Chapchar Khu

¢ Lalhruaitluanga Chawngte

Mi chu an zi huai huai a, nupui pasal nei mai tur ang maiin an phur surh mai. An au a, an zai a, kut an beng a, an kuk ruih ruih a, tin, an lam nghawng nghawng bawk.


A tu-a pawh chuan Mizo incheina engemaw tak an inbel vek ti ila thu uar kan ni lo ang; kawr leh puan a nih loh pawhin Thangchhuah diar tal an thawhchhuahpui a, an khim loh paw'n an awrh deuh zel.

Hmeichhia chuan Puanchei emaw Ngotekherh emaw an bih tlangpui a, a inhlim lang thui ngam zawk hmeichhe naupangte chuan Siapsuap pawh an inbel. Tunlaia an incheina lar tak, Emo incheina pawh hmuh tur a awm, mahse, pahnih khat chauh tak tak an ni.

An hlim a, nuam an ti. Chu chu an hmelah chiang takin a lang. Chapchar Kut chu hlimna hun a ni a, engah nge an hlim loh ang? Lo hal hmaa hman thin he Mizo kut ropui hi lo hal zawhah hmang mah se an hlim tho a, an zuang tawr tawr mai. Ni tina rim taka thawk thin, pi leh pute'n lo hal hma awllen laiin Chapchar Kut an hmang thin a, an tan chuan sapho 'holiday' ai pawhin a hlu zawk ang. March ni 11, 2010-a Lammuala Chapchar Kut hmangtute erawh loneitu thawkrim an nih hmel loh, loneitu thawkrimte chu a hun lova lo an hal avangin hlim lo takin an awm ang.

Mahse, he kut hmangtute hi loneitu ni lo mah se hlim mamawh mihring ve tho an ni a, tin, rim taka mahni hna thawk thin pawh engemaw zat an awm ang. Hlim beiseia kalkhawm an ni a, an duh an hmu ngei niin a lang. Mahse, a Kutpa-a ber a 'ang' pek a, tunlaia a thupui- Mizo thalaite thatchhia a tih thu a sawi hrep! Chu chuan kut boruak erawh a tichhe chuang lo.

Kut Thlengtu PC Zoram Sangliana, art & culture minister chuan thuhma a sawi a, hlim tlang taka Chapchar Kut hmang turin mipui a sawm. Central YMA president Lalchungnunga pawhin inlawmna thu a sawi a, thalaite taimakna tlahniam mek chu a vei thu sawiin, kut ni chu ngaihtuahna thar neih ni atana hmang turin a chah.

Zaithiam an zai a, chu chu Mizo punkhawmnaa tel ngei thin thil a ni. Tin, zaithiam an zai dawn chuan mipui an phur hle thin nghe nghe. Chapchar Kut-ah pawh chutiang chu a ni a, zaithiam an zai dawn chuan Lammual laia dawhsan panin mipui an tlankhawm tuau tuau thin.

Zaithiam vanga dawhsan an pankhawm kha Mizo zingah chuan thil nihphung pangngai a ni; fiamthu thiam vanga dawhsan an pankhawm erawh kha chu thil thleng zen zen lo a nih a rinawm. Fiamthu thiam Jeremy Roluaha a che miau a ni!

Mission Vengthlang-in Khuangchawi an entir a, hlut a hlawh zek. Khuangchawipa an zawn kual lai te chuan mipuiin an zui hut hut mai.

Tum dang aiin naupang chanvo a tam a, hei hi thil chhinchhiah tlak tak a ni. An pawnto a, mipuiin hmuhnawm an ti hle. Chu ai pawha mipuiin hmuhnawm an tih chu an awm awma an awm mai mai lai kha a ni awm e. Mizo incheiin an inchei fur a, Lammual vela an han tei kual chuan camera a hip ngang mai. A thenin an biang an lo piaisak a, a thenin thla an lakpui, lo pawm ta nawlh nawlh tawk an awm bawk.

Mizo incheina (traditional dress) hi a mak ang reng, tu pawhin an inhmeh zel! A inhmeh zual bik chu an awm ngei a, mahse, mahni rau rau-ah an mawipui vek. Naupangte hlei hlei khan an mawipui a, an mawipui mai ni lovin an duhawm.

Chutianga Mizo incheia inchei naupang engemaw zat zingah chuan hmeichhe naupang pakhat, a hmel han en reng renga mihausa fanu a ni lo tih hriat ngawih ngawih mai a awm a, a duhawm ngang mai. Naupang dangte kha chu an khawsak a harsa lo tih rin theih mai te an ni hlawm a, Mizo incheia an inchei te pawh kha, anmahni cheitu an nu leh pate rilru-ah culture leh identity lam ai chuan 'fashion' a lang zawk mai thei. A nih loh paw'n nawmchenna thil a ni mai thei bawk. Kha nau erawh kha chu, amah cheitute khan an duh ang tawkin an chei lo a, an neih ang tawkin an chei niin a lang.

"Ih maw, a-nuin nu Chhuangi te ta a hawh a..." tiin a Hmaram chu a kawk a, a chul tawh ngang mai. Mizo incheia a inchei vek chak em avangin a chhungte'n hawh tur an zawnsak a ni.

Chutianga 'Mizo' taka Lammual khata mipui an han phe suau suau mai chu, hnam dang hlei hlei khan hmuhnawm an ti niin a lang. Sap te, vai te, khawchhak lam unau te an awm ve a, nuam an ti ngang mai. A lam nasa sa-ah an tang emaw tih tur a ni.

Mizo milian hmuh tur an awm meuh lo a, a kal chhunte pawh an haw hma. Sakhaw hruaitu lam pawh hmuh tur an awm lo, Bishop Stephen Rotluanga chauh lo chu. Ani zawng, 'Zo' hi a tuipui khawp a, Mizo hnam lam te hi a ngaisang tlat. Chapchar Kut-ah pawh a dam-a a hman phawt chuan a kal thin a, a Chai ve ngei thin.

Mizo miliante ang lo takin vai miliante erawh a tawp thlengin an awm a, a lam pawh an lam nasa. Mahse, vai na na na chu, "Hei ang pui lunglen ka tuar ngai lo, ka tuar ngai lo..." tia mipui an chai mup mup lai te'n an hah vai lam ta tlat a! Nuam erawh an ti.

Sapho kha a ni nuam ti chu. Chai lai pawh khan rei lo te-ah an ke chheh kha a dik deuh mai zel! Mizo incheina mawi an ti a, a 'designing' pui an ti.

Lammual thlang lam a lun nileng zak! A thlang deuhah zu an in sup sup a, nula leh tlangval an thu fur bawk. Tleirawl te te pawh an tam mai. Chumi chhak, Lammual gallery sir vel chu a khu luih luih reng; he hmun hi mei zuk rukna hmun a ni. Mipui zingah meizial zuk phal a ni lo a, Lammual-a milian kalte leh thutna nuama thute'n he hmunah hian meizial an zu ru thin. Minister te, MLA te, tlawmngai pawl hruaitu te, officer lian te, an tam mai, chutiangho mei zu ru lai thlalak chu a nei pawh an awm ta ve ang! Chapchar Kut-ah pawh hun dang ang bawkin he'ng lai velah hian mei an zu a ni mai, thil thar a ni lo.

Meizial khu aia khu zawk a la awm, vaivut khu kha. Hang dum ve tak takte pawh sapho ang mai khan an paw ve thak mai! Mipui an han phur zual chang khan a khu zual ta thin a, hritlan hrepna khawp a ni. Chu chu hemi ni-a thil langsar ber a ni hial awm e, thlalak pawh a ti buaithlak a, dawhsawna dingte pawh a hliah khu rum rum thin.

He 'khu' hian Mizoram a tibuai rei ta, vawiin thlengin a tih ngaihna kan la hre lo ni awm tak a ni. Mipui punkhawm nikhuaa langsar ber pakhat chu vaivut khu hi a ni ziah a, Chapchar Kut-ah pawh sorkarin a hun hmaa lo hal tur a tih avangin lo hal khu awm lo mah se vaivut khu erawh a zam chuk chuk reng a, lung a tileng hran lo!

Chu'ng zawng zawng hliahtu thil pakhat a la awm cheu; a tukah 'Bamboo Dance'-ah world record siam tur. Nikum lamah khan Isua nen Chapchar Kut hman kan tum a nih kha. Kan hlawhtlin leh hlawhtlin loh hretu chu mipuite kan ni. Kuminah erawh Isua nen ni lovin 'Guinness' nen zawk Chapchar Kut kan hmang ta a nih kha.