Kan Khuaah Khawvel

Lalhruaitluanga Chawngte

Nu pakhat- bazar hmunpuia vur zuar kha. Thlan tuiin a hmai a bual chunga a vur zawrh ei phal si lo kha.


Mi chu an vei suau suau a, an nui deuh ver ver hlawm. Duhzawng hmu leh nuam tihzawng ti an ni tih hai rual a ni lo.

An inpawm bawr hlawm hle a, mahse, rit ti hmel leh chau hmel an pu lo. Chu chuan an thil pawm bawr chu an duhzawng tak a ni tih a lantir a, eng tianga rit pawh chawiin eng tiang paw'n bawr se, chau hmel an put loh avangin mahni nuam tihzawng an ti tih pawh a lantir.

Milangsar te, mizahawm leh milian tak tak ka hmu a, lal ang reng te, lal em em te, lal ngawih ngawih te pawh ka hmu. |hian thenkhat ka hmu a, ka ngaihsan ruk em emte pawh ka hmu nual. Mahse, a tam zawk chu- "I lo piang ve reng a ni maw? I piang ve lo emaw ka lo ti char char a," ka tih theih tur chi an ni. Chutiang mi hrang hrangte che vel chu ka thlir vel mai mai a; hmuhnawm ka tih vanga thlir ka ni hran lo, chutiang chu kan khuaa a vawi khat thlenna a nih avangin, a tuk chanchinbu-a ziah ve ngei ka duh a, chuvanga thlir chu ka ni.

An kual an kual a, a chang leh an insul pel, a changin an han intawk leh thul. Puan in lianpui chhungah chuan an zi huai huai a, an awmna atanga an chhuak a nih loh chuan kual kual a ngai, kual kual lo tur chuan chhuah a ngai. Tiang chuan, a chhuak lote chu, hmahruaitu pawh awm chuang lovin an inzui kawi diah diah mai.

An sir vel chu- ding lam leh vei lamah dawr a intlar put a, chu chu a ni chu hmuna kalkhawmte hipkhawmtu chu.

Dawr nghaktute chu chhim leh hmar, chhak leh thlang atanga lo kalte an ni a, milian pangpar huan ang maiin an inpawlh chuat mai. Khawchhak lam unaute zingah chuan kungfu thiam hmel deuh te pawh ka hmu a, pakhat phei kha chu kan naupan laia kan ngaihsan em em, kungfu film-a thlawk sang thei deuh kha ang ka ti tlat! Mizo naupang- keini ang rual- kan naute rual thleng hian naupan lai engemaw laia kungfu lo zir tawh thin kan ni deuh zel hian ka hria a, khawchhak unaute ka hmuh chang hian kungfu thiam kan ngaihsan tak tak laia an hmel ang put ve kan chak theihzia te ka hrechhuak thin. Chu hmunah pawh chuan, "Master, teach me kungfu," tih tawngkam te ka hrechhuak a, mahse, chutiang thil buaipuia rawn kal an ni lo tih erawh ka hria. Sumdawng tura lo kal a ni an nih ni.

Sumdawng tura rawn kal an ni bawk a, thahnem an ngai hlawm hle. An indaih lo hlawm hle a, mahse, hah hmel an pu lo. Mahni thil zawrh fakin an au lauh lauh hlawm a, chu chu mak ka ti lo, vaiho sumdawn dan ve reng a ni tih ka hria. Khawchhak lam unaute an au ve lauh lauh mai erawh mak ka ti deuh; "Hethah Thai taingtare," tia au lauh lauh ri te ka hria a, "Nangni lehzel pawh maw!" ka ti rilru.

TV-ah ram hrang hrang bazar ka hmu ve tawh thin a, library emaw tih tur khawp chu a ni lo mai thei, mahse, an reh thiap thin tlatin ka hria. Vaiho erawh mahni thil zawrh fakin an au chiam chiam thin; an tam em vang a ni han ti dawn ila anni aia tam zawk- Chinese-ho pawh an reh thiap laia hetia an han ram reh au nghek nghek zel mai hi bengchheng ka ti thin. Vaiho tan chuan mahni thil zawrh fak-a au chiam chiam leh mi duh lo chung chung kawih din pah-a hnawn luih ngawng ngawng te hi 'business skill' ve reng a ni. Chu chu keini hian kan lo lachhawng a, sumdawn dan tur ve reng emaw tiin kan bazar te chu pawisa khelhna hmun ang maia bengchhengah kan chhuah ta hial mai. Chutiang thil te ka ngaihtuah chang chuan William Goldings-a thawnthu- "Lord of the Flies" kha ka rilru-ah a rawn lang thin; min hual veltu boruakin mihring min tihdanglam theihzia puanchhuahna kha. London naupang 10 rual, thlawhnain an chesual a, ramhnuaiah tuma pawlhsawp lohvin damkhawchhuah tumin an bei a, chutia an tal an tal hnu-ah chuan, London sikul thaa lut thin, chhungkaw zahawm tak taka mite ni mah se hnam mawl khawsakin an khawsa a, ramhuai te hial an be ta a nih kha. Chu chu a ni min tuamtu boruak (external factor) a zira mihring kan danglam theihzia chu. Keini pawh hi India hnuaiah lo awm lo ta ila kan bazar te hi a reh ve thip thiapin ka ring. Mahse, min tuamtu boruakin a zir kan ti dawn nge a zir lo lutuk kan ti dawn, kan bazar bengchhenzia hi! Hetianga kan kal zel chuan kan khawpuite hian Seol leh Tokyo te aiin Kolkata leh Delhi te a ang telh telh dawn niin ka hria. Chutiang te ka ngaihtuah vang chu a nia "Hethah Thai taingtare" tih ri ka hriata "Nangni lehzel pawh maw!" ka tih ni. "Nangniho hi, 'khawvel hmun hrang hrang atangin an rawn kalkhawm," kan han ti hluah che u tak na a, vai rama sumdawnga khawsa thin in ni chiang mai," ka tih rilruk phah ta nghe nghe.

Chu'ng ka ngaihtuah lai chuan, kan hotute'n a hawn ni-a Mizorama sum rawn 'invest' tura ram dang sumdawng an ngen chiam thu kha ka rilru-ah a rawn lang a, ka nuih a za lek lek. Mahse, chutiang thil ka hriat thuk ve loh avangin ka ngaihtuah zui chuang lo. Chutiang ngaihtuahna hman a ni lo hrim hrim, thlir tur a tam lutuk.

Mi chu an vei suau suau a, an nui deuh ver ver hlawm. Duhzawng hmu leh nuam tihzawng ti an ni tih hai rual a ni lo.

Tlereuh zuar te, damdawi zuar te, Thai chawhmeh zuar te, insawizawina bungraw zuar te leh thawmhnaw zuar te, sahbawn dahna zuar thlengin an lun mem mem hle. An inpawm bawr hlawm em avangin sum lama harsa vak lo chin an kalkhawm a ni ang tih ka ring. Painting Exhibition velah ka tei lut ve zeuh zeuh a, tlawhtu an thahnem thin hle tih ka hria. Tlawhtu an tam ang aiin an inhralh tha ngai lo thung tih pawh ka hria. Sikul naupang leh thangthar lamin an tlawh a, a pawisa nei chinin an tlawh vak loh vang a nih thu mi sawi ka hre thin. He hmuna kalte erawh chhungte rawn kher lova arpui tui lai talh ngam chin an ni fur a, kum lama naupang deuhte pawh retheih awmze hre vak lo tur te an ni fur. Inhralh that lohna chi a ni lo.

A chhung chang a lun lo, a bul vel thlengin a lun. A puan in lang ngei tura thla lo la mawlh mawlh an awm a, thil lei belh tur chungchang sawia mobile phone hmanga chhungte lo be ta lawng lawng an awm. A thlang lamah chuan eitur eina hmun a awm a, chu pawh chu a khat tha thap thap hle. Chu hmuna thil ei thenkhat chuan tuipui kam-a sapho han inhnawhpuar vel angah an inchan tlatin ka hria a, mahse, an thil eina thleng an sil lai ka zu hmuh kher pek avangin ka awt lo hle! An silfai nge an siltenawm pawh ka hre lo e! Ngam ila, "I nunna turin tlanchhuak rawh," tia thil ei lo tura ngen hlawm a nia ka duh ni!

A chhak lamah chuan motor nalh deuh deuh 4 a intlar a, ka la chuan ngai lohna chi thah. Pakhat chu MLA ta, pakhat chu minister ta, a dang pahnih chu officer lian ta. Lirthei lama sumdawnna chungchang ziah a tul vangin lirthei zawrhna hmun pakhatah hman ni lawkah ka kal a, motor chhuakthar leh thleng leh mai turte min hrilh den den lai khan "Pu chumi-a paw'n chutiang chu a lei... Pu engloa pawhin chutiang chu a nghak mek..." an ti zing malh malh hle a nih kha. Lirthei chhuaktharin Mizoram a rawn thlen hmain kan hotute hian an lo hre hle hman thin tih te ka hriat phah a, a lirthei chungchang ai mahin chulam chu ka tuipui ta lehnghal! Chutiang te lo hre sa thlip thlep lo ila chu khami ni pawh khan, "Kan hotute hian motor an va han nei tha thin kher em!" te pawh ka ti rilru mahna.

Chu'ng motor piah lawkah chuan chu puan in chu an hung a, chumi piah lehah chuan a ni nu pakhat, vur zuar ka hmuh ni.

Mi chu an vei suau suau a, an nui deuh ver ver hlawm. Duhzawng hmu leh nuam tihzawng ti an ni tih hai rual a ni lo.

Mipui zi nuaih nuaih zinga awm ni mah se chu nu chu a muthlu lek lek a, ka mi hmuh dangte ang lo takin a chau tih a hriat hliah hliah mai. Mahni thil zawrh bulah sumdawng an muthlu thei a nih chuan dawrtu an ngah lo tihna a nih ka ring a, chu nu pawh chu a inhralh tha vak lo a ni ang tih ka ring thiam mai. A thla ka lak duh avangin ka pan a, mahse, thlalakna a'n hmu chu a buai nasa ta mai, a zak a, a lai a ni.

A piah deuh, a hnung lamah ka ding talh a, a hriat loh laia a thla chu lak ka tum a ni. A hmelthat em vanga a thla chu lak tum ka ni lo a, khuallian a nih vanga lak tum ka ni hek lo. Miretheite zinga 'Globalisation'-in nghawng a neih theih dan, a thlalak nen ngeia dahthat ka duh vang a ni.

Puan in chhungah khan zalen taka kan rama sumdawng tura kan sawmluhte an inzuar a, an dawr luah mante chu a tam tham em avangin khawtualmite an inpho ve ngam lo. A ram neitu chan ve tawk chu a pawn, luah man chawi a ngaih lohna hmuna vur zawrh a ni.

Chu puan in-ah chuan ram changkang zawk atangin keini aia sumdawng thiam zawk an inpho a, keini aiin zawrh tur an nei tha zawkin an kutchhuakte pawh Zopa kutchhuak aiin a mam nalh zawk ang tih ka ring. Tin, Mizo sumdawngte aiin dawr an nuam zawk ang tih pawh ka ring. Chutiang a nih chuan, an rawn luh nasat poh leh Zopa kutchhuak kan sit dawn tihna a ni mai awm mange. Ka hre lo. Ka sawi ngam lo. Engpawhnise, damchhung khawsak buainaina a tihbuai phak lohte'n nuam ti takin chu'ng mite chu an dawr mek. Chu'ngho pawisa thlauh- Rs 5 (a vur zawrh kha Rs 5 man a nia) emaw chauh changin chu nu chu ni sa hnuaiah a thu a, a biang te chu thlan tuiin luan huh hnep mah se a thil zawrh chu a ei phal lo. Rs 5 tihbo palh hlauhva buai thei khawpa chan chhiate tan chutiang te ei phak a ni hlei nem.

Puan in chhunga mite khan he nu hi dawr pawh ni se Rs 5 emaw chauh an seng ang. A chhungah erawh a sang tel tel an seng a, tin, Rs 5 te chu tibo palh pawh ni se an zawng hauh lo ang.

Chu'ng thil vel chuan ka rilru a luah a, ka rilru chu ruahthimpui han intham vel ang mai hian a dur khui mai.

Mi chu an vei suau suau a, an nui deuh ver ver hlawm. Duhzawng hmu leh nuam tihzawng ti an ni tih hai rual a ni lo.

Kei erawh ka ding ta vel mai mai a, eng dang ti lovin kan khuaa khawvel rawn inlar chu awmhmun atangin ka thlir ta vel mai mai a.

Chutiang thil ka sawi thui ngam lo, kan mithiam leh hawi zau te'n 'thliarkar rilru' min tihsak thin avangin. Mahse, kei ve zawngin hmasawnna reng reng, eng hmasawnna pawh ni se a ram neitute'n an chhawr tur a ni tih ngaihdan ka nei a, chu chu - Mizoram chu ram rethei a nih avangin - hmasawnna reng reng miretheite'n an chhawr tur a ni ka tihna a ni. Hmarchhaka 'development project'-te hi a ram neitu miretheite'n an chhawr phak loh thin avangin, chhawr chu sawi lo an tawrh thin zawk avangin a ram neitute'n silai an lek ta thin, an khawngaihthlak ngawih ngawih ngawt mai! Chutah 'hel' kan han ti leh daih a!

Chu'ng thil te chu ka ngaihtuah a, a ram neitu, nu tlawm tak maiin a sir-a vur a zuar melh melh lai chu a thla ka la ta mawlh mawlh a.

Chu thlalak chu a awmzia min zawt an awm hlauh te a nih chuan, "Kan khuaah khawvel a rawn inlar lai a nih hi," tiin ka chhang ang. An ngaithla peih a nih chuan 'development' tuartu Naxalite-hote leh hmarchhaka hel pawl hrang hrang chanchinte pawh ka hriat ve ang chhun chhun ka hrilh ang a, mawl min ti leh ngawt ang!

Related Posts :