Monday, July 27, 2009

Himalaya tlang chhip hnehna

¢ Vanlalremruata Tonson

'Khawvela tlang sang ber chu Mt Everest a ni' tia Himalaya tlang ropui tak chhip zum pakhat a nih thu a zir thin lai te chuan chu tlang chhip sang lai thlen tumin a thawkchhuak ang tih Capt Dr Samuel Lalrintluanga chuan a suangtuah pha bik kher lo ang. Chu tlang chhipa lawnchhuah tumte zingah a tel mai a ni lo, chu tlang chhip han thlengte hotu ber 'climbing leader' a ni.


Mahse, tlang chhip, mahni nunna thap leh sum maktaduai tel senga mite'n thlen an tum thin Mt Everest-ah chuan Buddha lim leh hnehna thinlung chauh lo chu tlang chhipah chuan han hmuh leh chhar tur a awm lo.

India chuan kum tam tak chhung khawvel mihringte'n tlawhpawh theih lohva an ngaih thin tlawhpawh vetu nih a chak a, sum tam tak sengin chu tlang chhipa lawn turin mi a tir thin. Chutianga tirh tur mi an zawng a, chak tak tak an tam mai, mahse, an duh pakhat chu Capt Dr Samuel Lalrintluanga chu a ni.

Army Medical Corps (AMC) a ni a, 2006 October thla khan chu sipai pawl pakhat chu a zawm ve a ni. Training an nei a, a titha ber pawl a ni. Test leh exam hrang hrangah a titha ber pawl a ni a, training-ho that leh that loh enchhinna pawimawh ber pakhat Better Procedure and Efficiency Test (BPET) an tiha 'excellent' hmu mi pahnih zinga pakhat chu Samuel-a chu a ni. A thianpa chu a hnathawhna hmun tur chiang tawh (posting fel tawh) a ni.

Mt Everest tlang lawn tur Nehru Institute of Mountaineering team chuan doctor thiam leh tlang sang tak lawn tlak, hrisel an mamawh a. Training-na hmunah chuan an sawm thin. A lo chak vak lo a, an sawm leh thin. "Vawi thum lai min sawm," tiin a sawi.

A tawpah chuan tih ngaihna dang a awm lo, an class pumah a duh an awm leh awm loh an va zawt ta a, class pum chuan duhin ban an lo pharh vek mai si a, ani pawh a inngaihtuah harh thut a ni ang, a hma zawnga duh lo thin khan ban a pharh ve leh hnuhnawh ta.

"Chak vak mang nang," tiin Samuela chuan Mt Everest tlang lawn chungchanga zawhna chu a chhang. Mahse, "Vaiho hi an fing a, thil tha an hria," a ti thung.

Samuel-a hian a chak emaw chak lo emaw, Nehru Institute of Mountaineering, Uttarkashi, Uttarankhand team-in Mt Everest tlang chhip lawn tura an mi duh chu a ni tlat. Lawn chak leh ban phar hmasa ber berte kha BPET-ah 'good' chauh a ni si a, 'excellent'-in ban a phar ve takah chuan sawi buai tur a awm lo, an duh chu 'excellent' a ni. Chu chu April 2007 kha a ni. Kum tawp lamah chuan Himalaya tlang lawn tur chuan an inbuatsaih ta.

June 2008 khan selection camp neiin feet 18,900-a sang Draupadi Ka Danda an lawn phawt a, August thlaah a aia sang Mt Satopanth, feet 23,212-a sang an lawn leh a ni. Kumin January thlaah chuan Mt Everest chhip thleng tura inbuatsaihna hnuhnung ber tanin winter camp an nei a, chuta tang chuan Himalaya tlang chhip sang lai ber Mt Everest chu an pan ta a ni.

April ni 28 khan Mt Everest tlang lawn tak tak chu tanin a panna kawnga chawlhhmun hmasa ber Camp One chu an chhuahsan a, AMC doctor an sawmchhuah tak hram Samuela chu deputy team leader a ni. May ni 21 khan an tum ram summit, Mt Everest chu an thleng ta a ni. Camp One atanga summit thleng rang ber team an ni nghe nghe. Chu chu record a ni.

Mahse, record siam turin Samuel-a chu a inpek a ngai thung. Ani chu Mt Everest tlang chhipah chuan han chuang lo mah se a naute chu an han chuang a, India ram tan khawvel record an siam a ni.

Climbing leader a nih chuan tlang lawn inzui zingah a hmasa bera a lawn a, hma a hruai a ngai. Mahse, kalkawngah a ban a lo tina palh a, midangte tana hnawksak leh tikhawtlaitu a nih thei tih hriain a naute chu summit thlen hma camp hnuhnung berah chuan a lo nghak ta zawk a ni. Chuta tang chuan Mt Everest chu metre 850 chauh a ni tawh.

Na chung chung leh che tha vak thei lo chunga mahni hmasiala tlangchhip han thleng nih tum ve talh chu, "Leader tan chuan a tha lo," tiin Samuela chuan a sawi. "Ka delay ang tih ka hlau a, kan hlawhtling lo ang tih a hlauhawm bawk," a ti.

A naute mi 10 chuan Mt Everest chu an han thleng a, ni khata tlang chhip han thleng tam ber an ni nghe nghe. Tlang chhip ler han thlengte nen chuan an lo haw tlang leh a, India ram an chhuah atanga ni 60 chhungin India ram an thleng leh hman a, hetianga let leh rang hi tun hmain an la awm ngai lo a ni.

Tlang chhipah chuan engmah an hnutchhiah lo. Phal a ni lo a, tuman an tihhnawk loh tura humhalh a ni. Tlang lawnte hian ek tak ngial pawh an hnutchhiah tur a ni lo. Bawmah an thun ang a, an hawn leh thlap tur a ni. Tlang lawn phalna nei lote thlen ve theih chinah chuan a khawntu an lo awm a, chu chuan Kg-ah Rs 300 an hlawh thin. Thil dang hi chu lo han dah lui an awm pawhin a tukah han thleng leh ten an la thla leh mai thin. Buddha lim erawh chu engemaw tia a bo palh pawhin remchang hmasa berah an han dah ziah thung.

Hnehna thinlung bak tlang chhipah chuan han chhar tur a awm lo a, mahse, chu thinlung man chu a tlawm hauh lo. Nepal sorkar hnenah Mt Everest lawn phalna nei turin cheng nuai 75 an pe a, an kal velnaa lo buaipuitu tur contractor hnenah cheng nuai 74 an pe bawk. Cheng nuai 75 pe tlang lawn phalna an neih chu Nepal-in India team-te hnena 'concession' a pek a ni a, ram dang chuan an chawi tam fe thin.

Contractor chuan Base Camp thlengin a han dah a, chuta an puakphurte chuan ni khatah Rs 500 an hlawh a, a chak deuh chuan Rs 1000 an hlawh thung. Mahse, tlang lawn phalna nei lote kal theih loh chinah chuan mahni veka bungrua leh mamawh zawng zawng inphurh a ngai a, Kg 40 vel phur zo tan lo chuan tum ve kher chi a ni lo.

Mahni mamawh engkim inphurha rit tawk taka kal a ngaih avangin thiante ruang tak ngial pawh hlawma hawn hleih theih a ni lo. India-ho chu an inphum hram hram zawk a, khawthlang lam (European) phei chu an inkalsan mai thin. Inphum dan ber chu vur kak kara inpaihte a ni mai thin. An lawnna lan Southern Slope-ah ringawt ruang 30 vel hlawm loh a awm nia sawi a ni a, Northern Slope-ah phei chuan 40 vel awm nia sawi a ni.

Kalkawng pangngai a awm thei lo a, vawiina kawng chu a tukah chuan vur tawlh leh thil dang eng emaw avangin kawng a lo ni leh tawh thin lo. Samuel-a pawh chuan chuti khawpa ruang hlawm loh a tam nia sawi ni mah se pakhat chiah a hmu.

Vur tawlh leh kak karah chetsual theih reng a ni. Tawlh palh chuan inhamna tur reng a awm lo. Vur tawlh (avalanche) pawhin a man teuh hle bawk. Minute 10 velin tlai se chuan an insaseng hman lo ang a, lo let leh tur pawh an awm dawn lo niin Samuela chuan a sawi. Chutiang karah chuan Himalaya tlang sanga chengte pawhin an tih Mt Everest-a hnehna thinlung awm han nei ve turin an thawkchhuah a ni. Vur kak kal kai turin lei 32 ngawt an dawh chawp a, chung zawng zawng chu an inken vek a ni. Inham tanna turin hrui an thlung a, chutianga an thlun chu Km 18 lai a tling bawk.

Rit phurh ngai lo, hahdam taka han lawn theih mai pawh ni se mi hrisel tak nih a ngai a, hrisel tak tan pawh pawng lawn pur pur theih a ni lo. Lawn chak deuh thenkhat chu chuapa tui tling, thluaka thisen lut etc vangtein an lo thi tawh thin. Tlang sang tak an thlena lu na reh thei lo nei ta maite an awm fo a, thlen san deuh hnua muhil thei miah lote pawh an awm. Chutiang harsatna an neih lohna turin an lawn a, an chhuk leh, an lawn leh thin. Chu chu acclimatisation, climate nena insiamremna an ti.

Acclimatisation vang chuan a tira mi 15 thawkchhuak zingah 11 chauh Mt Everest thleng thei turin an inthlangchhuak a, mahse, ani Samuel-a chu a intihnat avangin a thleng thei ta lo a ni. India ram atanga Mt Everest lawn tura thawkchhuak tak chu mi 18 an ni a, pathum chu Base Camp-a awm tura tih niin, 15 chu tlang chhip han thlen tum tura tih an ni.

Chutiang khawpa thil hautak leh paltlang thei nih chakawm a nih avang chuan khawthlang, Japan, China leh Korea te chuan Himalaya tlang chhip thleng tam thei nihte chu inel nan tak an hmang nghe nghe.

Samuel-a te team pawhin Austrian vur kak karah feet 50 zetah thichhawnga tla chu an chhanchhuak a ni. Hruiin an zuk khai chhuak. Tin, tlang lawn phalna nei lovin an thlen theih chinah chuan zu zuar an lo awm ve bawk. Beer um khat chu Rs 300 man te a ni. Zu zuarah pawh zu chhe zuar an lo awm ve leh a, zu chhe in pakhat an han chhanchhuak a, pakhat erawh chuan a thihpui.

"Hei vang hian Nepal-ah chuan hriat kan hlawh hle," tiin kalkawnga an thil tawn chu Samuel-a chuan a sawi.

Samuel-a hian Mt Everest tlang chhip han thlen chu chakawm em em turah lo ngai lo thin mah se sipai doctor tan chuan tlang ram chet thiam hi a ngai ve hrim hrim. Chuvangin training-ah hian vur rama tang chhanchhuah dan leh a kaihhnawih thil chi hrang hrang kha an zir ve hrim hrim a ni. Tlang lawnah basic course thla khat chhung a han zir a, A-grade a hmu a, A-grade hmu chauhin an zir theih advance course chu thla khat bawk a zir leh a, A-grade bawk a ni leh. Chuta A-grade hmu theite chu feet 23,000 lawn thei an ni.

Mt Everest tlang chhip han thleng nih chu a chak emaw chak lo emaw India sipai doctor-ah chuan chher tlak awmchhun a nih loh pawhin chher zui atana awm ngawih ngawih a nihna belhchhah turin Alpine Climbing an tih mai khawthlang/European-ho tlang lawn dan a zirchhuak a ni. Tlang lawn dan chi hnih a awm a, pakhat chu Himalayan Climbing niin India rama tlang lawnho lawn dan ber a ni, team pakhatah a tlem berah mi panga an awm thin a, puakphurte pawh an nei thin. Alpine Climbing-ah chuan pathum aiin an tam ngai lo a, engkim mahni inphurh tur a ni a. Chawlhkar hnih aia rei an thang ngai lo bawk.

A tira Mt Everest chhip han thlen chak em em tur ngai lo, a lawn lai pawha nuam ti em em hran lo Samuel-a chuan, tlang lawn chu mak tak, an lawn lai chuan 'ka ti leh tawh miah lo ang' an tih thin a, an haw hnua han let leh an chak ngawih ngawih thinna a ni, a ti. Ani pawh hian team leader ni chauh lo a, Mt Everest tlang chhip ngei han chuan theihna chance a la nei tha hle.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment