FRANKIE tak kha aw!

mipa huaisen, rothap tak takte kang thelh thawmhnaw nena an chêtna tùr a ni. Nula no tak tán
hmun a awm mawlh lo…

¢ Lettu : C Lalawmpuia

Thlawhna che sual hi zawng a rapthlâk êm asin! Chhanchhuah hna thawk tùr pawhin

Kum 1966 a lo her chhuak ve leh ta reng mai. Hmeichhe huaisen chungchuang takin khawvêl a chhuahsan atang khán, kum 15 zet a liam tâ. A hming chu Mary Frances Housley a ni a. Kum 1951-a a hna a tàwpsan (i ti mai teh ang) thleng khán air hostess a ni.

A thiante chuan Frankie an ti mai thìn a. Khatih lai khán kum 24 niin, la dam ni se kum 39 a ni ve tawh ang a. Khawimawi lai khawpui fémah in hrang changin a fanu, kum 13 mi vêl nen an sikul lamna hmuna a thawmhnaw hâk tùr chungchángah an inhnial bap bap pawh a ni mai thei. A nih loh vëk leh a fapa, kum 11 mî chu khualchhawn pindana inawmlemna thirsakawr a dah hnawk la sawn tùrin a tir vêl pawh a ni mahna. A, thil dang dang pawh...

Housley-i hi ft 5.3-a sáng, kg 50 vêl, mitmeng buang tháng leh hmui no nalh tak a ni a. A sam buang tháng mai te pawh chu a hmel hmuh tinuamtu a la ni cheu.

January ni 14, Pathianni a ni a. An thlawhna chu US National Air Lines, DC–4 a ni. Chumi nía a zin kawng hmasa ber, Newark (New Jersey) atanga Philadelphia (Pennsylvania) pan tùr a ni a. Newark-ah hian kháwl lam chian loh vàngin an chhuah hun tihkhawtlai a ni tawh nghe nghe. Hemi ní hian US hmarchhak lam chu khua a nuam lo hlë a. Chawhnu herah phei chuan vur leh ruah a baw tlawrh tlawrh mai. Khaw nuam lo tak hnuaiah chuan tluang takin an thlâwk zel a. Chawhnu dár 2 pelh hretah an tum ram thlengin thlawhna chuan Delaware lui bul lawk, Philadelphia hmar lama a tum kawng a pan tan ta a ni. Thlawhnaah hian thawktu pathum – pilot Captain Howell Barwick-a; co-pilot Edward Zatarain-a leh air hostess Mary Frances Housley an awm a. Khaw nawm loh vànga awm nuam lo tak tak passenger 25 an phur bawk. Miss Housley chuan hmel hlim tak puin passenger-te chu a’n tawng thlamuan a. A nihna takah chuan ani ngei pawh hi thla 4 âwrh a thlâwk ve chauh a la ni. An mi phurhte hi lawng lam sipai, nu leh naupang bâkah mi chi hrang hrang an inpawlh nawk mai.

Mita khaw hmuh theih chin a täwi hle a. Lei lamah vur a inchap zui bawk. Dár 2:13pm chiahah thlawhna ke chuan a tum kawng lei a rap ta. Sír tawn tawnah a pai nghâl chawn chawn a. Barwick-a chuan tihdin tumin bei ngial mah se, chutih chhung hun rei lo të-ah chuan a tum kawng tàwp a tlan thleng hman ta tlat. Thirlen pal a su darh chuai a. Thlawhna tum sual danna tùra an lei laih khuar, ft 30 vêla zauvah chuan a va inkhawh ding chawt a. Ri rawp rawp chungin a äwn ruai ruai a. A petrol a baw puat puat a. A kang zui ta nghâl a ni.

A pian leh murna, Knoxville (Tennessee) lamah i kir leh rih teh ang. October 12, 1926 khán a lo piang a. Tláng leh hmun thengthaw nuam tak hi Frankie nun nena inhmehna tak a awm. Naupang të a nih laiin an chhungkua chu North Hills tláng chhîpah an insuan chho va. Knoxville-ah pawh North Hills khera han awm chu khatih hun lai kha chuan thil engemaw tak a ni.

A naupan lai thlalâk han en chuan Mary Frances Housely chu naupang chum lam, sam ngah tak a ni a. Nau duhawm leh ngaihnobei, thu âwih theih hmel tak a ni. A nui hmel reng reng chuan hlim tàwp hmel a pu vek a. Frankie tia an koh duatna hi amah pawhin a ngaina a, a puitlin thlengin a pu zui ta zël a ni.

An chhungkua chu North Hills tláng atangin tláng dang, Fountain City lamah an insuan leh a. Frankie chanchin leh a nun zia hriat belh tumin Fountain City-a a sikul luhna thin, Central High School ka va pan a. Chutah chuan Frankie lo zirtir thìntute leh a thian hlui te chu ka va hmu ta hlawm a ni.

Mrs Pace Moore Johnston chuan, “Aw, Mary Frances kha Latin tawng ka zirtir thìn asin,” a lo ti a. “Mahse, Latin tawng zirtir ringawt chu ka duh khawp ta thìn lo va, economics leh politics subject thlengin ka sawi kái a. Chutiang sawiho nán chuan ka class pawh ka theh fo thìn,” a han ti zui leh a. Nui sáng chung hian, “A cháng chuan thiante sawisel pawh ka hlawh phah a. Latin tawng i zirtir chuan Latin chu i zirtir mai tùr a ni, min ti tâwk pawh an awm. Mahse, Latin tawng thiamna ringawt hi tâwk zovin ka hre lo va, mihring nunphung kaihruaitu leh khawsakphung zirna kawnga pawimawh zâwka ka ngaih, subject dang ka kaipui loh tum ka class-ah khán a awm mang lo,” a han ti leh bauh bauh a. Mrs Johnston-i zirtirna hian Frankie hring nun a kaihruai thui hlë ngei ang.

Frankie te principal, Miss Hassie Gresham-i kamchhuak leh zirtirna pawh hi Frankie nun tinghettu pakhat a ni ngei bawk ang. Pi Gresham-i hian an school chhuak mi chhuanawm leh ngaihsanawm tak tak chanchin a sawi fo va. Zirlai kárah a zirlaite tiphurtu atán a zep tel äwl lo thìn. An school hall bangah pawh Fountain City mi pasarih, Indopui I-na laia thite hming an tár kalh a. A chungah chuan Johana 15:13 Mi dang tána nun hlàntu hmangaihna aia nasa zâwk tuma’n an nei lo tih a inziak bawk.

Frankie ngeiin tum tam tak a lo paltlang tawh, room lian reh tak han luh ve tâkah chuan Miss Gresham-i zirtirna aw pawh hre ve mai dáwna inngaih a awl hlë a. Zirlai dangte kárah Mary Frances, thu âwih hmel taka a’n thu ve ràn tùr te, Miss Gresham-i thusawi nuihzatthlâk deuh laia a’n nui sen sen tùr te thlengin suangtuahnain a mitthla zut zut mai.

Frankie khân a puitlin tirh lam khán nupa nun lungchhiatthlâk tak a lo tem ve hlauh mai a, rei lo tëah a keh chhe zui tâ a. Chumi hnu chuan Jacksonville (Florida) lam daihah doctor hnungzuiin a inhlawh ta zak zak a. Mahse, kum 1950-a Korean War a lo chhuah khán, a doctor zui ber chu indona lama koh a ni ta si a, Frankie hna pawh a tàwp ve ta nghâl a. Doctor dangte pawh indona lama koh an nih fur avàngin han belh mai tùr a hmu ta lo va. Tichuan, September 6 khán air hostess hna a díl a. A tûkah a hna thar chu a zawm ta nghâl a ni.

A hnathawh ang thawk ve bawk, nula hmeltha leh meng paw rám mai, Peggy Egerton-i nen Vernon Terrace (Jacksonville, Florida)-ah chuan in an luah dùn a. “Mihring nunna hi a ngaihluin a mihringpuite hmangaihna a nei thûk tak zet a ni. A thâwk theih têk têk chhung chuan chu chu a nun zia a ni tawp mai,” tiin Peggy chuan a sawi nghe nghe.

January 13, Inrinni khán Frankie chuan Jacksonville airport atangin in lama a thiannu chu a rawn bia a, “Peggy, vanduaithlâk khawp mai, thawhpuite an damlo a, an ai awh a ngai tlat. Newark lam ka pan dáwn. Thawhtanni-ah ka lo lêt leh ang,” a rawn ti a.

Tichuan, Newark chu tluang takin an han thlâwk thleng ngei a. Chuta tanga an chhuak leh, January ni 14, Pathianni-a Philadelphia an pan chu a zin kawng tàwpna a ni ta reng mai!

Thlawhna kawngkhar sawi búm tawh chu theihtawpin a’n nam sawk sawk a. A hawng ta hlawl mai. Lei atangin ft.8 vêla sáng a ni a. Frankie chu zuang thla nghâl mai pawh ni se, tu’n an dem hauh lo vang maw le. Mahse, ani zawngin a passenger-te kalsan a tum hauh lo. Mei kang inhlap thäwm a ring hle a. Mei khu kárah an te teng tung a. Naupang an tap chuah chuah bawk.

Chi-ai loh theih pawh a ni lo. |henkhat thlawhna insawhna vàngin an kawnghren a táng a. Meialh a hnai tual tual bawk si. Frankie chuan a hnaih ber pakhat chu a pawt tho va, kawngkhar lamah a nawr phei a, kawngkaah a nam chhuak ta. A bul lawka hmeiche pakhat, kawrchung kang hluah hluah tawh pawh chu a pawt phei leh a, ani pawh a nam chhuak ve leh ta.

An zavaia hriat theih tùr chuan theihtawpa ringin a au va, , “Phili lovin awm rawh u, him takin kan chhuak vek ang. Hlau suh u…,” a han ti vak vak a. Mahse, meialh thäwm nasa tak kárah zawng a thu chuan awmzia a nei tam lo.

Mi dang nun chhan tùrin Frankie chu himna kawngkhar bul atang chuan thlawhna chhungril lamah tum 11 zet a lût a. Passenger 10 pawt chhuakin a chhanhim a. A kut no nalh tak te, a zungtang mawi takte leh a tin hnawih rual takte pawh mi dang kawnghren sa ver vur a phelhsaknaah hmuh tlâk a awm ta lo.

Meikhu zíngah nula pakhat hi kawngkhar panin a nawr chhuak leh a. Kawngkaah chuan, “Zuangthla rawh,” tih leh thlah a rual a. Mahse, chu nula chuan, “Ni lo, zuangthla hmasa rawh. Nang pawh kal ve nghâl tawh rawh,” a ti ta tlat a. Frankie chu a meng kâwk a. “Mi dang an la awm,” tih pahin chu nula chu a nék chhuak leh ta a ni.

Passenger zínga sipai awm ve te pawh chhanchhuah hna thawkin an tangkai hlë. Vanneihthlâk takin anni pawh him takin an chhuak vek a, an hliam awmchhun pawh thlawhna kawngkhar, ft. 8 vêla sáng atanga an zuan thlâkna chu a ni mai.

DC-4 thlawhna lei khuara a inkhawh din chawt atang khán second 90 chauh a la ni; mahse, petrol kang chak tak chuan tumah a reng a nghâk lo va. A chhunga thawktu nula hmeltha tak, mi dang nun chhan tuma hmanhmawh êm êm pawh a nghâk hek lo.

Thlawhna pindan hma lamah chuan hmeichhe 4 leh naute 2 an la awm a. Chung mite chhan tuma tum 11 a vei lêtnaah Frankie chu meiin a man ve ta a ni. Thlawhna kang an thelh mih hnûa Frankie ruang an va hmuh chuan naute pahnih zínga pakhat, Brenda Joyce chu a lo la pawm reng nghe nghe.

Khaw nawm hun laiin Fountain City i tlawh fuh ve a nih chuan kawng sir tuakah thing zar mawi tak tak an lo ding thulh ang a. Kawng kam maia hlo par mawi tak tak vul chék chùk te chuan an lo hmuak che ang a. Hmuh an nuamin i hah a dam sawng sawng ngei ang.

Lynnhurst an tih hmun i thlen chuan pangpar mawi tak tak bâkah sava chi tin hramin an lo àwi che ang a. Rei lo të han khawmuan zawk pawh thil thlâkhlelhawm a ni. Tlâk lam panin kal zel la. Rei vak lovah khaw thlirna hmun rem tak i thleng ang a. Chuta tang chuan kil tina tlang hrang hrang inchhuangte chu chiang takin i hmu thei tawh ang. Chu’ng zínga tláng pakhatah chuan Frankie pawh hahdam takin a zál tawh.

Hmar lam han hawi la, Frankie te principal-in mi huaisen leh mi ropui tak tak chanchin a lo sawi fona hmun, Central High School tláng i hmu ang a. Chhim chhak mel thum vêla hlá, tláng chhîpah chuan Frankie te in, kum kua a nih thlenga a chènna a awm bawk.

Eng ti tùr pawh ni tehreng se, thlawhna kang nasa tawh chhunga tum 11 zet va luh nawn leh kha chu a tam lu hrat a ni. Thlawhna che sual hi zawng a rapthlâk êm asin!. Chhanchhuah hna thawk tùr pawhin mipa rothap tak tak, kang thelh thawmhnaw nena an chêtna tùr a ni a. Nula no tak tán hmun a awm mawlh lo — Mary Frances Housely a nih ngawt si loh zawngin. Ani zawng mi dang nun chhanhim duhna leh hmangaihnain a khat a, thlawhna kang rapthlâk leh meialh thäwm nasa tak pawhin a dang kir zo ve lo.

Khawthlang lama ni a her liam dáwn chuan tláng chhîp far kung ding thulhte chuan hlim sei tak tak chhuahin Frankie thlàn an rawn zar hliah hlawm a. Tûk thar a lo thlen a, káwla ni rawn her chhuak leh pawhin hmeichhe huaisen thlàn chu tlawh hmasakah neihin a rawn chhun hmaih ngai lo.

(A girl called Frankie by Mackinlay Kantor).

Related Posts :