Monday, June 22, 2009

ZU KAN HUA EM?

¢ HC Vanlalruata

Tunlai chu kan Chief Minister-in chanchinthar thehdarhtute hnena Mizorama Zu Khapna Dan ennawn tum a nih thu a sawi hnu-ah zu chungchang hian sawi a hlawh thar hle a. Inhnial fiamna (debate) te buatsaih a ni a, chanchinbu lamah pawh zu khapna dan hlih duh leh duh loh chungchangte, zu hi thil tha a nih leh thil thalo a nih chungchangte mahni ngaihdan kan ziak kur ngiai nguai tawh a. Kan la inhnial dawn chauh pawh niin a lang.

Mizote rilru: Zu thlah zalen loh leh khap zui la duhtute thu keuh thlukah hian ‘Mizote hian zu hi kan zo lo’ tih a ni a. Hnam dangte anglo takin kan la puitling lova, zu hi kan in thiam lova, kan khawtlang leh chhungkua-in a buai phah a ni an ti a. A sawi huai deuh phei chuan tuna kan sorkar hi vau-in (Aizawl Post Thalai Huang-a sms an dawn thenkhat comment-tu, Finga sawi danah) MLTP Act an hlih chuan mawng sawh dawtin an tla anga a ni mai a lawm, tih ang tlukin an thu rolum a hruanghrau a nih kha. Mahse, chutiang chu Mizo mipui rilru hi a nilo tih kan political history en let lovin hetianga ti thinte hian an sawi mai mai a ni.

MNF-in an rammut laiin ralthuam nena infamin a hlauhawm thei ang berin zu hi an rawn khap tawh a. Mahse, kum 20 an rammut chhungin a hlawhchham chiang hle. YMA-in Ruihhlo Do Kum an puang nawn awn awn a, kan pawl lian leh thiltithei ber, Mizo tupawhin kan pawl zah ber thiltih hi ruih-tui (zu) chungchangah chuan a hlawhchham khawp mai. Ruihhlo a tawmim chiang a, ruihhlo vanga kan thalai thi pawh an tlem phah nasa em em tih kan hria, mahse, zu erawh chu a tam ngai rengin a la tam a ni.

Kan Chief Minister Pu Lal Thanhawla kaihhruai Congress sorkar hian kum 1984-a an rawn sorkar hmasak ber khan zu a phalrai a. MNF lokirte tana lalna kianin ram tana rammu MNF chu lawmman atan 1987-ah thlan lal a ni a. Chu sorkar chu a term hmang zo lovin 1989-ah hneh takin Pu Hawla sorkar bawk thlan tlin leh a ni a, 1993-ah hneh tak bawka thlan tlin nawn leh a ni. Mahse, an term tawp dawn, February 20, 1997-ah Zu Khap Hmakna Dan chu hman tan a ni a. Kum 1998 inthlanah chuan MLA 6 chauh neiin, Chief Minister ber pawh MLA tling lovin mawng sawh dawtin an tla a ni.

Chumi hnu-ah Pu Zoramthanga kaihhruai MNF a lo sorkar ve leh a. Kum 10 an sorkar chhungin MLTP Act hi kalpui zui zel an tum thu an puang reng a, Kohhran pawh an ti lawm hle. Mahse, an tla tho mai pawh ni lovin sorkar hotupa ber pawh tum engemawzat a lo tlin ngar ngar tawhna mai nilo bial hnihah a tla a, an thawhpui MDF nen MLA 4 an nei thei tawk a ni. Pu Hawla’n MLTP Act a siam a, a tla a; chu zu khapna dan chu Pu Zorama’n chhunzawm tlut a tum thu a puang a; a tla tho tihna a nih chu.

Hei mai hi a ni lo. Kum 1998-a MP thlan kha kan chhut let em? Khami tum khan Congress candidate chu Catholic kohhran mi, Pu J. Lalsangzuala (L), Assembly House-a MLTP Bill sawihonaa mipui hriata zantin zu peg 2 kum 50 chuang lo in tawh a nih thu leh zu chu hah tidamtu, chaw ei ti tuitu, mut ti tui tu nia a hriat thu leh ama mimal ngaihdanah chuan thil thalo a ni ti phallo tu a ni tih puang ngam a ni. A khingpuite chu zu in ngai hauhlo tura ngaih Presbyterian Kohhran Upa, CCF, MPC leh ZNP-te candidate intawm Dr. H. Lallungmuana leh MNF candidate Baptist Kohhran Upa Dr R. Lalthangliana te an ni. Vote an han chhiar a, Dr. H. Lallungmuana chuan Pu J. Lalsangzuala chu vote 41 chauhin a hneh a, India ram MP inthlannaa inhnehna vote hniam ber a ni mai thei. Hemi tum MP inthlanah hian Dr H. Lallungmuana’n vote 1,06,552 a hmu a, Pu J. Lalsangzuala’n vote 1,06,511 a hmu a, Dr R. Lalthangliana chuan vote 82,047 a hmu a ni.

Heta tanga thil lang chiang chu Mizo mipui hian Kohhran Upa an nih avang leh zu in lo mi an nih ngawtin kan vote-in kan tan hranpa lova. Zantin zu a in thu puangtu hi kan thinhrikin kan hnualsuat chuang hranpa lo a ni. Khawvel kan en pawhin a nia lawm. British MP hovin ‘Kan zu bur-a hi’ an tih thin Winston Churchill kha indo laia Prime Minister tha chungchuangah an pawm a. Vodka a in tam thu amah sawiseltute’n an sawi sek thin Boris Yaltsen pawh kha Russia ram mipui chuan hruaitu huaisen leh ropui, an ram kawng dika hruaitu pawimawhah an la ngai fan a ni.

Pawn lammi rawn: Sorkar chuan mipui sorkar a nih angin mipui tana tha leh thalo turah thutlukna a siam mai tur a nih laiin kan sorkar hrawn thenkhat hian Kohhran leh tlawmngai pawl rawn an ching a. Hei hi thil himlo tak a ni. An khua leh an veng an hre chiang a, BPL list leh ration card chungchangah chuan a thliartu zingah tel ve se an tih chuan a pawmawm tho. Mahse, secular sorkarin thutlukna a siam dawna kohhran a rawn hi a dik lova, mipui thlawpna (mandate) hmutu sorkarin tlawmngai pawh a hranpaa a rawn leh hi a tullo. MLA rual thutna (Legislature)-in dan a siam anga, sorkarin chu’ng dan chu a kengkawh ang a, court lam (judiciary)-in dan kenkawh a nih dan chungchangah thutlukna a siam mai tur a ni. Hei hi democracy kalphung dik tak zawk chu a ni.

Related Posts :



No comments:

Post a Comment