat min ti lawm em em tu chu “Tunhma angin zirlaite pawh classroom-ah an ngawi thuap tawh bik lo” tih kha a ni. Khami ringawtah pawh khan tunhma hun leh tunlai hun a inan tawh lohzia a tilang a. Hmanlai kha chuan zirtirtu sawi kha a dik vek mai a, zirlaite’n hnial enah kan en lo. An sawi kan ngaithla a, ngaihdan emaw, hriat dan kan neih ve te chu sawi ve tur ni pawhin kan inhre lo a, zirtirtute lahin sawi ve tur pawhin min phut hek lo. Hetia mahni ngaihdan an sawi chhuak ve ngam ta hi thil lawmawm tawpkhawk a ni a, miril (intellectual) kan ngah chho tawlh tawlh dawn tihna a ni. Hetiang tihdan phung danglam chho leh mahni-a thil tih ve nachang (initiative) kan thangtharte’n an nei hi technical takin generation gap ni chiah lo mah se ziah lan a tul a, a chhan pawh hetiang hian nasa takin kan khawtlang nun a sawi danglam thei a ni.

Ka article “24x7 nunphungin min chim tan” tihah khan ka sawi tawh nain han sawi nawn leh ila; 'Tlawmngaihna' tia kan hlut em em te pawh hi kan pi pu nun leh kan tunlai nun a inan tawh loh em avangin a dal angin a lang thei a. Mahse, tlawmngaihna dal anga kan hmuh pawh hi tunhmaa kan tih thin tunhnua kan tih hleih tawh loh vang te pawh hi a ni. Entirnan mitthi lumen chu tlawmngaihna avangin loh theih loh, tih makmawhah tunhma chuan kan ngai thin. Mahse tunlai khawvelah chuan inelna sang tak karah kan thalaite chu zirlai an lo ni deuh vek tawh a, nakina eizawnna lama an hlawhtlinna tur an zirlai ngaihsak lo a mitthi ina tlaivar tura kan phut tlat a nih chuan kan khawtlang hian hmasawnna lam aiin thuanawmpna lam a pan zawk dawn tih chu a chiang hle a ni. |halai tam tak hi an tlawmngaih loh vang ni lovin an zirlai lama hma an ngaih avangin mitthi awm apiangin an tlaivar hman lo a ni. Hengte hi kan hriatthiam zel a ngai awm e. Chutiang zel chuan exam laite alo nih chuan khawhar ina kal te hi a harsa em em a, mahse khawtlangin a phut tlat avangin zirlai thenkhat te hi chuan khawhar ina kal lo nih an hreh avangin an examnaah pawh an tih chhiat phah fo in a rinawm a ni.

Kan pipute hunlai kha chuan Mizo tlawmngaihna kan tihte kha hman a awl em em a, eizawnna a inang thum a, lehkha zirin a tibuai lo. Lehkha zirna chang kan hriat hnu pawh khan tun anga inelna hi ala awm lo a, mitthi lumen leh khawhar lenpui/riahpuite hi thil harsa a ni lo. Tunlaiah chuan sawi tawh angin lehkha zir hi thalaite tan chuan hnapui ber a ni lo thei tawh lo a, priority-ah a dah loh theih loh a ni. Chutiang zelin kan hna te pawh a inang lo zung tawh a, thenkhat chu zan lama hnathawk chi (nurse/doctor/journalist) te an lo awm a, thenkhat chu sorkar hna ni lo, ngaihzam mai theih loh private-a thawkte an awm a, nunphung a inthlak danglam nasat tawh em avangin pipu hunlaia kan hun hman dan kha tunlaiah chuan a theih tawh ngang lo a ni tihte hi kan hriatchhuah a tul hle a ni.

Lehkha kan thiam chho zel a, hemi avang hian mi sawi apiang pawm mai loin zawhna zawhte pawh kan ching chho ve ta a. Hemi avang hian Pathian thu-ah pawh kan thil sawite fimkhur a ngai hle bawk ang. Evangelist-te’n “An ti” tia engemaw an thusawi nemngheh nan emaw, puitu atana emaw an sawi ngawt thin te pawh hi kan “amen” dual tawh lo. “Research beihna atanga hmuhchhuah a ni em?”, “Tu sawi nge, khawiah nge a inziah?” tih thlengin kan zawt tawh a, chuvangin Pathian thu kan sawi pawhin kan fimkhur hle a ngai tawh a ni. Chutiang bawk chuan Sap tawng thiam tak tak kan tam tawh avangin Bible pawh hi kan en dan a dang tawh a, Mizotawnga lehlin hi a Sap tawngin/Greek tawngin/Hebrai tawngin engtinnge a inziah tihte kan finfiah peih tawh avangin Kohhran hruaitute pawh an fimkhur a ngai hle a, tawngkam thiam leh hnialkhan hriat ringawt hi a tawk tawh lo a ni.

Generation gap chungchangah khan han lut leh ta ila. Kan inchhiara kan inzir zel peih lo a nih chuan kan tu leh fate hian thil an hre zawk daih tawh tih kan hriat a ngai a. Ngaihdan mawlmang tak kan lo neih thin ang te barluih tlat kan tum a nih chuan kan thu awi a hnekin min nuihzat mai dawn a ni. Khawvela thiamna sang zel avangin dik nia kan lo hriat thin te pawh a dik lo tih hmuhchhuah te pawh tam tak a awm tawh a, chu'ng te chu lo la hre lo a dik anga kan la zirtir tlat chuan mi a-ah miin min hmu thei a ni. Hei, tunlai-ah zu chungchangah Mizoramah chuan inhnialna lian tak a awm mek a. MLTP Act chungchang a ni e pawh ti ila kan keuhthlukna zel zawk chu zu hi sual a nih leh nih lohah a ni. Hemi chungchang hian khel a hlawh em emna chhan pakhat pawh tunhmaa “Sual a ni e” an tih awi duh mai lo an lo awm tak vang a ni. He'ngho hian Bible te an han bihchiang a, “Zu hi sual a ni” tihna an hmuh loh avangin Kohhranin a zirtirna mawlmang tak chu an rawn hnial ta fak fak a ni ber a, Kohhran pawh a tal buai chu a ni deuh ta der mai.

Generation gap zau tak awm mek hi kan tihzim a ngai a. Chumi tur chuan tunlai khawvel awm dan leh kalphung hi nu leh pa, pi leh pute’n kan hriat a ngai a. Hmanlai huna kan chen renga hmanlai anga khawsak reng kan tum chuan kan tu leh fate awm dan hi kan hrethiam lo tulh tulh ang a, kan khawvelah an leng lo ang a, an khawvelah kan leng bik hek lo ang. Chutiang boruakah chuan chhungkaw tha, khawtlang tha leh Kohhran tha a awm thei lo a. |hangthar tan “back to the past” a tih theih tak tak loh avangin nu leh pa, pi leh pute zawk hi kan in-adjust chhoh zel hi thil kalhmang ni zawkin a lang.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment