Editor-in-Chief awka : Titi Nan Zozam Aw

¢ Tuikhuahthanga

Thuziak hi ka thiam lem lo a, mi thuziak sawisel erawh ka peih fu thin. Mizo mi tam ber angin ziak thiam si lo, sawi thiam vak si lova titi zuah zuah hi ka thiam tawk a ni a. Chuvangin he thuziak hi a chhiartute'n titi angin lo ngaithla teh mai u.

Kum 2003 leh 2004 vel kha kan thlir kir em aw? Khatih hun lai kha Mizorama weekly chanchinbute vanglai kan ti thei ang. Mizoramah computer printing hmanga chanchinbu an rawn invawrh kan lai kha a ni a. Chanchinbu lah a tam nangiang mai. A hman apiangin chanchinbu an chhuah emaw tih hun lai tih tur kha a ni a. A thenin Kasauti an ti, film serial transalation lama inelna chi hrang hrang nen. Market lah a tha. Weekly chanchinbu te khan copy 10000 chuang te an hawlh nawk asin. Chanchinbu lama mi inhmang thar naupang fel tak tak lah an tam bawk.

Khatih lai khan alawm, keini printing lama eizawng tih takah, hna thawh tur kan lo nei em em lo nen, kan nau Lalramdinliana (Tea) leh kan nu Ngaizuali pek chuan chanchinbu chhuah an chak ve ta tlat mai a. Kei lahin ka huphurh si. Chanchinbu lamah hian a hahthlakzia ka lo hriat ve nual tawh avangin ka huphurh a ni. A tawpah chuan “kei chu ka peih lo a, ka tel dawn hauh lo a nia” ka han ti a. Ka tel loh hlei hlei chu an lawm emaw tih turin an cho at reng mai si a. A buk rit lo lam chu ka tlawm a. Zozam chanchinbu lo pianchhuahna turin bul kan tan ta. Tih dawn rau rau chuan khawnge hetiang lama experience nei ka thianpa HC Vanlalruata ka han rawn teh ang tiin ka han bia a. Anni zawng ziak lama ram rawngbawl tih takah chhuah theih chuan a tha alawm an lo ti. Ka naute chu ring zo chiah hek lovi, an computer hna buai nen, Senhri chanchinbu buaipuitu hlui leh ka kalsual hlau tak thin U Kaia (VZ Kaia) te nen chuan editor interview kan ko ta thut mai a. Nuihzatthlakin, kan koh ni chuan mi pahnih chiah an lo kal! Pakhat chu Mizo tawng pai a ni phawt. A pai lo zawk chu lak loh theih ni hek lo. Duhthlan tur a awm lo a ni. Ka thianpa Ruata erawh min thlahthlam hauh lo turin ka ngen zui. Chutiang chuan kum 2004 August ni 18-ah bul kan tan ta phut mai a nih chu.

Sawi leh sawi hnu, kha'ng hun laia weekly chanchinbu ho invawrh kanna ber chu entertainment lam kha a ni a. Bul kan tan rual rualin kan hna hmasa chu Vanlalsailova te leh Liandingpuii te thlalak nena a kawm duanchhuah kha a ni phawt mai a. A hun lai ni miau hek. Zaithiam leh milar kha a tlawnin kan tlawn a. An 'where about' hi kan eizawnna a ni tan hawt mai a. An lan fuhna thlalak hi kan zawng ruai a ni ber mai. Kan 'market' ber a ni tlat si. Thu tak lama tui thin inti si khan camera nena celebrities um ve chang a awm lo thei lo. Patlingin nula tleirawl hmel tuai deuh um um tak mai chu fate pawh an zahawm rum rum thin hian ka hria. Chutiang chu kan kalhmang a ni. Zep thu a awm lo. Chanchinbu zuarho (dawr ak, in luah man chawi ve hauh lova sumdawng ho) hi kan innghahna an ni lo thei lo. A kawma nula an hmelthat loh deuh chuan zinga an pawmchhuah zat deuhthaw hi tlaiah an rawn pawm kir a. 'A hralh theih thlawt loh, a kawma mi hi a fuh lo a ni' an rawn ti leh thin si. Manganthlak rilru thin tak a ni.

Chutiang chuan kan buai ve mawp mawp thin a. Entertainment lam boruak man thiam ta lo mangang chuan hetiang lama specialist tih hial tur Sangzuala Hmar (Times of India correspondent, tuna Lunglen Editor) chu zah pawh dawn lovin kan sawm lut ta tawp mai a. Kan ziaawm sawt. Zozam pawh a kang nghal. Thu tak lam buaipui turin a college kal lai atanga ka mi hriatchian Lalthlamuana Ralte (PUC lectuer) kan sawm bawk. Kan phuisui tan e. Mizo zinga thu leh hla thiam mi lungleng leh miril Tluangte Hnamte (RIP) in min rawn fin bawk. A nuam pawh kan ti. Chumi hnuah Lalhruaitluanga Chawngte leh Remruata Renthlei an lo tel. A tir atanga sports ziak rengtu Hmingsanga te nen hian vawiin thlengin kan la hlim viau. Kan vannei khawp. Zoa Tlau te, Remruata Tonson te, Musa te, BCh-a te, Lunglei lam atangin Rochana te'n thu tha tak tak an rawn ziak reng bawk. Zozam tihlutute chu an ni chiang khawp mai.

Chutianga kan kal bang bang lai chuan ram boruak a rawn inher chho a. Mipui rilruah thil dik lo huatna a lo thleng lian chho a. Chanchinbu chu mipui mamawh anga kal kan nih thin ang ngeiin thil dik lo inthup ngaihven lamah kan lut chho tial tial a. Kan rilru chhungrilin chu lam chu a chhui a. Nula hmeltha leh zaithiam thla la thin khan mi document fel lo kan chhui a, thlalak kan neih pawh a dang ta. Mi fuihpawrh kan ni nge kan tui ve reng pawh ka hre lo. Zaithiam thlalak aiah OPD building thlalak te chu kan computer-ah a tam ta. Muantea duh fo thin a kawma hmeltha ringawt zawrh tum ta lovin Pu Zoramthanga thlalak te kan zuar ta chu a ni ber. Mi ram chanchinbu kalhmang angin i kal ang u a tih thin chu risk-in kan zawm a. MLA hmeltha lo ve tak tak thlalak te kan tlar ve ta chuai chuai a. Chutiang chu kan kan lo in change chhoh ve dan a ni.

A mar put put lam ka han sawi pur pur a. Harsatna chi hrang hrang kan tawk ve zeuh zeuh thin. Han sawi tel ve pawh hi a nuam e. He kum nga kal ta chhunga thil tawn vo tho chu. Mipui hriat duhzawng chhuah tum thin ta na na na chuan lo zen ril deuh chang pawh kan nei. Vawi khat chu nula Remsiami vai pahnihin an thah chungchangah khan a buaipuitu police lam te duh aiin kan lo chhuah thui deuh nge ni, court-a thu inthup la puanchhuah loh kha kan chhuah pek a. Telephone a lo ri ral ral a. Ka han chhang chu - “Zozam a ni em?”

“Aw” ka ti a. 'In thuziak chungchangah police office-ah lo kal nghal rawh' min rawn ti tawng mai a. Ka thinlung hlui a chhuak pek a. Chuti taka min hmusit chu “ka hman lo” tiin ka han chhang ve a. Ani chuan “I lo kal loh chuan a pawi zawk ang,” a rawn ti. Kei chuan “Chu min vau elaw? Invau ngawt te chu a tunlai lo em mai,” ka han ti a. “Ka vau lo che, lo kal nghal mai rawh,” min han ti chu phone kan dah rual chiahin ka hria. Police officer lian lam ka phone a. "Hetiang mai maia intih tur a ni lo, rawn ti tawh suh se," kan han ti ve a. An rawn chhunzawm ta bik lo. Hei hi ka han sawina chhan chu rambuai laia lal lo hrawt thin police senior lam thenkhat hian ram fel hnu 'manner' hi an hre lo leh lek lek thin a. Kan thian thenkhat pawhin hetiang hi an tawng leh zeuh thin. Tunhnai hi chuan a ziaawm tawh e.

India ram pum puia dan tha ber pawl an loh tih hial zinga mi Right to Information Act 2005 chu kum 2006 atang khan Mizoramah pawh hman a lo ni ve ta a. Chanchinbumite tan chuan kan chawbel a ni tih kan hre theuh. He dan hmang hian tunhmaa kan la tih ngai loh leh tum pawh tum chhin chia ruat ngai loh sorkar document pawimawh tak tak chu ziakin kan dil ta char char mai a. Mipui lam lahin chu lam chu an lo bengkhawn tih kan hria. Thla khat chhungin min chhang tur a ni tih kan hriat ang chiahin officer lam lahin a hun chhung an hai lo. Kan zawhna thehluh ni te chu calendar-ah kan chhinchhiah a. Department hrang hrang nen kan innawr chu a ni ta der mai a. Mi thuruk ni thin inhaichhuahsak tum ta chu lawm hi kan han hlawh lo em em mai thin a. A chang chuan mi office-a kan kal ve te hi huat melhin min melh kar hlawm ni te'n kan hre thin. Hreh takin mi office-ah kan leng a. Huat viau nia inhriat chuan khawi hmun mah hi a nuam thin lo. Mahse, kan ti laklawh tawh thin si. A tlangpuiin sorkar officer te hian dan hmanga an thuruk chhuhsak hi dan a ni tih hre tho mah se na an ti fo. Lawm hlawh chu a har a ni. Vawi khat phei chu tualthah thubuai vanga post mortem result min pek duh loh chu chief information commission hotupa-in min pe tura a tih luih avangin min pekchhuah pahin police officer pakhat chuan, “Misual man leh chhui pawh chanchinbumiin ti tawh rawh u, in thei zawk alawm,” min ti zui ngat a. Tuang tih chhah luih loh chuan nuam lo ve tak thin a ni.

MLA ho zin bill lem kan chhuah tum phei kha chuan tu party mah hian min han lawm lo phawt mai a. Democracy rama thuneitu sang rual zawng zawngin min han ep mai kha chu mahni inthlamuanna thu hi inlengte zingah kan sawi kan sawi ringawt mai. Khatih lai khan thurawn hi kan han dawng nasa khawp a. MLA thenkhatin Privillege Committee hma-ah koh tur an ni min tih thawm kha kan han hria a. A thenin "ko ngei che u sela in chanchinbu tan a lawmawm ang" an lo ti a, a thenin "in ti lutuk a ni" an lo ti bawk. Vanneihthlak takin mipui hawi lam an hria a, kan chungah action lak a awm ta lo hlauh a. Lehlamah chuan RTI Act hi kan chanchinbuin kan hlawkpui a, mipui pawhin an hlawkpui chiang a ni. Kei ngei phei chu ka la tawn phak ngai hauh loh India rama Right to Information khawmpui lian neih hmasak ber New Delhi-ah khan ka zuk tel ve phah a, keini ang tan chuan damchhung sawi tur mawle!

Dan te hi a eng anga dan tha pawh a kengkawhtuin a zir loh chuan dan tha a awm thei lo. Mizorama RTI a lar chhuah hluai chhan pawh kha chief information commmissioner Robert Hrangdawla kan neih vang hi a ni chiang khawpin ka hria. RTI hmang tangkai deuh chanchinbu dangte pawh hian sawi duh se an hrechiang hlawm khawp ang, ani hi chu. A dam lai hian ka han fak law law teh ang, a thih hnua fak ai chuan. Tu takin he sakei huai hum hi luah ang maw.

Zozam Weekly hi zawng vannei thei ta reng reng kan ni a. Kan naute hi hlawhfa anga thawk an awm ve lo. A neitu vek kan ni. A thu ber leh thu lo ber pawh kan awm tak tak lo. Kan chanchinbu tana tha ber tur hi an ngaihtuah vek mai a. Kei, a kum lama upa ber pawh hi zin bo daih mah ila a chhuah dan a ngai reng a, chu chuan ka pawimawh ber lohzia a tarlang chiang khawp mai. Neitu rilru put tlan vang a ni. Kawng lehlamah chuan Mizorama chanchinbute thawh hahzia leh income a tam hleih theih si lohzia hriatchian chuan rilru a hah chang a awm. Mahse, hetiang reng hi chu a ni kumkhua bik lo ang chu maw.

Zozam Weekly office hi a zalen khawp a. Chanchinbumi a duh apiang hi an lut a, an chhuak a. A chanchinbu-a thawkte hriat ve miah loh te hian tute emaw te hian Zozam Weekly office-ah committee tur tihte hian an lo inko a. Khawi lai kilah emaw hian an thu bial a, ram pum thilte hi an lo rel ve leh ngawt thin a. Zirlai pawl leh mi thahnemngaite'n Jet Fighter-in Aizawl a bomb ni Vanapa Hall-a an serh dawn tum pawh khan an rel dawn darkarah a neitupa ve ber chuan ka mobile phone-ah sms kohna ka han dawng chu ka nuihza ang reng khawp mai. Chutiang chu Zozam Wekly office awm dan chu a ni. A la ni zel ang a, hei hi Zozam Weekly-in mipui kan welcome thiam ve dan chu a ni.

Sawi lan nuam lo ang reng tak kan tawn zingah chuan Zozam Weekly hming hawh chak kan ngah riau leh chutianga kan hming lo hawh thintu thenkhat chuan pulpit thianghlim lam ni lo Central Jail lama lian pui chi thil an lo ti fo thin hi a ni. Kan editor te'n mi chi hrang hrang an interview thinna karah hian remchang lo la a, mi pawimawh tak tak lo interview a, chanchinbu-a chhuah tura an thla te la a, pawisa lo dil thin kan ngah riau hi kan manganna a ni fo mai. Kum 2007 leh 2008 phei kha chu politician te vote zawn hun lai leh chanchinbu lama lan an tana a hlawk hun lai a ni a. Chu hun remchanga MLA ni lai leh nih tumte lo interview-a pawisa khawn, anmahni kan hriatchhuah theih si loh thawm kan hre tam em em mai a. Misual hi chu an fing a, manchhuah hleih theih siloh vangin police-ah FIR te kan thehlut leh ngawt thin. Kan tih ngaihna hre lovin 'kan chanchinbu a lar a ni ang e' te kan han ti leh ringawt thin a.Vawi khat emaw chauh Central Jail lamah kan inum liam hram chauh mai.

Titi a laklawh a, sawi zel teh ang. Mizoram political party hrang hrangte hi an rilru a lo zau tawh khawp mai. Tunhma anga buluk taka inhnial mai mai te kha tumah hian an lo duh tawh hauh lo mai a. Zozam Weekly-ah hian Congress an lo kal a, MNF an rawn titi a, ZNP an inthlahrung lo a, MPC lahin an taah an ngai bawk. Hetiang boruak kan political party te'n an nei thei hi kan hriat loh hlana hmasawnna nasa tak a ni. Khawi khuaah emaw chuan feh kawngah pawh PC leh Congress an kalho thei lo an tih lai nen kha chuan kan ram politic hi a lo dang tawh a ni. Ruling-in thingpui a chawi thei tia hlim taka inho dar dar te hi nuam ve deuh ania.

Han sawi tel hram ka duh chu chanchinbuah ram pum ngaihven hlawh thu lian ang reng tak tak- MLA zin bill te, Suangpuilawn kidnap drama te, OPD building thu te, cheng nuai tam tak bona Nursing College thu te, Chiahpuam tih ang reng vel kan han vawrh vak tum te kha kan chanchinbu hralh tam tum zuk ni mang hauh lo! Kan copy pangngai bak hi kan pel chuang meuh lo. Tin, khang thil kha tute emaw kan huat vanga ziak kan ni lo a, ramin a mamawh nia hriat vanga kan han tarlan te a ni thin bawk. Kan ziak tam tak hi a mihring chuan tunge a nih kan hriat mang hauh loh, document atanga kan hriat tawk tawk te an ni thin a. Miin a mi hriat ngai loh tihhmingchhiat a tum thei lo tih kha kan dinhmun a ni deuh reng mai. Vanneihna chungchangah bawk ti tawp dawn ila, he kum nga chhung hian Zozam Weekly hian thubuai tak tak, magistrate han thlena han buai deuh map map na tur kan nei lo hi Pathian kaihhruaina a ni ang tih ka ring, kei rinna lama chau tak hian.