Machhana Diary

(Machhana, Lalchhantluanga hi Ruafela Nu fapa a ni a, July ni 2-ah lirthei chesualah a thi a ni. A thih hnuah a diary te an han hai a, a diary chu thu leh hlain a lo khat a! A pheka a ziah bakah a karah lehkhapuan dang a lo inzep tun a, chu'ngah chuan mihring nun a thlir dan leh thil hrang hrang a lo dah a, ngawi rengin a lo liamsan niin! A kutchhuak zinga pakhat, 1999-a a thuziak, a pianchama a inpuanna hi han chhiar chhin teh. A thih lai hian kum 29 mi a ni a, 1999-ah chuan a la naupang hle ang tih hre tel bawk la.)

Ka piancham
Friendship Day ni bawk
1st August, ‘99
Madanrting,
Shillong.

He khawvela ka nite chu a rei dawn lo va, tun atanga hun rei lo teah ka dam lai hunte hi chu a ral thuai dawn a ni.

Tih tur zawng ka la ngah a ni, Pathianin min siam a, nupui fanau nei turin min siam a, a rawngbawl turin min chhandam a, a chanchintha hril darh turin min duh a, a tana nung turin min duh a, a chhandamna thu puang turin min ti a. Mahse, chu'ng zawng zawng chu ka khawvel nite a ral thuai dawn avangin Lalpa-in min phut chu ka tihlawhtling thei dawn lo a ni.

Ka ramin min au a, Zoram tan thawh tur tam tak ka la nei a, Zoram muthlu kaitho turin tih tur tam tak ka hmaah a awm a, India ram tan tangkaina ka nei a, khawvel; pawhin mi chhawr duhna a nei a, mahse, engmah lo maiah a chang zo ta. Ka hunte chu a ral thuai dawn avangin.

Thih chu ka hrehin ka lungngai lo, ka hming hnaisai lo hi Pa hmaah Isuan a tan dawn avangin. Mahse, min siamtu engmah tih sak nei lova hmachhawn chu ka huphurh a, ka lungngai a ni.

Ka ramin min hriatrengna tur thil chhe te ka hnutchhiah tur hi ka peih fel hunah chuan ka kal a ngai dawn a, a pawi lo ve, ka kal mai tur a ni. Lalpa thu hi hnial rual em ni le?

Ka thinlung chhungril berah hian rei tak ata tawh khawvelah hian awm rei dawn lova inhriatna a awm reng tawh a, han boralpui mai tur em natna chu ka neiin ka hre lo. Ka pum hi a dik lo hle a, mahse, thihna em han thlen tur khawp chu a ni lo. Lalpa chuan eng hmang pawhin a hnenah min hruai thei. Chu chu lawm takin ka pawm zel dawn.

Mite chuan thihna hi an hlau em em a, Isua nei lo tan chuan a hlauhawm reng a ni. Mahse, kei chuan ka Lalpa Isua Krista thlazar hnuaia awm hun ka nghakhlel a ni.

He khawvelah chuan thlemna ka do zo lo va, ka tlu thin. Setana hian thiam lutukin min vehthlem a, min tlawn a, min tlawn heuh heuh reng a, kei lah chuan hnial tang e ti lovin ka awn duai duai a, ka zui zul zul a, Setana mi thlemna kawng zawh nawm hmel tak a ruka nal tak si-ah chuan ka tlu leh thin.

Ka sualna avangin ka inchhir fo va, ka khawlohna avangin ka lungngai thin. Ka depdet em avangin hrehawm ka ti a, thlem ka sam em avangin keimah ka inhua a, thil tha ka tih ngai loh em avangin ka inkiltawih fo thin.

Setana chuan tawktarh itawm tak takin min thlem a, ka awn duai duai a, mi thlem dan a thiam si, hnial dan ka thiam si lo, kan nu Evi a thlemna ngei chuan min thlem a, a mi thlemna lah zawm har a ni mawlh si lo.

Pathian fapa meuh pawh thlem ngamtu chuan min zuam nasa mai a, mi zuam mai ni lovin a ngamin min ngam a, mi ngam ni lovin a chovin mi cho zek zek a ni.

Pathian ropui ber hnena a fapa Isua Krista hminga ka dil thin pawh ni tin ei khawp ni lovin, hriselna tha ni lovin, malsawmnaa min vur turin ni lovin, thlemna do chakna te, rinawmna te, taimakna te ka dil thin. Mahse, chung chu Pathian hnen ata ka dawn tur ni lovin amah Pathian ka chawimawi nana ka tih ve tur a ni zawk si a.

Ka nun ka thlir let a, Pathian Krista ka sual zawng zawng phura thi tan ni khat chu sawi loh darkar khat pawh ka la hman lohzia ka inhre thar a, zahthlak ka ti a, thlarau bo pakhat pawh hruai lova ka chhandamtu kut ruaka ka tawk tur hi ka lungngai a ni.

Khawvel nawmsip bawlnaah ka tlan a, zu inho induhsak hlawmzia hre khawpin zu ka in a, drugs tiho inhriatthiam tawnzia hre khawpin damdawi ruihtheih ka khawih a, ganja zuho inkawmngeih hlawmzia hre khawpin ganja ka zu a, mahse, chungah chuan hlimna tak tak a awm lo, a sarhu lai chuan a hlimawm ngei e, mahse, rei lo te atan chauh a ni si. Chatuan hlimna chu Isua Krista chauh hi a lo ni ngei mai.

Fing ka inti tawk a, fing inti ta chuan ngaihdan danglam tak te pawh ka vawrhchhuak a, chu'ng zinga thenkhat chu zu chungchang hi a ni. “Kan chhia leh tha hriatna hi Lalpa min pek a ni a, ka chhia leh tha hriatnain thaa a hriat chuan zu in hi ka tan chuan a pawi lo. Ka chhia leh tha hriatnain chhia nia a hriat chuan chaw ei pawh hi ka tan sual a ni mai,” ti tein ngaihdan ka vawrh a. Min pawmpuitu erawh an awm ka hre lem lo.

Khawvel chu ka la thlahlel a, lei mi ropui nih ka duh a, ka chak a ni. Mahse, leia mi ropui ber nih ai chuan Isua nena len dun chu a nuam zawk ngei dawn a ni.

Vanram kal chu nasa takin ka chak a, ka duh a ni. Mahse, ka thinlung chhungrila peng khat hian khawvel chu a la thlahlel hle bawk si a, engkim hi Pathian kuta awm a ni e.

Ka hriat phak chinah kan chhungkuaa mi pakhat mah an la boral lo va, thihna hi a awmzia reng reng ka hre lo. Pi leh pu ka la nei a, khawvel dan chuan ka pi leh pute chu boral hmasa zawk awm takin an lang a, mahse, kan chhungkaw zingah hian Isua hmaa ding hmasa ber tur ka ni dawn tlatin ka inhria a ni.

Suangtuahna ka nei a, ka suangtuahnaah chuan nupui hmeltha tak ka nei a, fanu a nu chhun tak ka nei a, ka hlim hle a ni. Chung suangtuahna te chu a tak thlen ni a awm ang em aw?

Thil dang ka suangtuah leh a, Pastor thiam tak ka lo ni a, Pulpit-ah thlarauva riltam ka beramte chu Lalpa Isua khawngaihna nasatzia te, Pa Pathian hmangaihna chungchuanzia te chu ka hrilh dap dap a, chu'ng suangtuahna te chu a tak thlen ni a awm ang em aw?

Ka suangtuahna a kal zel a, lehkhabu ziaktu hmingthang tak ka lo ni a, ka lehkhabu sap tawnga ziak "What they did?" tih avang chuan American mipui huat ka hlawh hle a, chu lehkhabu chu America-in Vietnam te, Iraq te, Afghanistan te, Sudan te, Libya te leh Serbia te an nawm an maka an bomb dan chanchin a ni si a. Tin, ka lehkhabu dang "The Image of Hinduism" tih phei chuan India ram hi a chawk buai vek a, Hindu firfiakho chuan min thah tumin min zawng huai huai a, keimah vangin Kristian tam tak an tiduhdah a, Vishwa Hindu Parishad-a an hotute chuan min that thei apiang hnena cheng nuai sawm pek an tiam nghe nghe a. Mahse, kei chu London-ah Scotland yard venhimna hnuaiah ka awm daih tawh.

Chu lehkhabu "The Image of Hinduism" tihah chuan eng nge inziak? Hindu sakhua bul leh bal neih lohzia te, saphun an neih lohzia te, ruihtheih thil leh mipathmeichhiatna te nena sakhuana an lak kawp dan te, Pathian lem an ngah uchuakzia te, an hurherhzia te, naupang an inneih tir dan te, hmeichhiain a pasal sum tam tak a pek a ngaih dante chiang taka tarlan a ni atin ni, Hindu hovin an duh loh em em chhan chu. Tin, sap rama ka tlanchhiat lai chuan lehkhabu dang "My friend the Britishers" avangin sap ram lal hnen atangin Booker Prize chu ka dawng hial bawk a ni! Mahse, chung suangtuahnate chuan thlen tih ni a nei ang em aw? Ka khawvel nite chu a kin thuai dawnin a lang si a.

Vanram ka suangtuah ta a, inbukna lianpui mai hi a lo awm a. Buk thleng lehlamah chuan khawvela ka dam laia ka thil tihsual chu vantirhkohte chuan an rawn dah nghek nghek mai a, ka thil sual tihte chu a vum hian a vum thur mai a, chutah vantirhkoh pakhat chuan, “A thil tha tihte kha han la rawh u,” a han ti a, vantirhkoh pakhat hian a kut pakhat chauh hian ka dam laia ka thil tha lo tih ve te chu a rawn lek ta mai a, “Thil tha ka lo va ti tlem awm em!” ka ti chhuak hial a, chutih lai chuan ka Lalpa Isua Krista chuan, “Lalchhantluang, thil tha zawng i titlem mawlh mai. Mahse, thil tha azawnga thil tha ber i tih avangin i sualnate chuan a buk uai zo chuang lo ang che,” a ti a. Kei chuan, “Lalpa eng thil tha nge ka loh tih fakau a?” tiin ka zawt a. Lalpa chuan, “Chu i thil tha tih chu kei mi ring hi a ni,” a ti ta a, ka hre thiam ta. Ka sualna te chu chhiar sen lohva tam pawh ni se ka rinnain a nawt reh ta vek a lo ni.

Eng mihring nge maw i nih a, thih thu i suangtuah fo mai le?” tiin ka rilru chuan min rawn zawt a. Ka ka chuan, “Rei tak ata tawh dam rei dawn lova inhriatna hi ka lo nei tawh a ni,” tiin a chhang a. “Ka rilru chuan, “A nih eng thil nge thihpui i tum ber?” tiin min zawt let a, ka ka chuan, “Isua Krista chauh ka thihpui ang!” a ti a.

Ka rilru chuan, “Isua chuan rei tak dam a, a chanchintha puangdarh turin a duh lo che em ni?” a ti leh a.

Ka kâ chuan, “Duh ang duh chu,” ti ringawtin a chhang a. Ka rilru chuan, “Chutiha hnu eng vanga Isua Krista chu lo thihpui tum ve ringawt nge i nih?” a ti a.

Ka kâ chuan, “Isu hmuh hun chu ka nghakhlel em a ni,” a ti a. Chu veleh ka kut te, ka ke te, ka beng te, ka hmai te, ka taksa te chuan, “Ni e, Isu hmuh chu kan nghakhlel tawh a ni. Leiah zawng na te kan tuar reng si a,” an rawn ti tuam tuam a, chutah ka mit chuan, “Ka tel lovin in hmu thei dawn em ni ngawt?” a rawn ti pang pang a. Rang zetin ka thlarau chuan, “Nanga mit kha kan hmang tawh dawn lo ve, vanah zawng thlarau mitin kan lewng tawh dawn a ni,” a lo ti ve a, an ngawi ta thap a.

Chutia ka taksa, rilru leh thlaraute inbia ka ngaihthlak reng lai ata chu ka harh a, kum za dam tur angin hna thawk la, naktuka thi tur angin tawngtai rawh tih kha ka hre chhuak a, a lo ni tak e, ka nunna hi Lalpa ka pe tawh a, ani'n a duhin a pawt seiin a ti tawi thei a ni.